Samenvatting sociaal periode b
Deze samenvatting is gebaseerd op het huiswerk van de cursus psychologie 2023
Er hoort een document bij met oefenvragen, daarom de cijfers in de kantlijn. Deze staat hier ook op.
1 Hoofdstuk 1: geest, gedrag en wetenschap
Psychologie: is een breed veld, met vele specialismen, maar in wezen is psychologie de
wetenschap van gedrag en geestelijke processen (mentale activiteiten).
2 Manieren waarop psychologen kunnen werken
Experimenteel psychologen: kleinste groep, voeren het meeste onderzoek uit dat nieuwe
psychologische kennis creëert en de meeste zijn actief op een universiteit.
Docenten psychologen: geven les aan studenten van professionele bacheloropleidingen.
Toegepast psychologen: gebruiken de kennis die door experimenteel psychologen is vergaard
om problemen van mensen op te lossen door middel van trainingen, het inzetten van
speciale diagnostische testen of andere psychologische interventies.
Belangrijkste perspectieven van de psychologie
Perspectief Idee Wat bepaald gedrag? Wie? Wanneer?
Biologisch Het lichaam kan apart van De hersenen, zenuwstelsels, René Descartes (1e helft 19e
3
perspectief de geest worden endocriene stelsel eeuw)
(Neurowetenschappe bestudeerd (hormonen) en genen Neurowetenschappers en
n en evolutiepsychologen (vanaf
evolutiepsychologie) 20e eeuw)
Cognitief perspectief De wetenschappelijke Iemand unieke patroon van Wilhelm Wundt en William
4 (structuralisme, methode kan worden waarnemingen, James (eind 19e eeuw)
functionalisme, gebruikt om de geest te interpretaties, Gestaltpsychologen (begin
gestaltpsychologie, bestuderen verwachtingen, 20e eeuw) cognitivisten
cognitivisme) overtuigingen en (vanaf de jaren 60 van de
herinneringen 20e eeuw0
Behavioristisch Psychologie moet de De prikkels in onze John Watson en B.F.
5 perspectief wetenschap van omgeving, en de Skinner (begin 20e eeuw)
observeerbaar gedrag zijn, consequenties van ons
niet van mentale gedrag
processen
Perspectief van de Psychodynamische Processen in onze Sigmund Freud en zijn
6 gehele persoon psychologie: onbewuste geest volgelingen (vanaf 1900)
(‘whole person’) persoonlijkheid en
9 psychische stoornissen
komen voort uit processen
in het onbewuste
Humanistische Onze aangeboren behoefte
10
psychologie: psychologie om te groeien en ons
moet de nadruk leggen op potentieel zo goed mogelijk
menselijke groei en te verwezenlijken. Carl Rogers en Abraham
potentieel in plaats van op Maslow (vanaf Jaren ’50,
psychische stoornissen. 20e eeuw)
Positieve psychologie: Onze innerlijke processen
psychologie moet zijn minstens even Seligman en
bijdragen tot geluk en belangrijk als prikkels uit de Csikszentmihalyi (vanaf
welzijn van individuen en omgeving 2000)
groepen
Psychologie van Unieke
11 karaktertrekken en persoonlijkheidskenmerken
temperament: individuen die in de tijd en in alle De oude Grieken (5e eeuw
, kunnen worden begrepen situaties consistent zijn v.c.) en moderne
in termen van hun persoonlijkheidspsychologe
temperament en blijvende n (vanaf eind 20e eeuw)
karaktertrekken
7 Ontwikkelingsperspe Mensen veranderen als De interactie tussen Jean Piaget en vele anderen
ctief gevolg van een interactie erfelijkheid en omgeving, (vanaf begin 20e eeuw)
tussen erfelijke die zich het hele leven lang
eigenschappen en de uit in voorspelbare patronen
omgeving
Sociocultureel Sociale en culturele De kracht van de situatie Stanley Milgram, Philip
8 perspectief invloeden kunnen de Zimbardo en vele anderen
invloed overstemmen van (vanaf eind 20e eeuw)
alle andere factoren die
gedrag beïnvloeden
Stappen van de wetenschappelijke methode
Een hypothese ontwikkelen
Het formuleren van een specifiek idee of een vermoeden over een onderdeel van een breder
onderzoek. De onderzoekers doen een voorspelling van de uitkomst van een
wetenschappelijk onderzoek. Een bewering over de relatie die er zou bestaan tussen de
12 verschillende variabelen die onderzocht worden. Dit is de hypothese.
Om toetsbaar te zijn moet een hypothese potentieel falsificeerbaar (weerlegbaar) zijn; de
hypothese moet zodanig zijn opgesteld dat kan worden bewezen of deze juist of onjuist is.
De variabelen moeten worden geoperationaliseerd, de onderzoeker moet de variabelen in
kwestie omzetten in concrete en meetbare handelingen.
