Samenvatting van het boek Zaakvakken en Taal: Twee vliegen in één klap. Aan de orde komt hoofdstuk 1 t/m 5:
Hoofdstuk 1: Taal en zaakvakonderwijs (introductie)
Hoofdstuk 2: Mondelinge interactie bij de zaakvakken
Hoofdstuk 3: Woordenschat en conceptuele ontwikkeling
Hoofdstuk 4: Begrijpend lezen...
Zaakvakken en taal: Twee
vliegen in één klap
Taalontwikkeling sti muleren bij het zaakvakonderwijs in groep 5-8 van de basisschool
Hoofdstuk 1: Taal en zaakvakonderwijs: Introductie
1.1 Inleiding
Taal (lezen, schrijven, spreken en luisteren) speelt een belangrijke rol bij het zaakvakonderwijs.
Nieuwe kennis en informatie worden door middel van taal overgebracht en verworven.
Taalvaardigheid en zaakvakken zijn dan ook onlosmakelijk met elkaar verbonden en expliciete
aandacht voor taal en de manier waarop leerlingen door taal kennis verwerven is daarom
noodzakelijk voor alle leerlingen in het basisonderwijs.
Veel leerlingen ondervinden problemen met de zaakvakken, omdat ze de taal onvoldoende begrijpen.
Er wordt meestal geen relatie gelegd tussen de vaardigheden die kinderen leren bij begrijpend lezen,
en het lezen van informatieve teksten uit zaakvakmethoden. De taal van zaakvakmethoden stelt veel
leerlingen dus voor problemen, onder andere doordat:
In zaakvakteksten wordt gebruik gemaakt van abstracte en schoolse taal die laagtaalvaardige
leerlingen, zwakke lezers en leerlingen van wie Nederlands de tweede taal is erg lastig vinden.
Zaakvakteksten hebben vaak een hoge informatiedichtheid.
Leerlingen hebben vaak weinig achtergrondkennis over de onderwerpen die aan de orde
komen, en de onderwerpen zijn voor hen vaak weinig concreet.
Zaakvakteksten zijn bedoeld om de kennis van de wereld te vergroten, maar stimuleren tegelijkertijd
de woordenschatontwikkeling. Zaakvakken moeten dus niet verwaarloos worden, maar juist worden
ingezet om taalontwikkeling te stimuleren. Dan is er sprake van taalgericht vakonderwijs.
Aandacht voor het taal in het zaakvakonderwijs biedt veel kansen voor de versterking van het
leerproces. Verhallen en Van Beek (2014) spreken van een win-winsituatie: kinderen leren meer van
de taal van de zaakvakken en steken ook meer op van het zaakvakonderwijs.
De afgelopen jaren is het geïntegreerd taal/zaakvakonderwijs in opkomst. Vanuit het perspectief van
interactief taalonderwijs heeft het Expertisecentrum Nederlands de aanpak ‘Taal en zaakvakken met
webquests’ ontwikkeld. In deze aanpak zijn lezen, schrijven, mondelinge taalvaardigheid en
woordenschatuitbreiding verweven in zaakvakthema’s als vaardigheden die je nodig hebt bij het
verwerven van nieuwe kennis. Het uitgangspunt van deze aanpak is actief leren: leerlingen gaan zelf
op onderzoek uit, wisselen informatie met elkaar uit en breiden op die manier hun kennis van de
wereld en taal uit.
1.2 Uitgangspunten van interactief taalonderwijs
Interactief taalonderwijs gaat er vanuit dat kinderen leren een actief proces is. Drie uitgangspunten
staan daarbij centraal:
Betekenisvol leren
Sociaal leren
Strategisch leren
Toelichting van de drie uitgangspunten
, We gaan er vanuit dat actieve betrokkenheid van kinderen ontstaat als zij taken uitvoeren die
betekenisvol voor hen zijn in een context die voor hen belangrijk is, en wanneer er veel ruimte is voor
interactie tussen de leerkracht en medeleerlingen. Leren is met andere woorden dus ook een sociaal
proces. Kinderen leren in samenspraak met anderen die meer ervaren zijn. Ook strategisch leren
speelt een rol. Het is belangrijk dat kinderen zelf inzicht krijgen in hoe een taak aan te pakken of hoe
een probleem op te lossen. Ook reflectie en controle op het eigen taalleerproces is van cruciaal
belang.
Interactief taalonderwijs en zaakvakonderwijs kunnen uitstekend gecombineerd worden:
- Taalonderwijs is gebaat bij betekenisvolle contexten, die het zaakvakonderwijs kan leveren.
- Bij het zaakvakonderwijs vindt kennisuitbreiding grotendeels plaats door middel van taal.
Hierbij gaat het om uitbreiding van conceptuele kennis (relaties tussen concepten,
observeren en processen kunnen beschrijven en analyseren).
Activiteiten in taalgericht vakonderwijs hebben dus een dubbel doel: kennisontwikkeling en
taalontwikkeling. Met deze vorm van interactief taalonderwijs sluiten we aan bij kenmerken van
taalgericht vakonderwijs waarvoor in de literatuur aanwijzingen zijn gevonden. Van Schooten en
Emmelot (2004) hebben gekeken naar welke kenmerken van ‘content based approach’ in onderzoek
effectief gebleken zijn. Dit is ondergebracht in vijf clusters:
1. Relatie tussen taalonderwijs, zaakvakonderwijs en eigen ervaringen: taalonderwijs is
effectiever als het in een betekenisvolle context wordt geplaatst. De zaakvakken kunnen die
context bieden. Lesstof wordt beter verwerkt als er relaties worden gelegd met eigen
ervaringen van leerlingen.
2. Aandacht voor de kwaliteit van de input: begrijpelijkheid taalaanbod van de leerkracht,
faciliteren van tekstbegrip door aandacht voor nieuwe woorden en onbekende grammaticale
structuren, aandacht voor complexe cognitieve taalfuncties.
3. Aandacht voor output: taalproductie is belangrijk, zowel spreken als schrijven.
4. Aandacht voor vorm: feedback op accuratesse.
5. Interactie: stimuleren van sociale interactie, samenwerkend leren.
Hoe ziet interactief taalonderwijs eruit?
Er wordt gewerkt vanaf een thema uit de zaakvakken, dat langere tijd centraal staat. Over een
periode van +/- 3 weken wordt er een rijk scala aan onderwijsactiviteiten uitgevierd. Het totale
proces kan worden onderverdeeld in vier fasen:
1. Oriëntatie
2a. Gezamenlijke verdieping
2b. Informatie zoeken en verwerken
3. Presenteren en evalueren
Leerdoelen in interactief taalonderwijs
Met interactief onderwijs worden doelen op twee terreinen nageleefd:
Taaldoelen
Doelen uit zaakvakken
Op beide terreinen gaat het om kennis, vaardigheden en attitudes.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper debbiee. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,24. Je zit daarna nergens aan vast.
