Uitgebreide samenvatting van het boek Opgelet! Systematisch signaleren in maatschappelijke ondersteuning en eerstelijnszorg. Alle hoofdstukken komen aan bod en er worden voorbeelden in benoemd.
Opgelet! Systematisch signaleren in maatschappelijke
ondersteuning en eerstelijnszorg
Samenvatting
Hoofdstuk 1 Waarom signaleren?
Signaleren kan op verschillende niveaus plaatsvinden. Door de grote maatschappelijke
veranderingen van de laatste jaren, is signaleren als taak steeds belangrijker geworden in
het sociaal werk. Signaleren kan plaatsvinden op individueel niveau en het niveau van het
sociaal netwerk (micro), op het niveau van de kwaliteit en toegankelijkheid van voorzieningen
(meso) en op sociaal-maatschappelijk niveau (macro). Ook worden er drie verschillende
invalshoeken van signaleren binnen het sociaal werk behandeld: als eerste fase van
preventie, als aanvulling op hulp- en dienstverlening en als professie gebonden tak.
Vernieuwing van het sociaal werk
Er zijn vele discussies geweest over het sociaal werk. Hierdoor heeft een verschuiving
plaatsgevonden van de opdracht, doelgroep en aanpak van het sociaal werk.
Opdracht
Sinds de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), is het sociaal werk
de afgelopen jaren vaak het onderwerp van debat geweest. Sociaal werk heeft altijd een
tweeledige opdracht. In de eerste plaats ondersteunt sociaal werk burgers die op de een of
andere manier in de knel zitten, om de aansluiting bij de samenleving terug te vinden. De
andere opdracht wordt geformuleerd vanuit de wet- en regelgeving door de regering, het
parlement en in toenemende mate ook door lokale overheden. Deze opdracht is verwoord in
de Wmo. De essentie van deze wet is dat iedere burger meedoet in de samenleving en zo
veel mogelijk de verantwoordelijkheid neemt voor zichzelf en zijn (directe) omgeving. Pas als
dit niet (meer) lukt of met vrijwilligers lukt om problemen op te lossen, kan men beroep doen
op hulp- en dienstverlening door maatschappelijke organisaties en sociale professionals. Er
wordt dan eerst gekeken of er oplossing zijn op ‘collectief’ niveau. Pas in het laatste geval
wordt individuele hulpverlening aangeboden. Daarbij wordt ook de ‘tweedelijnszorg’ minder
makkelijk toegankelijk. De zorg zou te duur zijn geworden en de kosten stijgen snel door
onder andere de vergrijzing. Daarnaast vind de overheid dat burgers met tweedelijnszorg
veel te afhankelijk worden van hulp. Met professionele hulp uit de eerste lijn worden burgers
,aangemoedigd om zo veel mogelijk zelf te doen. Om dit te kunnen realiseren moet de rol die
de eigen sociale netwerken en het sociaal werk spelen, onherroepelijk groter worden.
Doelgroep
In de jaren negentig richtte het sociaal werk zich vooral op de burger die hulp zocht. Nu richt
men zich steeds meer op kwetsbare burgers die niet in staat zijn zelf gerichte hulp te vragen.
Een kernkwaliteit van het sociaal werk is om de capaciteiten van de burgers te herkennen, te
onderkennen en aan te spreken. Een andere kernkwaliteit is om de zwakke en sterke
elementen in een samenleving met elkaar te verbinden en zo een groep mensen sterker te
maken. Daarnaast is het ook een kernkwaliteit om kwetsbare burgers niet als homogene
groep te benaderen, maar om oog te hebben voor de diversiteit onder hen.
Aanpak: Welzijn Nieuwe Stijl (WNS)
Van het sociaal werk wordt onder veranderende omstandigheden een ander soort inzet
gevraagd. Die andere aanpak is neergelegd in het programma Welzijn Nieuwe Stijl. In WNS
worden acht bakens benoemd die richting geven aan het handelen van de ‘nieuwe’ sociale
professional:
1. Gericht op de vraag áchter de vraag. Breder kijken naar de achterliggende
problematiek
2. Gebaseerd op de eigen kracht van de burger; meer oog voor wat burgers zelf
kunnen, of met hulp uit directe sociale omgeving. Niet alleen zelfredzaamheid
stimuleren, ook samenredzaamheid versterken.
3. Direct eropaf: richten op mensen die zorg mijden, afgehaakt zijn of de weg naar juiste
dienstverlening niet weten te vinden. De ‘kwetsbare groepen’ die vaak niet om
ondersteuning durven of willen vragen.
4. Formeel en informeel in optimale verhouding: optimale verhouding tussen wat
mensen onderling in informeel verband zelf kunnen en wat sociaal werkers en andere
professionals moeten doen.
5. Meer collectief dan individueel: individueel probleem behoeft niet automatisch een
individuele oplossing.
6. Integraal werken: problemen die met elkaar samenhangen, moeten ook in
samenhang worden aangepakt.
7. Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht: over de ondersteuning aan burgers worden
concrete afspraken gemaakt. Doelen worden in meetbare termen geformuleerd.
Richten op lange termijn, maar ook op praktische, snelle resultaten. Ook het thema
‘evidence based werken’ is belangrijk; hulp- en dienstverlening moet zoveel mogelijk
gebaseerd zijn op bewezen effectieve methoden.
, 8. Gebaseerd op ruimte voor de professional: sociaal werkers moeten voldoende
professionele ruimte krijgen om zelfstandig te handelen op basis van een ruime, vrije
beslissingsruimte.
1.2 Empowerment als basis
In de ‘empowermentbenadering’ wordt uitgegaan van het bouwen aan een tweeledig
versterkingsproces: het individu en zijn netwerk worden zelf sterker, kunnen hun eigen
situatie beter aan. Tegelijkertijd verwerven ze controle, of macht, over hun (persoonlijke)
omstandigheden. Negatieve aspecten van een situatie worden verbeterd door actief op zoek
te gaan naar positieve zaken, om zo al doende de eigen draagkracht te versterken.
Definitie empowerment: Een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en
gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving via het verwerven van
controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie.
Macht en kracht zijn centrale begrippen in de empowermentbenadering. Er is macht op
diverse niveaus in de samenleving;
- Op het niveau van het individu en zijn sociale netwerken (micro)
o Primair proces van sociaal werkers. Draaglast en draagkracht worden
gesignaleerd. ‘Power from within’; versterkt de kracht die de cliënt zelf in zich
heeft. ‘power with’; kracht vanuit omgeving versterken. Met individuele
cliënten werken aan het versterken van de sociale omgeving (sociale steun
activeren).
- Op niveau van maatschappelijke organisaties (meso)
o Het toegankelijk maken ervan voor bepaalde groepen burgers, bijvoorbeeld
door collectiveren. Dit niveau gaat gepaard met het delen van ‘macht’ over het
beleid en de toegankelijkheid van een dienst of voorziening.
- Op niveau van de samenleving als geheel. (macro)
o Het verwerven van invloed in het publieke domein. Bijvoorbeeld het
veranderen van vooroordelen.
Werken vanuit de empowermentbenadering betekend streven naar het vergroten van de
macht of de regie op die niveaus; de burger krijgt zelfvertrouwen en wordt krachtiger, ook
doordat hij het gevoel heeft meer controle uit te (kunnen) oefenen op zijn
leefomstandigheden.
1.3 Signaleren vanuit drie invalshoeken
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper carovangrinsven. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
