KWALITEIT EN EFFECTIVITEIT VAN ORTHOPEDAGOGISCHE INTERVENTIES
Opbouw van het vak
- Colleges 1-3: Jana Knot-Dickscheit
o ‘Evidence based’, ‘practice based’, Resultaatgerichte Ontwikkeling van Interventies
(ROgI)
o Kwaliteit en effectiviteit van interventies: Hoe te vinden + hoe te beoordelen?
o Algemeen werkzame factoren, ‘What works’ beginselen.
- Colleges 4-6: Anne-Marie Huyghen
o Ernstige gedragsproblemen
o Trainingen 12- en 12+
o (Multi-)systeeminterventies, interventies op school
COLLEGE 1
Jana Knot-Dickscheit
Evidence-based practice in de media
EBP wordt in de media vaak geschetst als het enige bewijs vanuit de wetenschap, wat als enige een
rol speelt in de besluitvorming.
- Oorsprong in medische wetenschappen:
Daar is het in ontwikkeling geweest. Als je medicatie toedient aan iemand, moeten we zeker
weten dat het veilig is.
- Geen eenduidige definitie EBP
- Vernauwd (puur op het wetenschappelijk woord gegooid. en rigide gebruik van EBP
- Professionals ervaren EBP als een beperking van handelingsruimte en autonomie.
Het begrip is echter veel breder.
Theorie
> Transitie naar pedagogiek
Thyer & Pignotti (2011)
- Ingebed in zijn context
- Nadruk op een vijfde element ‘besluitvorming’
- Evenwichtige inbreng van de partijen
- Proces, niet behandeling
- Cliënt wordt herkend in zijn vraag, complexiteit en context
Hierbij wordt de wetenschappelijke kennis en praktijkkennis gevoegd. Ook de context speelt
een rol. Voorbeeld: Sluit de interventie aan bij de ontwikkelingsstand? Is het qua financiën te
redden?
De beste beslissing wordt genomen wanneer alle drie partijen input hebben om tot een besluit te
komen. Dit is een veel bredere manier van kijken.
Evidence Based Practice
= De gewetensvolle, expliciete en oordeelkundige integratie van drie zorgvuldig te onderscheiden
kennisbronnen:
- Research-based kennis: kennis vanuit onderzoek,
- Expert-based of practice-based kennis: ervaring van professionals/praktijkkennis,
- Cliënt-based kennis: kennis van kinderen en ouders,
… met als doel de beste beslissing te nemen voor individuele patiënten, cliënten en burgers’.
> Besluitvormingsproces met een evenwichtige inbreng van alle partijen en inachtneming van de
context.
> Expliciete, transparante, reproduceerbare verantwoording van keuzes.
Evidence based werken – denken vanuit en integreren van verschillende perspectieven
- Denken vanuit het perspectief van ouder/kind/cliënt:
o Het gaat (voldoende) goed met mij (kwaliteit van leven).
, o Problemen zijn opgelost/verminderd.
o Ik ben tevreden.
o Ik heb mijn doelen behaald.
- Denken vanuit het perspectief van de hulpverlening:
o Goed uit te leggen.
o Minder afhankelijkheid individuele behandelaar: Je wilt ook dat iemand
onafhankelijk wordt van hulpverlening of dat de persoon zelf in staat is – met de
opgedane kennis – crisissituaties zelf op te lossen.
o EB-behandeling om te zetten in protocol (duidelijke procedures, verwachtingen
afgestemd, weet waar je voor kiest).
o Beantwoorden vraag cliënt.
o Geen uitval (zorgtrouw): Wanneer iemand je zo verlaat, is er vaak iets aan de hand:
interventie te zwaar, onvoldoende maatwerk.
- Denken vanuit het perspectief van de wetenschap:
o Er is een causaal verband aangetoond tussen interventie en uitkomsten.
- Denken vanuit het perspectief van de maatschappij:
o Zorg is betaalbaar.
o Gezonde ontwikkeling van kinderen.
