Onderzoek in de gezondheidszorg
Hoofdstuk 3 De onderzoeksopzet
3.1 Indelingen van onderzoek
Indeling op basis van het doel van het onderzoek
- Definiërend onderzoek, waarbij je de bepalende kenmerken van het onderwerp
aangeeft
- Beschrijvend onderzoek, waarbij je de eigenschappen van het onderwerp in kaart
brengt
- Vergelijkend onderzoek, waarin je verschillen tussen twee of meerdere groepen,
situaties of instrumenten onderzoekt
- Verklarend onderzoek, dat zich richt op oorzaken van gevonden verschillend over
verbanden
- Voorspellend onderzoek, waarmee je de gevolgen van het onderwerp bekijkt
- Evaluerend onderzoek, dat het effect van een bepaalde interventie of maatregel
evalueert
- Voorschrijvend onderzoek, dat bedoeld is om maatregelen of richtlijnen op te stellen
- Explorerend onderzoek, waarbij je op zoek gaat naar verbanden of verklaringen
- Toetsend onderzoek, waarbij je een theorie of hypothesen wilt toetsen of het effect
van een bepaalde interventie of maatregel onderzoekt
Indeling op basis van het soort gegevens dat je verzameld
- Kwalitatief onderzoek, hierbij gaat het om gegevens over de beleving, ervaringen of
verwachtingen van de proefpersonen. naturalistisch onderzoek
- Kwantitatief onderzoek, hierbij zijn de uitkomsten makkelijk in cijfers uit te drukken
Indeling op basis van tijdpad
- Dwarsdoorsnede onderzoek, er is sprake van 1 meetmoment, ook wel transversaal of
cross-sectioneel onderzoek genoemd
- Longitudinaal, de periode van dataverzameling bevat meerdere meetmomenten, ook
wel follow-uponderzoek genoemd
o Prospectief, vooruit kijken in de tijd, de uitkomt van het onderzoek moet bij de
start nog optreden
o Retrospectief, de uitkomst is al opgetreden en je kijkt terug in de tijd om
erachter te komen welke variabelen op de uitkomst van invloed waren
Indeling op basis van onderzoeksdesign
- Experimenteel onderzoek, de onderzoeker verandert bewust iets in de
onderzoeksgroep, de interventie
- Observationeel onderzoek, de onderzoeker beperkt zich tot het verrichten van
waarnemingen en metingen
3.2 Experimentele onderzoeksdesign
- Experiment, je maakt een indeling van 2 groepen van de proefpersonen op basis van
toeval: de experimentele groep (interventie groep) en de controle groep. De
experimentele groep stel je bloot aan de interventie en de controlegroep niet,
vergelijk de verschillen. Er zijn voor deze methode ook andere benamingen, namelijk
o Randomized controlled trials of randomized clinical trials RCT
o Double blind onderzoek, duidt op het blinderen van het onderzoek
- Quasi-experiment, hierbij ga je uit van bestaande groepen, de randomisatie
ontbreekt.
, - Pre-experiment, of een voor-en-na-vergelijking, er is hierbij geen controle groep
3.3 Observationele onderzoeksdesign
- Cohortonderzoek, wanneer je binnen een onderzoek een vaststaande groep mensen
gedurende een bepaalde periode volgt. Een cohort kan bestaan uit een enkele groep
of meerdere groepen.
- Patiënt-controleonderzoek, hierbij stel je de onderzoeksgroepen samen op basis van
de uitkomst.
- Dwarsdoorsnedeonderzoek, de onafhankelijke en afhankelijke variabelen worden op
hetzelfde moment gemeten. Wordt ook wel transversaal of cross-sectioneel
onderzoek genoemd.
- Patiënten series, ontdekken van vast patroon in de kenmerken
- Ecologisch onderzoek, je bestudeerd geen individuele proefpersonen, maar vergelijkt
de groepen mensen met elkaar, wordt ook wel correlatiestudie genoemd.
3.4 Betrouwbaarheid en validiteit
Bij betrouwbaarheid staat de vraag centraal of het resultaat van het onderzoek hetzelfde zou
zijn als je het onderzoek zou herhalen. Bij betrouwbaarheid gaat het om de afwezigheid van
toevallige fouten. Hierbij wijkt het resultaat door toeval af van de wekelijkheid. Een
eenvoudige oplossing om problemen met betrouwbaarheid te voorkomen is het vergroten
van de onderzoeksgroep(en).
Bij validiteit draait het om de vraag of je wel meet wat je wilt meten. Validiteit zijn geldigheid
of juistheid. Met interne validiteit bedoelen we de geldigheid van het resultaat voor de
onderzochte personen. Bij validiteit gaat het om de afwezigheid van systematische fouten.
Dit is wanneer het resultaat van een meting of onderzoek op systematische wijze afwijkt van
de werkelijkheid. De richting van de afwijking is steeds hetzelfde, waardoor de resultaten
vertekend worden. bias. Ontstaan van vertekeningen in een onderzoek:
- Problemen met de selectie (selectiebias)
- Problemen met de informatieverzameling (informatiebias)
- Confounding, verwarren van 2 effecten
- Effectmodificatie, een derde variabele beïnvloed het verband tussen de afhankelijke
en onafhankelijke variabele
- Regressie naar het gemiddelde, statistisch fenomeen waarbij extreme scores bij
herhaalde meting minder extreem zullen zijn
Generaliseerbaarheid of externe validiteit is in hoeverre de resultaten van een onderzoek
toepasbaar zijn op de personen die niet bij het onderzoek zijn betrokken. Hierbij staat de
centraal hoe representatief de onderzoekspopulatie is voor de populatie waarover je een
uitspraak wilt doen en of de uitspraken ook kunnen gelden voor populaties waarop je
onderzoek niet direct betrokken is. Representativiteit is een voorwaarde voor onderzoek dat
plaats- en tijdgebonden is.
3.5 Maatregelen tegen vertekening
Je kunt de betrouwbaarheid van je onderzoek vooral bevorderen door het vergroten van de
steekproef. Een andere maatregel is het verrichten van meer metingen per proefpersoon. De
(interne) validiteit van een onderzoek kun je vergroten door te kiezen voor een goede
onderzoeksopzet. Maatregelen tegen bias en confounding zijn:
- Randomiseren, proefpersonen aanwijzen op toeval
- Matchen, zoek bij iedere proefpersoon in de interventie- of patiëntengroep een
passende controlepersoon met gelijke kenmerken
- Restrictie, uitsluiten van proefpersonen met bepaalde kenmerken van het onderzoek
