Maatschappijleer Thema 1 + 2
1.1 Maatschappelijke vraagstukken
1.1.1 Samenleven en Afspraken maken
Overal waar mensen samenleven krijg je te maken met botsende belangen, deze ontstaan gedeeltelijk
door verschillen in waarden van mensen. Sommige waarden horen namelijk typisch bij bepaalde
groepen en politieke of levensbeschouwelijke visies. De waarden die jij belangrijk vindt hebben te
maken met je opvoeding, omgeving, karakter en levenservaring. Waarden leiden vaak tot normen.
Normen worden vaak opgelegd door je omgeving of door jezelf.
Kenmerken maatschappelijk vraagstuk
Als waarden en normen van verschillende groepen in de samenleving botsen, kan er een
maatschappelijk vraagstuk ontstaan. Deze omvatten de belangrijkste vragen van onze huidige
samenleving.
Een maatschappelijk vraagstuk heeft 3 kenmerken:
1. Grote groepen in de samenleving ondervinden de gevolgen ervan
Maatschappelijke vraagstukken raken veel mensen in de samenleving en zijn niet direct op te
lossen, zeker niet door een persoon of organisatie. Soms zijn ze zelfs grensoverschrijdend. Ze gaan
over kwesties op macroniveau (grootschalige vraagstukken), maar de gevolgen zijn op microniveau
(individueel niveau) merkbaar.
2. Er zijn tegengestelde belangen en visies
Er bestaan verschillende visies op de oorzaken en de gewenste aanpak van het probleem, dit komt
onder andere doordat betrokkenen tegengestelde belangen hebben. Belangentegenstellingen
kunnen ontstaan uit verschillen in levensovertuiging, ideologie of maatschappelijke positie. Een
belang heeft vaak met een (im)materieel voordeel te maken.
Als je als individu tegengestelde belangen hebt, kun je spreken van een dilemma.
3. Er is een gemeenschappelijke aanpak nodig, vaak speelt de overheid hier in rol in
De aanpak is gemeenschappelijk, omdat het gaat om maatregelen die voor een hele regio of het
hele land gelden. Er zijn dus ook meerdere mensen nodig om het probleem op te lossen. Er moeten
verschillende belangen worden afgewogen om te kiezen voor een bepaalde aanpak. Deze keuzes en
afwegingen liggen bij de overheid. Zij komen met een compromis (overeenkomst waarbij alle
partijen iets toegeven).
Dynamische samenleving
Samenlevingen veranderen voortdurend, hierdoor komen er steeds nieuwe maatschappelijke
vraagstukken. De manier waarop we omgaan met maatschappelijke vraagstukken verschilt ook overal,
deze verschillen zijn afhankelijk per plaats, tijd en groep.
Het steeds weer veranderen van de normen, waarden en belangen in een maatschappij noemen we
dynamiek van de samenleving.
Waarden Uitgangspunten of principes die mensen belangrijk vinden in hun leven en die ze
daarom willen nastreven
Normen Regels over hoe je je op grond van een bepaalde waarde behoort te gedragen
Maatschappelijk een situatie die door veel mensen als problematisch wordt ervaren, maar waar
vraagstuk geen pasklare oplossing voor te vinden is
Belang Het voordeel dat iemand ergens bij heeft
Belangentegenste Mensen hebben allemaal tegengestelde belangen
llingen
Dilemma Een lastige keuze uit twee of meer alternatieven die allemaal duidelijke nadelen
hebben
Overheid Bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren samen, is
verantwoordelijk voor het opstellen, de uitvoering en de naleving van alle wetten
1.2 Kennis van zaken
, Desinformatie
De laatste jaren is er veel aandacht voor desinformatie, er zit vaak een verdienmodel achter onjuiste of
misleidende informatie. Bij desinformatie is ook sprake van manipulatie. De lezer, luisteraar of kijker is
zich hiervan meestal niet bewust. De meest extreme vorm van manipulatie is indoctrinatie. Dit komt
voor in landen waar de regering bepaalt wat de bevolking mag weten en wat niet.
Desinformatie kan bijdragen aan het ontstaan van complottheorieën.
Versterkende rol van internet
We leven in een informatiesamenleving (samenleving waarin de creatie, verspreiding en het gebruik
van informatie een belangrijke economische, politieke en culturele activiteit is). Dankzij sociale media
kan iedereen zender van berichten/informatie zijn, maar ook altijd en overal ontvanger. Desinformatie
is er al lang, maar door internet kan de onjuiste informatie nog meer schade aanrichten. Doordat
berichten zich in hele korte tijd ver kunnen verspreiden en door de filterbubbel. Bedrijven maken
hiervoor gebruik van algoritmes en big data, waarmee ze een profiel van ons vormen.
Referentiekader
De informatie die ons via allerlei kanalen bereikt kan dus op verschillende manier ons beeld op de
werkelijkheid bepalen. Hoe jij alles om je heen waarneemt en daarover oordeelt heeft met je
referentiekader te maken. Hierdoor kun je spreken van een selectieve waarneming.
Dit heeft een vergelijkbaar effect als de filterbubbel, de gefilterde informatie bevestigt ons vooral in
wat we al denken. Selectieve waarneming bevestigt dus een stereotype en houdt het in stand.
1.2.2 Betrouwbaarheid beoordelen
Om te weten of informatie betrouwbaar is, kun je verschillende vragen stellen:
Wie is de zender?
Wat is het doel van de zender?
Is de informatie actueel?
Welke bronnen worden er gebruikt voor de feitelijke informatie?
Wordt een situatie van verschillende kanten bekeken?
Komt de informatie overeen met andere bronnen?
Met deze vragen kun je alsnog niet alles goed beoordelen op betrouwbaarheid. Zo kan het lastig zijn
om feiten en meningen van elkaar te onderscheiden en zijn nieuwsberichten of video’s vaak niet
volledig, ook beslist de zender welke feiten hij echt belangrijk vind en die laat hij zien. De naar zijn
mening minder belangrijke feiten laat hij weg.
Journalistieke normen
Als kijker, luisteraar of lezer kun je niet elk artikel of elke video tot in detail uitpluizen. Dit doen speciaal
opgeleide professionele journalisten voor ons. Hun worden weer geholpen door journalistieke normen
(/basisprincipes). De belangrijkste:
Feiten in de berichtgeving controleren
Onderscheid aanbrengen tussen feiten, beweringen en meningen
Hoor en wederhoor toepassen
Meerdere bronnen raadplegen
De nieuwsvoorziening in Nederland is van hoog niveau, er zit natuurlijk wel verschil in zakelijkheid per
krant. Ook kunne professionele journalisten wel eens een foutje maken, maar dit is dan niet opzettelijk.
Bij pulpnieuwssites is dit vaak wel het geval, omdat dit nieuws vaak verzonnen is of nauwelijks
gecheckt. Het is daarom dus ook goed om alle nieuwsmedia Verkeerde argumenten
kritisch te beoordelen. Te snelle generalisatie
Verkeerde vergelijking
1.2.3 Standpunt bepalen
Cirkelredenering
Informatie gebruiken we om een helder beeld van de
Verkeerd verband tussen
werkelijkheid te krijgen, om dagelijks allerlei keuzes te maken
oorzaak en gevolg
Onterecht beroep op autoriteit