Wanneer we hulp geslaagd vinden, hangt ook af van de context.
Wetenschapsperspectief: Bewijskracht
Hierarchy of evidence (Carr, 2009, p.9)
Je hebt verschillende typen onderzoek. In de wetenschap zijn afspraken gemaakt en een hiërarchie
over welk type onderzoek de beste bewijskracht heeft.
Zie uitgebreide ppt.
Randomized Controlled Trial (RCT): een aantal kanttekeningen
- Primaat van RCT:
o Wetenschappers
o Redacties tijdschriften
o Subsidiegevers (bijv. ZonMw)
- Consequenties:
o ‘Wat werkt’ in plaats van ‘wat werkt voor wie waarom en onder welke
omstandigheden’
o Verschraling onderzoek
o Onderwaardering kwalitatief onderzoek
- RCT niet altijd haalbaar/gewenst:
o Realiteit van de praktijk
o Ethische bezwaren
o Perspectief cliënt en therapeut
Grenzen wetenschapsperspectief
, - Afwezigheid van evidence betekent niet afwezigheid van effectiviteit, omdat we nog veel te
weinig onderzoek hebben en over alle interventies nog niet genoeg onderzoek gedaan is.
- Evidence geeft geen zekerheid, maar waarschijnlijkheid.
- Lastig om de onderzoekscontext te veralgemeniseren naar de verschillende klinische
contexten. In wetenschappelijk onderzoek wordt er alles aan gedaan om het effect een
maximale kans te geven (ideale omstandigheden creëren) en de interventie als de causale
factoren en de interventie als de causale factor te kunnen aanwijzen.
- Waardevol bij kritisch gebruik.
Stand van zaken effectonderzoek
Van Yperen, Veerman, Bijl, 2017, p25-26
- Groot impuls onderzoek vanaf 2005 in Nederland.
- Toename aan experimenteel onderzochte interventies en meta-analyses.
> Er heeft een ontwikkeling plaatsgevonden.
Desondanks is het onderzoek beperkt:
Kanttekeningen stand van zaken effectonderzoek
- Nederlands onderzoek schaars.
- In de praktijk nauwelijks gebruikt; trekt zich er niets van aan, doet zoals ze het altijd deden
- Aantal bewezen effectieve interventies gering.
- Kleine tot matige effecten.
- Onduidelijk welke groepen er het meeste baat bij hebben
- Interventies nog niet genoeg geëxpliciteerd voor gedegen onderzoek: Als je de
randvoorwaarden niet duidelijk op papier hebt staan, kun je niet goed onderzoeken.
- Resultaten bij specifieke doelgroepen of interventies in het buitenland zijn niet zonder meer
generaliseerbaar naar overeenkomstige doelgroepen of interventies in Nederland. Veel
interventies zijn vanuit andere landen naar Nederland gehaald, maar kunnen niet zo ingezet
worden/hebben misschien andere effecten.
- Buitenlandse studies zijn daarnaast weinig representatief voor de dagelijkse praktijk van de
Nederlandse jeugdhulp waar interventies vaak worden ingezet bij een combinatie van
problemen (Felder & Meerding, 2017; Van Yperen e.a., 2017).
- Het welzijn van jeugdigen in een land is afhankelijk van meerdere zaken als de toegang tot
zorg en voorzieningen, de kwaliteit van het onderwijs, de kwaliteit van de samenleving en het
economische niveau van het land. ‘Hoe hoger het niveau van deze zaken, hoe lastiger het is
om met een specifiek programma daarbovenop effect te sorteren.’
Hoe krijgen we meer kennis over de effecten van de hulpverlening?
