Kennisclips HC9&10:
Terrorisme is een heel actueel probleem. Je ziet continu nieuwsberichten over uitreizigers naar Syrië en
Irak, die al dan niet veroordeeld worden voor de Nederlandse strafrecht. Dat IS-gebied is vrij weinig meer
van over gelukkig, maar nog steeds verblijven daar een hoop Europeanen. Het is afwachten wat er in de
toekomst gaat gebeuren. Daar is justitie alert op, vanwege mogelijke aanslagen hier. Daar gaan we het dus
over hebben. De strafrechtelijke terrorisme wetgeving is voornamelijk begonnen naar aanleiding van 9/11.
Daarna een hoop nieuwe wetgeving gemaakt. Belangrijk om in je achterhoofd te houden. Om terug te
komen op de huidige problematiek: waar hebben we het dan over? Rechters worden tegenwoordig
geconfronteerd met een casus zoals deze: een persoon heeft een vliegticket geboekt naar Turkije, om daar
misschien over de grens te gaan naar Syrië. Dit weet je niet als rechter in zo’n zaak. Niet altijd duidelijk.
Soms heb je ook informatie dat een persoon websites heeft bezocht met informatie over de Jihad. Dat hij
een hoop cash heeft gepind en bij zich draagt. Een koffer met een reisuitrusting. Sommige verdachten
hebben gechat met mensen in het IS-gebied. Ze hebben gezegd dat ze hun broeders in Syrië willen
steunen in hun strijd. Niet directe informatie die je een aantal jaar geleden zou linken aan een strafbaar
feit. Tegenwoordig wordt hier wel meteen aan gedacht. Dit willen we voorkomen via het strafrecht. Het
voorstadium van de strafbare feiten dus. Dat voorstadium wordt ook steeds door het strafrecht omvat.
Steeds meer handelingen in het voorstadium. Dat is natuurlijk zo omdat de mogelijke schade van
terroristische aanslagen enorm is. Er kunnen onschuldige burgers worden gedood. Niet afwachten tot de
aanslag al is geschied, maar het proberen te voorkomen. Dat heeft de wetgever sterk geprobeerd. Is men
nog steeds mee bezig om dit uit te breiden. Dit werpt ook weer vragen op. Zorg je dan niet dat er mensen
onder het strafrecht komen vallen die helemaal niets ergs van plan waren? Een aantal
aanknopingspunten: boeken van een vlucht, bezoeken van websites. Andere mogelijke
aanknopingspunten die de rechter soms ook ziet, die het makkelijker maken tot veroordelen is het
downloaden van een handleiding voor het maken van bommen. Al in Syrië geweest en een foto op social
media met een automatisch vuurwapen. Dan kan je met een leuk verhaal komen, en zeggen dat je niet
hebt meegewerkt aan de strijd. Zijn mensen die zijn teruggekeerd. Hoe bewijs je nu wat een persoon daar
precies heeft gedaan? Met een foto maakt het wat gemakkelijker. Wat als het nu gaat om een vrouw? Die
mochten in eerste instantie niet eens mee doen. Internationale verdragen zijn erg belangrijk hierbij. De
geschiedenis van het terrorisme is ook van groot belang. De sociale wetenschappen ook. Hoe kan je het
beste optreden tegen terrorisme? Hoe radicaliseren mensen? Wat kunnen de neveneffecten van bepaalde
maatregelen? Daar wil je gewoon iets van weten als jurist. Daar gaan we het deze twee colleges over
hebben.
Eerst kort de criteria voor strafbaarstelling, hoe kunnen we die toepassen op terrorisme, wat is terrorisme,
wat is contra-terrorisme, welke internationale verplichtingen hebben we met betrekking tot terrorisme en
het strafrecht? Welke wetgeving en jurisprudentie hebben we in Nederland? Niet helemaal, enkel de
hoofdlijnen. Tot slot de relatief nieuwe ontwikkelingen van de uitreizigersproblematiek.
In deze clip behandel ik criteria voor strafbaarstelling: Het gaat dus om handelen dat op zichzelf niet per se
altijd strafwaardig is. Als je het hebt over de voorfase. Het kopen van een vliegticket is niet strafwaardig,
net als het bij je hebben van een hoop contant geld. Wanneer wordt dit dan wel strafbaar? Wanneer is het
gerechtvaardigd om dit strafbaar te stellen en onder bepaalde delicten te scharen? Valt onder
voorbereiding van terrorisme. Art. 46 Sr. \
We kijken naar Feinberg over schade: het moet gaan om een achteruitgang in je belangen. Dit kan ook op
publieke belangen zien. Ook van de staat zelf. Het tegengaan van groepen kan een belang van de overheid
zelf, buiten dat het een belang is van alle mensen dat we niet willen dat onschuldige burgers als
slachtoffers vallen bij dit soort aanslagen. Het publieke belang van veiligheid. Het is wel een interessante
vraag, als je dit soort handelingen in Nederland strafbaar stelt: wiens belangen bescherm je dan precies?
Zeker als het gaat om de uitreizigers. Het belang om mensen in IS-gebied te beschermen tegen
verschrikkingen die daar plaats vinden. Een argument voor de Nederlandse wetgever lijkt vooral te zijn dat
men bang is dat deze mensen weer terugkomen naar Nederland en geradicaliseerd zijn en met wapens
om gaan. Dat zijn twee andere belangen die je probeert te beschermen.
