HO I
Week 1:
Geschiedenis: twee definities
Geschiedenis als reeks van gebeurtenissen, als proces, ‘dat wat in het
verleden gebeurd is’, ‘res gestae’, history 1
Geschiedenis als geschiedschrijving : de wijze waarop we het verleden
respresenteren, voorstellen, ‘historia rerum gestarum’, history 2
- bijv. in geschiedenisboeken, artikelen = historiografie
- maar ook in films, schilderijen, romans etc.
Q: Waarom klopt het onderscheid tussen history 1 en 2 niet helemaal?
Het schrijven van geschiedenis is ook een handeling die in het verleden heeft
plaatsgevonden en daarom weer geschiedenis.
Bij HOI gaat het (tov ancient history) om history 2, geschiedschrijving.
Centraal staat het analyseren van teksten.
Het model
1. elementen
Hoe zit historisch denken in elkaar? logische vormen (elementen)
2. Normen
Hoe bepalen we de kwaliteit van historisch denken evaluatie criteria
3. Intellectuele deugden van de historici
Wat zijn de competenties van historici? deugden
Tekstanalyse: het kompas en de 8 elementen
- gebruikt om historische teksten te analyseren
- elementen hebben betrekking op de tekst (history 2), niet op de hierin
beschreven personen en gebeurtenissen (history 1)
- alle elementen hangen met elkaar samen
De elementen:
, 1. Perspectief (POV)
Synoniemen: standplaats, referentiekader, frame, invalshoek, gezichtspunt,
wereldbeeld.
Definitie: een houding die men aanneemt ten aanzien van een bepaalde zaak.
2 mogelijkheden:
- Historisch-wetenschappelijk
- Ideologisch (politiek en/of maatschappelijk perspectief)
Historiografische teksten hebben altijd een historisch-wetenschappelijk
perspectief, soms ook een duidelijk politiek-ideologische invalshoek
2. Doel
Synoniemen: doelstelling, streven, doeleinde, oogmerk
Definitie: iets dat iemand van plan is te verkrijgen of te doen
Het doel hangt samen met het beoogde publiek
Historici hebben doelen: zij willen hun lezers ergens van overtuigen (Herodotus
‘vader van de geschiedenis’, Thucydides, T.livius, Leopold Ranke ‘vader van de
moderne geschiedenis’)
3. Onderzoeksvraag
Synoniemen: probleem, kwestie, vraagstelling
Definitie: een kwestie of zaak die besproken of onderzocht kan worden, iets dat
gevraagd wordt, in de zin van een poging tot kennisverwerving.
Begint elk onderzoek mee. (wat, wanneer, hoe en waarom)
4. Informatie
Synoniemen: bewijsmateriaal, primaire bronnen (materiaal uit verleden zelf,
zoals archeologie of inscripties), secundaire literatuur (history 2), gegevens,
feiten, kennis.
Definitie: op enige wijze verzamelde feiten; bijvoorbeeld door lezen, observatie
of van horen zeggen
5. Interpretatie
Het antwoord op de vraag, gebaseerd op de geboden informatie
Synoniemen: bewering, claim, conclusie, antwoord
Definitie: de uitleg of de act van het uitleggen op basis van de beschikbare
informatie.
Omschrijving: een mentale stap, een intellectuele daad waarbij iemand
concludeert dat iets op een bepaalde manier in elkaar zit omdat iets anders zo is
of lijkt te zijn
, 6. Begrippen
Synoniemen: idee, theorie, principe, wet, model
Definitie: een idee of gedachte, in het bijzonder een veralgemeend idee over een
verschijnsel of een categorie van verschijnselen.
- ‘Gewone’ begrippen:
Zoals diplomatie of koningen etc.
- Historiografische begrippen:
Zoals bronstijd, Myceense beschaving
- Begrip uit de tijd zelf (historisch leenbegrip):
Zoals mina (gewichtseenheid)
- Technische leenbegrippen:
Spijkerschrift, globalisering
(technische leenbegrippen duiden het theorethische kader van een studie aan.
Historici maken vaak gebruik van de modellen, theorieën, concepten van andere
wetenschappen: economie, archeologie, psychologie etc. Globalisering is een
begrip afkomstig uit de economische wettenschap.)
7. Aannames
Synoniemen: veronderstelling, onderliggend idee, vanzelfsprekend idee
Definitie: een bewering die voor waar wordt aangenomen zonder bewijs of
voorbeeld; een onuitgesproken overtuiging (NIET interpretatie, want niet
onderbouwd met informatie)
Begrip uit tekst waaraan te zien; ‘noodzakelijk’
Aannames hsitorici verschillen door verschillende perspectieven!
8. Implicaties
Synoniemen: effecten, resultaten, nasleep, dat wat voortkomt uit..
Definitie: een bewering of waarheid die voortkomt uit andere bewering of
waarheden. (verder onderzoek, vragen die nog gesteld moeten worden na het
onderzoek)
De 8 elementen + samenhang
Alle elementen hangen met elkaar samen
Specifiek: de elementen veronderstellen elkaar
, Dus doel veronderstelt een perspectief, vraag veronderstelt een doel, de manier
waarop je naar informatie zoekt veronderstelt een vraag, en de manier waarop je
die vraag beantwoordt, veronderstelt informatie, begrippen en aannames.
Implicaties veronderstellen al het voorafgaande en hebben effect op perspectief
zo ontstaat een cirkel: historisch denken verandert continue.
Historici hebben doelen: zij willen hun lezers ergens van overtuigen
Herodotus; ‘vader van de geschiedenis’ (5e eeuw v.Chr.)
‘ Herodotus, burger van Halikarnassos, presenteert hier het resultaat van zijn
onderzoek. Hij wil ermee bereiken dat wat mensen hebben gedaan, in de loop
van de tijd niet vergeten wordt en dat de grootse en bewonderenswaardige
prestaties die door Grieken, maar ook door barbaren zijn verricht, hun
bekendheid niet verliezen. Ook wil hij duidelijk maken, hoe het kwam dat ze
elkaar beoorloogden.’ Griekse historicus vader van de geschiedenis vanwege
zijn baanbrekende werk in het vastleggen van historische gebeurtenissen. Dit
citaat komt uit ‘Historien’, wordt beschouwd als een van de vroegste westerse
geschiedschrijving.
Oefententamenvraag: Waarom wordt Herodotus de ‘vader van de
geschiedschrijving’ genoemd?
Antwoord: Historisch onderzoek, basis moderne geschiedbeoefening
Thucydides, Athene 2e helft 5e eeuw:
‘Maar voor mij zal het voldoende zijn wanneer iedereen die de juiste toedracht
onder ogen wil zien van wat er gebeurd is en, gegeven de aard van de mens, ooit
opnieuw zo of ongeveer zo zal voorkomen, mijn verslag als nuttig beschouwt.
Het is bedoeld als een blijvend bezit, niet als een fraaie prestatie om de hoorders
voor een kort moment te boeien.’ Thucydides hoopt als kritische historicus
dat de lezer, door de juiste toedracht van historische gebeurtenissen te begrijpen,
in staat zal zijn om soortgelijke situaties in de toekomst te herkennen en
mogelijk te vermijden (leren van de geschiedenis).
T. Livius (59 v.Chr. – 17 n.Chr.) Ab urbe condita (Vanaf de stichting van de
Stad):
‘Dit vooral is zo nuttig en heilzaam in de bestudering van de geschiedenis, dat je
lering uit allerlei voorbeelden voor je ziet. Daaruit kun je kiezen wat je ter wille
van jezelf en van je land wilt navolgen en wat je uit de weg wilt gaan, omdat het
