Hoorcollege 1 | Grondslagen van het ondernemingrecht
_______________________________________________________________________________________
1 | Introductie
De grondslagen van het ondernemingsrecht zijn geen strakke concepten, maar buigzaam en minder
sturend dan regels. Ze werken juridisch normerend en liggen vaak ten grondslag aan wetten.
Functie van de grondslagen
• Helpen de wetgever en rechter om een beter doordachte en beter gemotiveerde beslissing te nemen;
• Vangnet creëren rechterlijke uitspraken;
• Bevorderen consistentie van het recht.
De beginselen komen tegemoet aan een belangrijke verandering in ons denken.
1900-1940: opkomst onderneming
1945-1980: sociale onderneming (invoering structuurregime zorgt voor meer zeggenschap arbeiders)
1980-2015: exclusieve economische onderneming (waardemaximalisatie)
2015-nu: maatschappelijke/politieke onderneming (maatschappelijke kritiek op waardemaximalisatie, dus
maatschappelijke taken verschuiven naar vennootschappen)
Ontwikkeling grondslagen
De grondslagen worden ontwikkeld aan de hand van het hoofddoel van het ondernemingsrecht. Het
hoofddoel van het ondernemingsrecht is het uitdenken van zulke rechtsvormen voor ondernemingen dat
deze op succesvolle wijze aan het (internationale) economische leven kunnen deelnemen: nastreven
economische vooruitgang en groei. De vraag die dit hoofddoel opwerpt is de vraag of de vennootschap
echt enkel moet streven naar economische vooruitgang. De vennootschap zou ook rekening moeten
houden op de kosten die voor rekening van maatschappij komen (duurzaamheid). Biedt het
ondernemingsrecht hier dan de juiste weg in?
2 | De acht beginselen van het ondernemingsrecht
1 | Pluraliteit van belangen
In de vennootschap bestaat er een veelheid van belangen die worden nagestreefd en die tegen elkaar
worden afgewogen. Het pluraliteitsbeginsel houdt in dat bij het nemen van beslissingen rekening moet
worden gehouden met de verschillende belangen. Er moet een redelijke afweging worden gemaakt tussen
botsende belangen (aandeelhoudersbelang, krantenbelang, werknemersbelang,
minderheidsaandeelhouders, crediteurenbelang) in de onderneming.
Het vennootschapsrecht moet con icten tussen deze belangen beheren door middel van
bevoegdheidsregels en gedragsnormen voor functionarissen van de vennootschap. Het
vennootschapsrecht draagt bij aan een fatsoenlijke samenleving door belangencon icten middels
bevoegdheidsregels en gedragsnormen uit te denken en wettelijke en jurisprudentiële maatstaven geven
een indicatie voor gewenst gedrag in voortdurend veranderen omstandigheden.
Relevante wetsartikelen:
• Artikel 3:13 BW stelt dat een bevoegdheid misbruikt wordt als er een onevenredigheid bestaat tussen het
belang bij de uitoefening van die bevoegdheid en het belang dat daardoor wordt geschaad.
• Artikel 2:8 lid 1 BW vereist dat bij een rechtspersoon betrokkenen zich jegens elkaar gedragen volgens de
maatstaven van redelijkheid en billijkheid.
Het beginsel van belangenpluralisme kan worden uitgewerkt op twee manieren:
a. Gelijkheid van alle relevante belangen
b. Hiërarchisering van belangen
In de enlightened shareholder value dient het bestuur het succes van de vennootschap te bevorderen,
waarbij het aandeelhoudersbelang voorop staat. In deze benadering geldt een verplichting met andere
belangen dan die van de aandeelhouders rekening te houden, maar die andere belangen hebben juist
minder zelfstandige betekenis dan het aandeelhoudersbelang.
fl fl
, De pluraliteit van belangen heeft gevolgen voor de inrichting van de vennootschap en de wijze waarop
organen hun taak vervullen. De belangen krijgen een plaats in de structuur van de vennootschap en degene
die van een orgaan van de vennootschap deel uitmaakt moet bij het vervullen van zijn taak met
uiteenlopende belangen rekening houden. Het vennootschapsrecht moet dus rekening houden met diverse
belangen en evolueren om aan de veranderende omstandigheden te voldoen, waarbij zorgplichten een
belangrijke rol spelen.
