Psychodiagnostiek
Uitleg..................................................................................................................................................2
Hoorcollege 1......................................................................................................................................3
..........................................................................................................................................................11
Hoorcollege 2....................................................................................................................................12
Hoorcollege 3, 4, 5............................................................................................................................26
College 6, 7.......................................................................................................................................38
Gastcollege Wieneke Penninga.....................................................................................................38
Gastcollege Geert Vernimmen......................................................................................................39
Gastcollege Dagmar Gilde.............................................................................................................42
Hoorcollege 8....................................................................................................................................43
Hoorcollege 9....................................................................................................................................59
1
,Uitleg
Heyy, wat leuk dat je deze samenvatting hebt aangeschaft! Voordat ik start met de samenvatting van
het vak wil ik even een korte uitleg geven over de opzet van deze samenvatting. In dit vak hebben we
het voornamelijk over de diagnostische cyclus. Deze cyclus bevat veel stappen en om het zo
overzichtelijk mogelijk te houden heb ik gewerkt met bepaalde kleurtjes (en streepjes voor de
mensen die de samenvatting willen printen en dit liever niet in kleur doen). Een kopje in het blauw
met een streep eronder staat voor een fase uit de diagnostische cyclus, zoals de aanmelding of de
klachtanalyse. Deze fases uit de diagnostische cyclus zijn opgedeeld in bepaalde stappen en deze heb
ik aangegeven met een gele kleur en zijn schuingedrukt. Tenslotte kun je de stappen van de fases ook
nog opdelen in substappen en deze heb ik aangegeven met een groene kleur en een stippellijn. Ik
hoop dat het op deze manier allemaal wat overzichtelijker is en je de stappen van de diagnostische
cyclus gemakkelijk kan terugvinden. Succes met studeren!
2
,Hoorcollege 1
Zodra we wetenschappelijke-empirische kennis toevoegen aan het analyseren van het menselijke
gedrag wordt het wetenschappelijke diagnostiek. Als een diagnosticus zijn uitspraak baseert op
theorieën die zijn getoetst, beoefent hij/zij empirisch-wetenschappelijke diagnostiek.
De diagnostiek is niet enkel het geven van labels. Het labelen is een onderdeel van de diagnostiek die
je helpt om dingen beter te begrijpen. Diagnostiek is het toepassingsgebied van de
gedragswetenschap, zoals psychologie, en is een onderdeel van de hulpverlening. Als hulpverlener
zijn er twee belangrijke dingen die je moet kunnen. Er zijn dus twee competentiegebieden:
1. Het handelen als psychodiagnosticus: Op een systematisch onderbouwde manier een
diagnostische oordeels- en besluitvorming kunnen doen. Dit houdt in dat je kennis hebt over
je vakgebied en diagnoses kan/mag stellen. Een diagnosticus kan wetenschappelijker worden
door bijvoorbeeld resultaten uit te wisselen met collega’s of onderzoek te doen naar de
waarde van theorieën voor de problemen waar ze over gaan en te kijken naar de impact van
de behandelingen.
2. Communicatie en professionaliteit in het aangaan van een hulpverleningsrelatie: Je moet
ervoor zorgen dat je een goede werkrelatie creëert, dat je professioneel kan zijn en dat je een
passende attitude ontwikkelt. Het gaat dus over jouw houding als hulpverlener en de
werkrelatie met de cliënt. Dit houdt in dat je dus de vaardigheden hebt om een relatie op te
bouwen met je cliënt.
Het vak psychodiagnostiek is relevant omdat diagnoses stellen de kerntaak is van een psycholoog. Dit
is dus het vaststellen van bepaalde moeilijkheden door middel van een psychodiagnostisch proces.
Psychologische gespreksvoering
Het is belangrijk om als hulpverlener een werkbare relatie te creëren met cliënten. Er zijn
verschillende benaderingen voor hoe dit zou moeten, maar meestal wordt er gekeken naar die van
Carl Rogers. Carl Rogers hanteerde de cliëntgerichte benadering waarin het basisprincipe
zelfactualisering was. Dit basisprincipe is nu nog steeds een basisbron voor een goede werkrelatie
met cliënten. Mensen hebben namelijk de neiging tot zelfactualisering. Om dit te kunnen realiseren
zijn er bepaalde condities nodig. De therapeutische relatie schept de condities die het mogelijk
maken dat een cliënt sterkten, moeilijkheden en oplossingen kan exploreren. Het is als hulpverlener
dus vooral belangrijk om een goede en veilige omgeving te vormen. Als je in therapie deze condities
hebt gecreëerd, dan kan de cliënt zelf zijn/haar moeilijkheden gaan ontdekken/exploreren. Hoe je je
opstelt naar cliënten speelt een grote rol. Als hulpverlener ben je iemand die faciliteert zodat de
cliënt in staat is om zichzelf te helpen. Een basisattitude is belangrijk, omdat je dan een
gelijkwaardige relatie hebt met de cliënt en dit zorgt voor vertrouwen. In deze gelijkwaardige relatie
stuurt de therapeut, maar neemt hij/zij verder geen leidende rol op zich. Dit is belangrijk omdat de
cliënt dan eigenaar wordt van het proces en de cliënt dit proces dus zelf doormaakt in plaats van dat
het aangepraat wordt. Het zelf doormaken van het proces is namelijk motiverender. Verder kan het
ervoor zorgen dat je jouw processen eigen maakt zodat ze overbodig worden en het probleem kan
worden opgelost. Deze problemen kunnen dan in het vervolg zonder professionele hulp worden
opgelost. Verder zit men meestal ook niet te wachten op advies. Als mensen hulp zoeken hebben ze
vaak zelf al iets geprobeerd, advies gehad van vrienden, etc. Als je dan als therapeut ook een
adviserende rol hebt, dan is de kans groot dat het advies al een keer gegeven is en dat het de
complexiteit van het probleem niet dekt. Als de oplossing zo snel gegeven kan worden, dan had hij/zij
het waarschijnlijk zelf al wel opgelost. Dit zorgt voor de valkuil ‘ik moet iets doen syndroom’. Je kan
onder de indruk zijn van de ernst van de problemen van de cliënt en dan voel je de neiging om zelf
advies te geven, maar dat moet je onderdrukken. Je kan beter dingen grondig gaan exploreren en
daar ordening in aan te brengen. De exploratie en relatie is dus belangrijk. Je moet een goede
therapeutische relatie hebben voor de eerlijkheid.
