Health Psychology
Biopsychosocial Interactions
10de editi e, Edward P. Sarafi no & Timothy W. Smith., 2022.
Een algehele samenvatting/ vertaling. Dit m.u.v. een aantal hoofdstukken die niet naar voren komen
in het tentamen binnen de Open universiteit (PB0522-232411B).
Opbouw tentamen inhoud.
1. Algehele inleiding in de gezondheidspsychologie en het menselijke lichaam.
2. Stress, ziekte en coping.
3. Gezondheid, gedrag en preventie.
4. Fysieke symptomen: pijn en ongemak.
5. Ziekte en medische zorg.
,1.1 Wat is gezondheid.......................................................................................................................3
1.2 Geschiedenis van de gezondheid, ziektes en virussen.................................................................4
1.3 De nood van de psychologie met betrekking tot de gezondheid, wat was de rol van
psychologie binnen de gezondheid van mensen...............................................................................5
1.5 gerelateerde wetenschappelijke werkvelden in de gezondheidspsychologie..............................8
2.1 Zenuwstelsel..............................................................................................................................10
2.2 Hormoonstelsel/ endocrien stelsel............................................................................................14
2.3 Spijsverteringsstelsel ( Digestive System)..................................................................................15
2.4 Ademhalingsstelsel ( Respiratory)..............................................................................................15
2.5 Hart en bloedvaten (Cardiovacular)...........................................................................................16
2.6 Het immuunsysteem..................................................................................................................17
3.1 Wat is stress...............................................................................................................................18
3.1.1 Stress:.................................................................................................................................18
3.2 Bio psychosociale aspecten van stress.......................................................................................19
3.3 Psychosociale aspecten van stress.............................................................................................21
3.4 Stressbronnen in het leven........................................................................................................21
3.5 Stress meten..............................................................................................................................22
5.1 Wat is coping (omgaan).............................................................................................................29
5.2 Methodes en metingen van coping...........................................................................................29
5.3 Preventie van Stress...................................................................................................................30
5.4 Verminderen van stressreacties: Stress management...............................................................31
7.1 Verslaving..................................................................................................................................40
7.2 Tabak:........................................................................................................................................41
7.3 Alcohol gebruik en misbruik.......................................................................................................41
8.1 Voeding:.....................................................................................................................................43
8.2 Interventies om het Dieet te Verbeteren:..................................................................................43
8.3 Gewichtsbeheersing en Dieet:...................................................................................................44
8.4 Socioculturele Verschillen in Gewichtsbeheersing:....................................................................44
8.5 Psycho sociale factoren in gewichtscontrole.............................................................................46
8.6 Technieken voor lifestyle interventies:......................................................................................47
8.7 Terugval in gewichtsverlies........................................................................................................47
12.1 Chirurgische Methoden voor Pijnbehandeling:........................................................................61
12.2 Stimulatie en fysieke therapie voor pijn:.................................................................................62
,1. Een overview van psychologie en gezondheid.
1.1 Wat is gezondheid.
Op dit moment verstaan wij onder gezondheid de term, “Gezondheid is een toestand van volledig,
lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet alleen de afwezigheid van aandoening of handicap”.
Gezondheid bestaat niet uit alleen psychisch of lichamelijk, het bestaat niet alleen uit objectieve
kenmerken of subjectieve symptomen. Men kwam erachter dat dit samen gaat en elkaar overlapt.
Gezondheid/welzijn en ziekten overlapt elkaar. Medisch socioloog Aaron Antonovsky (1979,1987)
bedacht hiervoor een schaal met helemaal links een zeer ernstige ziekte (illness) en helemaal rechts
een optimale emotionele en mentale toestand (wellness). Dood aan de ene kant en optimale welzijn
en gezondheid aan de andere kant. (Ilness/Wellness Continuum Scale)
Er zijn verschillende definities van gezondheidspsychologie die gelukkig allemaal veel op elkaar
lijken. In Sarafino & Smith wordt een definitie gegeven die eerder door Matarazzo werd
geformuleerd (1982). Deze definitie richt zich vooral op de doelstellingen van
gezondheidspsychologie: ‘het bevorderen en het handhaven van de gezondheid en de preventie, de
behandeling en de verwerking van ziekte, de identificatie van etiologische en diagnostische factoren
bij gezondheid en ziekte, en de analyse en verbetering van gezondheidszorg en gezondheidsbeleid’.
Ter aanvulling
In een ander bekend handboek over gezondheidspsychologie geeft Marks en collega’s (2021)* de
volgende definitie van gezondheidspsychologie: ‘Gezondheidspsychologie is een interdisciplinair
wetenschapsveld dat is gericht op de toepassing van psychologische kennis en technieken op
gezondheid, ziekte en gezondheidszorg’. Dat is een breed geformuleerde formulering die vooral ook
laat zien dat de nadruk in dit veld sterk ligt op de praktische toepassing van wetenschap.