2 | Transparantie inrichting en nanciële toestand
3 | Vrijheid van herstructurering
Een vennootschap heeft de vrijheid om zich te herstructureren: vrijheidsbeginsel privaatrecht, maar in het
vennootschapsrecht niet absoluut vanwege de dwingendrechtelijke bepalingen ter bescherming van de
belangen van minderheidsaandeelhouders en schuldeisers.
4 | Ongestoord genot van aandeel
Een aandeelhouder heeft recht op het ongestoorde genot van zijn aandeel (art. 1 EP EVRM). Het aandeel is
een door artikel 1 EP EVRM beschermd object van eigendom.
Voorbeelden beschermingsbepalingen Boek 2:
• Artikel 2:81/192 BW: geen extraverplichtingen
• Artikel 2:87 lid 1/2:195 lid 5 BW: overdracht mag geen hinder ondervinden van blokkeringsregeling
5 | Beperkte aansprakelijkheid
Er bestaat een door rechtspersoonlijkheid tot stand gebrachte scheiding tussen de vermogens van de
aandeelhouders en dat van de NV en de BV en een uitgesloten en beperkte aansprakelijkheid van
bestuurders en aandeelhouders.
6 | Geen belangenverstrengeling bestuurders
Een bestuurder oefent zijn functie niet uit met het oog op behartiging van privé-belangen: tegenstrijdig
belang leerstuk.
7 | Geen externe werking van interne aangelegenheden
Er bestaat een scherp onderscheid tussen de binnen- en de buitenkant van de NV en de BV. Voor 2013 gold
de regel dat het hele bestuur werd gecon icteerd door het tegenstrijdig belang van één bestuurder. Dit
zorgde voor interne problemen, maar extern zorgde dit ook voor onzekerheid jegens crediteuren. Na 2013
gold de regel dat één gecon icteerde bestuurder geen probleem hoeft op te leveren voor de binding en de
rechtsgeldige vertegenwoordig van de vennootschap. Als deze gecon icteerde bestuurder echter wel
meedoet aan de beraadslaging en besluitvorming, dan is er een vernietigbaar besluit wegens een
totstandkomingsgebrek (art. 2:15 lid 1 sub a BW). Dit heeft echter geen externe gevolgen voor de
vennootschap en crediteuren.
8 | Collegialiteit van bestuur
Het collegialiteitsbeginsel houdt in dat je je taak collegiaal uitvoert. In beginsel is het bestuur gezamenlijk
verantwoordelijk en aansprakelijk (art. 2:9 BW), tenzij er sprake is van disculpatie (HR Staleman/Van de
Ven). Bestuurders kunnen zich disculperen door aan te tonen dat ze niet persoonlijk verantwoordelijk zijn
voor het verwijtbare gedrag dat heeft geleid tot schade of verlies voor de organisatie.
HR Wijsmuller | Het besluit moet een vrucht van onderling overleg zijn en iedereen moet in de gelegenheid
zijn gesteld om mee te doen in de besluitvorming en beraadslaging, dus geen enkele bestuurder kan
worden uitgesloten van de besluitvorming. Uniformiteit over het besluit is hier niet vereist.
HR TMF | TMF levert bestuurders voor vennootschappen. De trustbestuurder wordt aangesproken,
aangezien hij zijn collegiaal toezicht niet goed had uitgevoerd. Een bestuurder moet zijn medebestuurders
bijsturen, indien hij dit nodig acht. Indien hij dit niet doet bestaat de kans op onrechtmatig handelen.
De collegialiteitsgedachte komt onder druk te staan, want:
• One tier board (art. 2:129a lid 3 BW): de besluitvorming kan hier gedelegeerd worden aan een of meer
bestuurders.
• Auditcommissie: taken worden toebedeeld aan de auditcommissie, waardoor de verantwoordelijkheid niet
duidelijk te benoemen is. Het is belangrijk dat de functieomschrijving zo duidelijk mogelijk is, zodat de
scheidslijn tussen het bestuur en de auditcommissie duidelijk is.
fl fi fl fl
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper NuNu2001. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