, Het causaal verband tussen onrecht en schade is zeker bij die voorbereidingsdelicten over terrorisme
natuurlijk best wel lastig. Wanneer is jouw reisgedrag mede de oorzaak van bepaalde terroristische
aanslagen? Of wel in het gebied van het Kalifaat, ofwel in Europa zelf. Wat is de connectie tussen jouw
gedrag als verdachte en die uiteindelijke schade. Wat is precies de oorzaak? Denk dan vooral aan
gevaarzettingsdelicten. Geen bewijs dat uiteindelijk een terroristisch misdrijf is gepleegd. Enkel die
voorbereiding. Rechtstheoretisch liggen er wel genoeg vragen. Is afhankelijk van allerlei factoren. Vinden
we het gerechtvaardigd om iemand te bestraffen die opruit tot een terroristische aanslag. Iemand die
oproept om te gaan vechten in Syrië, stellen we dat strafbaar, omdat dat kan leiden tot aanslagen? Daar
moet je goed over nadenken. Wat voor soort uitingen schaar je hier dus onder. Wat ligt te ver af van die
schade? Causaliteit is dus lastig. De gedragingen waar je het over hebt liggen mijlenver af van die
uiteindelijke terroristische aanslagen, die misschien wel gepleegd zouden kunnen worden.
WE zagen ook bij Feinberg dat de omgang van de schade een grote rol speelt en de kans dat die schade
intreedt. Dus de kans en de omvang die samen het risico vormen. Een opruiende uiting tot een
terroristische aanslag. De omvang van een terroristische aanslag kan verschrikkelijk groot zijn. Daarom
wordt het eerder geaccepteerd dat er toch strafbaarstelling komt. We moeten hier wel kritisch naar blijven
kijken. Dit zijn zo een aantal factoren die hier van belang kunnen zijn. Denk aan iemand taallessen geeft in
het Arabisch. Daar is op zich, een waardevolle actie, een kaart van een bepaald gebied bij zich hebben, in
sommige gevallen kunnen dit soort acties meewegen tot het bewijs dat je terrorisme aan het
voorbereiden bent of hiervoor aan het trainen was. Met de weinige objectieve elementen die er zijn moet
er tot een veroordeling komen. Er zijn vaak weinig objectieve gegevens om te weten of iemand terrorisme
aan het voorbereiden was. Het moet niet te subjectief worden: iemand die erg radicaal bezig was, dat
moet meewegen. Dat is gevaarlijk. We willen niet naar het intentiestrafrecht toe. Dat is gevaarlijk. Dan
komen we weer bij de Roos. Bij het eerste criterium: aannemelijkheid en motivering van de schade. Het
moet gaan om gedragingen en niet om intenties. Dus geen intentiestrafrecht. Dat is hier soms lastig.
In de volgende clip gaan we in op wat is terrorisme nu eigenlijk? Het lijkt simpel. Veel mensen denken
direct aan een aanslag met veel onschuldige mensen die worden gedood. Daar zit vaak een politiek motief
achter. Als het gaat om puur stelen, noemen we het vaak anders. Het is dus best wel lastig. Vroeger zagen
we volkeren die hardhandig werden onderdrukt door een dictator. Waarbij de oppositie die in het geweer
komt tegen de dictator, de manier waarop zij dat doen, soms ook met aanslagen, wordt gelabeld als
terrorisme. Dat van die dictator dan dus niet. Daarom hoor je ook wel: ones men terrorist is anothers men
freedomsfighter. Denk aan de vrijheidsstrijd in Zuid-Afrika. Veel groepen in de wereld waarbij men in
eerste instantie denkt aan heldhaftige groepen die zijn opgestaan tegen een vreselijke dictator. De man die
een aanslag heeft geprobeerd te plegen op Hitler. Hij zou dan ook onder terrorisme vallen. Zien we dit dan
ook als terrorist? Mensen die een T-shirt dragen met mensen van dat beroemde hoofd. Ook die valt onder
definities van terrorisme. Meer mensen zien hem als een icoon in een vrijheidsstrijd.
Denk ook aan de Nederlandse ex-militair die ging meevechten met de koerden in Syrië, tegen IS. Hij werd
opgepakt en het OM ging op onderzoek uit. Hij werd niet vervolgd, omdat er onvoldoende bewijs was. Hij
kon zijn verhalen hebben overdreven. Ook al vecht je mee met wat door velen wordt gezien als de goede
partij, je mag gewoon niet voor eigen rechter gaan spelen. Je kan niet zelf zomaar aanslagen gaan plegen.
Dat zijn dus moeilijke vragen. Dus een aantal belangrijke elementen waarover redelijke overeenstemming
is wat echt bij terrorisme hoort.
Gewelddadige tactiek, het gaat om het plegen van geweld, dat geweld dat kan zijn tegen onschuldige
burgers, maar het kan soms ook gaan om andere strafbare feiten, zoals aanslagen tegen bepaalde
infrastructuur (cyber-terrorisme). Tegen wie dan? Daar kom ik zo op terug. Het directe doel van dat geweld
moet zijn om angst te zaaien. Dit te verspreiden onder de bevolking, ook bij de overheid. Vragen om
aandacht. Het is een vorm van communicatie. Het is geen geweld met zomaar een doel, maar aandacht te
vragen voor ene bepaald iets. Die aandacht krijg je door die angst. Daarachter zit nog een uiteindelijk doel
of motief en dat is een bepaald politiek of maatschappelijk doel. Dit door het plegen van geweld,
waardoor je dus angst zaait bij mensen en die aandacht krijgen voor je doel. Het gaat niet om privé doelen
maar maatschappelijke, politieke doelen. Dit zijn niet per se nobele doelen. Soms wel. Het idee erachter