3
, Volgens Rogers ontstaan persoonlijke problemen door conditional regard. Dit houdt in dat een
persoon niet geaccepteerd wordt zoals hij/zij is en dat de liefde die hij/zij krijgt afhangt van ‘beter’
gedrag van een ander persoon. Dit kan ervoor zorgen dat een persoon zich niet meer spontaan
gedraagt en zich niet meer vrij voelt. Door het verschil tussen de toestand van ‘zijn’ en de toestand
van ‘moeten zijn’ ontstaat er incongruence. Een persoon die verkeerd in een staat van incongruence
kan niet meer zichzelf zijn en durft niet te vertrouwen op zijn eigen directe ingevingen.
Zoals net al genoemd moet een hulpverlener een basishouding hebben. Om de tendens tot
zelfactualisering te kunnen faciliteren zijn er dan ook drie essentiële condities voor groei:
1. Onvoorwaardelijke positieve waardering
Onvoorwaardelijke positieve waardering houdt in dat je de cliënt waardeert als een persoon
met waarde en waardigheid. Deze onvoorwaardelijke positieve waardering kan je op
verschillende manieren tonen:
a. Je kan deze onvoorwaardelijke positieve waardering tonen door betrokkenheid te tonen.
Dit kan je doen door op tijd te zijn op een afspraak, de privacy van de cliënt te
respecteren en wantrouwen de respecteren. Een ander voorbeeld om dit te tonen is door
tijd te maken voor de cliënt. Als de cliënt eerder een afspraak nodig heeft dan gepland
stond, dan moet je dit ook kunnen bieden.
b. Verder kan je jouw onvoorwaardelijke positieve waardering tonen door inspanningen
doen om jouw cliënt te begrijpen. Je moet proberen empathie te tonen, vragen te
stellen, interesse te tonen en actief te luisteren door middel van parafraseren en
reflecteren. Een voorbeeld hiervan is een cliënt met een postnatale depressie, waarbij je
een opname voorstelt. Het is hierbij belangrijk om ook na te denken over wat de
gevolgen zullen zijn van deze opname voor de persoon. Het kan hierbij gaan om gevolgen
voor de persoon zelf, maar ook om de gevolgen voor de baby en partner. Om over deze
gevolgen na te kunnen denken moet je begrijpen hoe het leven van de persoon eruitziet
en wat de veranderingen kunnen betekenen. Hiervoor heb je actieve luistervaardigheden
nodig.
c. Onvoorwaardelijke positieve waardering kan ook getoond worden door
onvoorwaardelijke aanvaarding. Dit houdt in dat je cliënten niet mag afkeuren vanwege
zijn/haar gedachten, gevoelens of acties, ook al keur je deze niet goed. Dit houdt niet in
dat je alles maar onvoorwaardelijk moet goedkeuren, maar wel dat je het gezichtspunt
van de cliënt serieus neemt. Het is de bedoeling dat je gaat uitzoeken waardoor hij/zij
stemmen hoort bij een psychose of met 100 km/h door de woonwijk scheurt. Je gaat dus
opzoek naar de achterliggende motivatie of intentie. Ga hierbij uit van de goede wil van
de cliënt. Als hulpverlener moet je hierbij gedachten/gevoelens rond de cliënt bij jezelf
nagaan.
Stel je ziet een ouder en een kind tijdens een sessie en elke keer als je het kind iets
vraagt, dan breekt de ouder in en geeft hij/zij antwoord voor het kind. Jij wil juist het
perspectief van het kind horen, maar toch moet je dit niet afkeuren. Wat je dan beter kan
doen is leren begrijpen waarom de ouder dit doet. Misschien ontdek je wel dat die ouder
het goed wil doen voor zijn/haar kind omdat hij/zij zelf een afwezige ouder heeft gehad.
Je moet de achtergrond van bepaald gedrag dus begrijpen. Op die manier kan je begrip
opbrengen voor het gedrag van de persoon.
Een ander voorbeeld is een cliënt dit zegt ‘Ik zeg wat er in me opkomt, wanneer ik dat
wil. Als anderen dat niet prettig vinden, dan is dat hun probleem.’ Als hulpverlener kan
het zijn dat je het hier niet mee eens bent, maar toch is het goed om geen eigen oordeel
uit te spreken. Je keurt het gedrag dus niet af, maar je keurt het ook niet goed. Als
hulpverlener kan je in deze situatie het beste doorvragen waarom de cliënt dit vindt.
d. Een andere manier om onvoorwaardelijke positieve waardering te tonen is door warmte
en nabijheid uit te drukken. Hierbij reduceert je het onpersoonlijke karakter van de
interventies of de behandeling. Jij bent ook een persoon en dat mag je in deze sessies dus
4