Uit de verschillende definities kunnen de volgende doelstellingen van de gezondheidspsychologie
worden afgeleid. Op educatief, wetenschappelijk en professioneel gebied een bijdrage leveren aan:
- Gezondheidsbevordering en handhaving van de gezondheid
- Preventie van ziekte, behandeling van ziekte en ‘goed’ omgaan met ziekte
- Identificatie van oorzaken en diagnostische factoren van gezondheid, ziekte en gerelateerde
disfunctioneren
- Het analyseren en verbeteren van gezondheidszorg en het gezondheidsbeleid
, 1.2 Geschiedenis van de gezondheid, ziektes en virussen.
Tijdens de 17de, 18de en 19de eeuw stierven mensen in Noord-Amerika aan twee ziektes, namelijk
aan ondervoeding en slechte voeding zoals geel zucht, dit kan bloedarmoede en verlamming
veroorzaken door vitamine B te kort. De tweede ziekte zijn vaak de infectieziektes zoals bacteriën en
virussen in het lichaam. Covid is hier een goed voorbeeld van.
WHO 2014, andere infectieziektes bestaan al eeuwen. Bijvoorbeeld longontsteking (pneumonia),
tuberculose, diarree ziekten (diarrheal diseases) en HIV/AIDS. Deze ziektes komen voornamelijk nog
voor in de onderontwikkelde landen en vormen nog steeds de oorzaak voor overlijden.
In Amerika is een duidelijk patroon vindbaar betreft de ontwikkeling en verandering in de
geschiedenis van ziektes en infecties. In de 18de eeuw tijdens de kolonisaties zijn door de
Europeanen veel infecties en ziektes overgekomen naar US. Voorbeelden van infecties ziekten zijn;
(water)pokken, difterie, gele koorts, mazzelen en influenza(griep). 100 tot 1000 mensen konden aan
1 epidemie overlijden. Ook malaria en dysenterie verspreide zich snel.
In 19de eeuw waren infecties nog steeds de grootste dreiging voor overlijden in de US. Daarbij kwam
er in 1842 ook tuberculose en consumptie van slechte voeding bij kijken. Dit had alles te maken met
het milieu en slechte levenskwaliteit. Dit veranderede binnen 25 jaar. Waarbij er in 1842 men nog
stierf met 22 procent aan consumptie en tuberculose kwam eind 19de eeuw er verandering in door
de medische mogelijkheden. Men kreeg vaccinaties, medicatie. Dit zorgde voor meer
bewustwording en men werd bewust van persoonlijke hygiëne, betere consumptie en voeding. Er
ontstonden publieke welzijnsorganisaties die zorgden voor waterzuivering en goede
rioolwaterzuivering. William Alcott, een advocaat of modernisatie in gezonde voeding en seksueel
gedrag was een belangrijk persoon die mensen advies gaf. Mensen werden namelijk bewuster en
wilde adviezen voor hun eigen welzijn.
De 20ste eeuw zorgde voor verandering, de levensverwachting veranderde enorm doordat ziektes
en infecties niet meer levensbedreigend waren. Als voorbeeld; baby's in de US tegen eind 19de
eeuw hadden een levensverwachting van 48 jaar. Vandaag de dag is dit 79 jaar (NCHS, 2013).
Vandaag de dag zijn de meeste gezondheidsproblemen en oorzaken van overlijden chronische
ziekten, zoals een hart aanval, kanker, beroertes. Deze chronische ziektes waren er altijd al maar in
mindere maten. Dit komt door de levensverwachting die vergroot is. Vroeger werd men niet ouder,
nu wel. Door de industrialisatie wordt men blootgesteld aan chemicaliën en is er druk veel druk
binnen de maatschappij veel stress. Dit zorgt voor een stijging en dan voornamelijk in de lage
economische lagen van de maatschappij.
1.2.1 Kijkpunt vanuit de psychologie op de geschiedenis in gezondheid en
welzijn.
Psychologie is altijd al een onderwerp geweest in de geschiedenis van de gezondheid en welzijn. Is
een ziekte namelijk ook een psychologische aandoening. Speelt je gedachte mee in het hebben van
een ziekte. Deze vragen en antwoorden zijn in de loop der jaren en eeuwen veranderd.
Vroegere culturen
Psychische en mentale ziekten waren vroeger vraag mysterieuze krachten, zoals de duivelse
krachten. Door onderzoek is vanuit opgravingen schedels gevonden waarbij er operatieve gaten in
schedels werden gevonden. Dit is alleen maar speculatie, weinig feitelijke waarnemingen.