- Top down implementeren van interventies die hun effect in onderzoek hebben bewezen, dus
puur vanuit het wetenschappelijk perspectief wordt iets onderzocht en wanneer het werkt,
wordt het aangeraden aan de praktijk.
o Transport van onderzoeksinterventies vanuit het wetenschappelijke kader naar de
klinische praktijk.
o Onderzoek naar het welslagen van de implementatie
- Bottom-up onderzoek van interventies die in de praktijk worden uitgevoerd:
o Middels praktijkonderzoek effectiviteit in kaart brengen.
- Mengvorm van Top down en Bottom-up: Resultaatgerichte Ontwikkeling van interventies
(RGOi), oftewel: in de praktijk onderzoeken. Combinatie: Kunnen we in de praktijk
organisaties gaan helpen om binnen de organisatie onderzoek te gaan doen om de
bewijskracht te verhogen?
Practice Based Evidence (PBE)
“Bij praktijkgestuurd onderzoeken van (jeugd)interventies heeft het aantonen van het effect dus als
doel het (door)ontwikkelen van de interventie in de desbetreffende praktijk; ook wel Practice Based
Evidence (PBE) genoemd. Kenmerkend voor dit onderzoek in vergelijking met clinical trials is dat:
- Het plaatsvindt in de praktijksituatie;
, - De onderzochte interventies een betrouwbare afspiegeling zijn van de toepassing in die
praktijk (externe validiteit);
- De uitkomsten van het onderzoek relatief goed generaliseerbaar zijn (externe validiteit);
- Er weinig zicht is op onzichtbare, externe invloeden die buiten de interventie vallen (interne
validiteit);
- De resultaten daardoor lastig zijn te interpreteren (interne validiteit).
Om te komen tot een goed opgezette effectstudie zijn zowel een hoge interne als externe validiteit en
follow-up metingen van belang. Er zijn weinig effectstudies die aan alle drie de criteria voldoen (NJI,
2018)”.
Resultaatgerichte Ontwikkeling van interventies (RGOi)
- RGOi is Combinatie van top-down en bottom-up:
o Het verhelderen, ontwerpen en theoretisch onderbouwen van werkwijzen in de
praktijk en het monitoren van uitkomsten.
o Het gebruik van bestaande wetenschappelijke kennis over werkzame interventies en
methoden van onderzoek.
- Doel:
o Voorkomen het wiel opnieuw uitvinden.
o Ruimte voor de praktijk om werkwijzen te ontwikkelen en dóór te ontwikkelen.
Leidende principes van RGOi
Er zijn vier principes die deel uitmaken van de ontwikkeling van RGOi en die je moet proberen altijd
toe te passen:
- Aansluiting: Aan ontwikkelingsniveau van de interventie en context (organisatie):
onderzoeksrijpheid en onderzoeksbreidheid.
Het is belangrijk aan te sluiten bij de ontwikkelingsstand van de interventie. Als een
organisatie niet heel duidelijk heeft gemaakt voor wie een interventie is en je gaat proberen
een randomized control toe te voegen, werkt dat niet.
- Inbedding: Expliciteren van het handelen, het gebruik van meetinstrumenten en reflectie op
de resultaten maken deel uit van het methodisch werken in de praktijk.
Het is belangrijk dit onderdeel te maken van je handelen in de praktijk.
- Benutting: Voor de praktijk en kind/ouder;
Vragen: Zijn resultaten herkenbaar, te begrijpen, goed genoeg, verbeteracties nodig?
Wat zegt ons dat voor onze kinderen en ouders, of voor onszelf als team? Kunnen we
verbeteren of moeten we zeggen dat de interventie onvoldoende aansluit bij de doelgroep?
Dan moeten we bijstellen.
- Samenwerking: Gezamenlijk zoekproces op niveaus van primair proces, team, instelling,
beleid.
Als je verandering wilt inwerken, heb je alle lagen van de organisatie nodig.
De effectladder als methodisch kader
Je moet dus kijken hoe je onderzoek goed aansluit bij de stand van de interventie. Daarvoor hebben ze
een orde gemaakt in ontwikkelingsniveaus van interventies:
