Hoorcollege Farmacologie en vehicula
Dermatotherapie mogelijkheden:
A. Uitwendige behandeling: nu
B. Inwendige- / systemische behandeling
C. Fysische behandelingsmethoden
A – Uitwendige therapie
1. Basis = vehiculum = indifferent therapeuticum
2. Medicament = different therapeuticum
Vragen:
1. Wat is een vehiculum of basis? Rol bij eczeem?
- Transportmiddel waar je een medicament in kan stoppen
- Vehiculum = transportmiddel
- Indifferent (= het heeft geen eigen werkzaamheid)
2. Wat is het verschil tussen differente en indifferente therpeutica? Voorbeeld bij eczeem?
- Indifferent: waar je een medicament in doet (zalf (bestaat alleen uit vet) --> kan
je een medicament aan toevoegen)
- Different = medicament met eigen werkzaamheid (antiviraalmiddel,
corticosteroïde
B – Inwendige - / systemische behandeling
- Oraal (via maag/darm kanaal)
- Parenteraal (niet door maag/darm)
o Voordeel: geen first pass effect, grondiger, gaat over het hele lichaam
o Nadeel:
o Voorbeelden:
- Bij eczemen
C – fysische behandelingsmethoden
- Voorbeelden: laser, peeling, snijden etc.
Verschillende grondstoffen voor de bases FNA
- Poeders, vetten, vloeistoffen
- Monofasisch vehiculum
- Bi- en trifasisch vehiculum
- Zalfdriehoek
Desgewenst toevoegen:
- Conserveringsmiddelen
- Emulgatoren
- Differente stoffen
, - Wat is een FNA? --> Formularium Nederlandse Apothekers
- Wat is een BP? --> Belgische Pharmacopé
De verschillende bases/ vehicula
- Creme: cremor
- Vraag 3:
o Hoe is een crème samengesteld? --> olie en vloeistof
o Hoe kunnen olie en water gemengd worden? --> emulgator
o Wat is een vanishing cream? --> creme waarin water de grootste component is (o/w)
(trekt goed in, blijft niet op de huid liggen)
o Welk eigenschappen heeft een crème? -->
Voorbeelden van cremes
- Cremor cetomacrogolis FNA
- Cremor lanette I FNA
- Cremor lanette II FNA (iets vetter dan lanette I)
Varianten van crèmes:
- Wat is een vetcrème? --> vet is het grootste component(w/o)
- Wat is melk of ‘milk’ of lotion? --> is vloeibaarder dan een vanishing cream (nog meer water
die zal intrekken, kan de huid ook uitdrogen)
Zalf: unguentum
- Hoe is een zalf samengesteld? --> alleen vet
- Welke eigenschappen heeft een zalf? --> hydrateren, huid soepel maken, stukje
bescherming
- Vraag 4: leg uit hoe een zalf de huid kan rehydreren? Rol bij eczeem? --> structuur van de
huid, epidermis en stratum corneum, het cement/ de bakstenen zijn veel doorlaatbaarder,
staan open. Het vocht kan eruit. Leg je daar een vetlaagje overheen dan zorg je ervoor dat
de huid wat meer wordt dichtgemaakt. Verdampingsproces wordt gestopt.
Varianten van zalven:
Wat is een koelzalf (cold cream)? --> ook wel koelpasta. Componenten: vloeistof, poeder, vet. Het is
een emulsie van water in een zogenaamde vette crème.
Voorbeelden van zalven
- Vaselinum flavum, vaselinum album
- Unfuentum cetomacrogolis FNA
- Unfuentum lanette FNA
Pasta: welke pasta = linimentum stijve pasta
- Vraag 5:
o Hoe is een pasta samengesteld? --> zalf + poeder
▪ Stijve pasta = hard vet + poeder, weke pasta = zachtvet + poeder
o Welke eigenschappen heeft een pasta? --> trekt vocht aan (dus droogt in), kan
toegepast worden bij nattende huidaandoeningen. Zachte pasta voor grotere
pleken, stijve pasta voor kleinere plekken. Beschermt ook.
,Voorbeelden van een pasta
- Linimentum zinci oxidi oleosum FNA (zinkoxidesmeersel FNA, zinkolie)
o Weke pasta: grote oppervlakken
- Pasta zinci oxidi oleosum FNA (zinkoxide pasta FNA)
o Stijve pasta: gelokaliseerde laesies
Koelpasta
- Hoe is een koelpasta samengesteld? --> pasta maar met een vloeistof zodat het verkoelend
is.
- Welke eigenschappen heeft een koelpasta? --> werkt verkoelend, indrogend en afdekkend,
enigszins hydraterend (niet helemaal omdat er vloeistof in zit)
Voorbeelden van een koelpasta
- Unguentum zinci oxidi et solutionis calcii hydroxide FNA (zinkoxide-kalkwaterzalf FNA = ZOK-
zalf FNA)
- Indicaties als van zinkoxide smeersel: grote oppervlakken
Schudmengels: schudmixtuur, suspensie, shake lotions
- Hoe is het schudmengsel samengesteld? --> lotions met vloeistof en poeder
- Welke eigenschappen heeft een schudmengsel? --> iets indrogends
Voorbeelden van schudmengsels
- Litio alba FNA
- Lotio alba spirituosa FNA
o Beide ongeveer 30% poeder (zinkoxide en kalk)
- Varianten:
o Wat is een waterpasta? --> water met heel veel poeder (waterige vloeistof)
o Indicaties ongeveer zelfde als van pasta
Lotion
- Hoe is een lotion samengesteld?
- Verschillend: wel allemaal vloeibaar
o Poeder in water
o Olie in water
o Water in alcohol
Hydrogel
- Hoe is een hydrogel samengesteld? --> grotendeels water, gebonden tot een gel door
bindmiddelen
- Kun je een voorbeeld noemen?
o 2% carbomeer met 4% tri-ethanolamine
- Welke eigenschappen heeft een hydrogel/indicaties? --> verkoeling
Schampoo
- Hoe is een shampoo samengesteld? --> Vloeistof met tensio-actieve stoffen (surfactans)
, o Lipofiel deel: vet-oplosbare verontreiniging
o Hydrofiel deel --> wateroplosbare verontreiniging
Strooipoeder = conspergens
- Hoe is een strooipoeder samengesteld? --> puur en alleen poeder (monofasisch)
- Welke eigenschappen heeft een strooipoeder? --> indrogend middel
- Kun je een voorbeeld noemen? --> conspergens adhesivum FNA
- Waarom niet in de wond? --> conspergens resorbebile FNA (gesteriliseerd lactose poeder)
Hoe kom je tot een keuze voor een bepaalde basis?
Wat bepaalt de keuze van een basis?
1. De vochtigheidsgraad van de aandoening
2. De lokalisatie van de aandoening
o Bijv. het gezicht, onderbenen, behaarde hoofd, evt. overdag creme, ’s nachts zalf
3. De grootte van het oppervlak van de aandoening
Aspecten van de behandeling
- Voorlichting en adviezen
- Medicamenteuze behandeling: lokaal
o Indifferent (basis/vehiculum)
o Different : corticosteroïden, teerpreparaten, TIMS’s
- Medicamenteuze behandeling: systemisch
o Jeuk, infectie, ontsteking
Voorlichting en adviezen (afhankelijk van de oorzaak)
- Bijv. bij allergisch contacteczeem:
o Allergeen aantonen
o Allergeen vermijden
- Bijv. bij ortho-ergisch contacteczeem
o Hierop gerichte adviezen (irriterende factor vermijden)
- Bij constitutioneel eczeem
o Bijv. droge huid voorkomen/bestrijden
o Aandacht voor warmte, wol, zeep, badschuim, wasmiddelen
- Aandacht voor stress, seizoensinvloeden
o Intercurrente (infectie)ziekten, krabben, sociaal functioneren, schaamte, angst,
ongewenst vermijden van huidcontact
Medicamenteuze behandeling lokaal
- Indifferent (niet-specifiek) (basis / vehiculum)
o Fysische eigenschappen, ruim aanbrengen, zo vaak als men aangenaam vindt, maar
ten minste 2x per dag
- Different (specifiek) (medicament)
o Farmacologische eigenschappen, dun smeren is niet meer het advies
Basis
- Juiste keuze is zeer belangrijk
- Bepaalt voor een groot deel het therapeutisch effect