Het toetsen van de hypothese: objectieve data verzamelen
Hier begint het empirisch onderzoek. Een hypothese empirisch onderzoeken houdt in dat we
zorgvuldig en systematisch bewijs verzamelen aan de hand van verschillende geschikte
methoden. Deze methoden zijn ontwikkeld om te voorkomen dat we de verkeerde conclusies
trekken op basis van onze verwachtingen, biases en vooroordelen.
De groep die de speciale behandeling ondergaat, bevindt zich in de experimentele conditie
van het onderzoek (vormen de experimentele groep). De anderen vormen de controlegroep,
zij zijn in de controleconditie geplaatst. De controlegroep dient als standaard en wordt
13 gebruikt om degenen in de experimentele groep mee te vergelijken.
Bij de eenvoudigste experimentele opzet varieert de onderzoeker één factor en houdt hij alle
andere experimentele omstandigheden constant. Onderzoekers noemen die een variabele
factor de onafhankelijke variabele. Door de onafhankelijke variabele te manipuleren, kan de
onderzoeker nagaan of die factor een bepaald effect veroorzaakt. Je kunt de onafhankelijke
14 variabele beschouwen als een factor die de onderzoeker wijzigt, onafhankelijk van alle
15 andere zorgvuldig gecontroleerde experimentele omstandigheden. De afhankelijke variabele
is de variabele die volgens de hypothese het gevolg is van de onafhankelijke variabele.
Bij het opzetten en uitvoeren van een experiment moeten we de deelnemers zo kiezen en
indelen dat de experimentele groep en de controlegroep in wezen gelijk zijn, met
uitzondering van de experimentele behandeling die ze ontvangen.
Randomisering is een goede oplossing om vertekening te vermijden. Deelnemers worden
uitsluitend volgens toeval in een groep ingedeeld. Potentiële verschillen tussen de twee
groepen worden op deze manier door het toeval geminimaliseerd.
, De resultaten (data) analyseren en de hypothese accepteren of verwerpen
Met behulp van statische methoden kan de onderzoeker berekenen of de waargenomen
16
resultaten significant zijn of niet, dat wil zeggen of het waarschijnlijk is dat de resultaten van
het experiment zijn veroorzaakt door de onafhankelijke variabele of dat ze het gevolg zijn van
toeval.
De resultaten publiceren, bekritiseren en repliceren
Wetenschappers moeten uitzoeken of hun onderzoek bestand is tegen de kritische blik en
het commentaar van de wetenschappelijke wereld. Critici kunnen een onderzoek toetsen
doormiddel van een replicatiestudie. Bij repliceren voeren onderzoekers een onderzoek
opnieuw uit, om te zien of ze dezelfde uitkomsten krijgen als in het oorspronkelijke
onderzoek. Wetenschappelijke resultaten zijn altijd voorlopig.
17 Soorten psychologisch onderzoek
Experimenten
Het experiment staat bekend als de enige onderzoeksmethode waarmee een betrouwbare
oorzaak-en-gevolgrelatie kan worden vastgesteld. Als een hypothese dus zo is geformuleerd
dat er een oorzaak en gevolg worden gesuggereerd, is het experiment de beste optie om die
bewering te onderzoeken.
Correlatieonderzoek
Soms is de mate van controle die nodig is voor een zorgvuldig experiment om praktische of
ethische redenen niet haalbaar. Bij een correlatieonderzoek ga je in feite op zoek naar een
experiment dat al toevallig, onopzettelijk heeft plaatsgevonden in de wereld buiten het
laboratorium. Het nadeel is alleen dat je nooit zeker weet of de groepen werkelijk op alle
vlakken vergelijkbaar zijn. Correlatie is niet hetzelfde als oorzaak. Onderzoekers drukken de
mate correlatie meestal uit in een getal, de correlatiecoëfficiënt. Deze vat de samenhang
tussen de twee variabelen samen en ligt altijd tussen de -1,0 en +1,0.
Als de variabelen geen enkele correlatie vertonen, is hun coëfficiënt 0. Als twee variabelen
een samenhang vertonen waarbij de in dezelfde richting variëren (als de ene variabel
toeneemt doet de ander dat ook), zeggen we dat ze positief correleren.
Als de ene variabele toeneemt terwijl de andere afneemt noemen we dat negatief
correleren en staat er een minteken voor de coëfficiënt.
Survey
Bij interesse in standpunten, voorkeuren of meningen van een groep mensen kun je ze daar
simpelweg naar vragen met behulp van een ‘self-report’ -techniek die survey wordt
genoemd. Mensen worden gevraagd een reactie te geven op een van tevoren vastgestelde
lijst met vragen. Een voordeel is dat je met relatief weinig moeite grote hoeveelheden
respondenten kunt bereiken. Twee belangrijke factoren die van invloed zijn op de survey zijn
de formulering van de vragen helder? En de steekproef (representatie van de respondenten).
Natuurlijke observaties
Natuurlijke observatie is een goede keuze wanneer je meer wilt weten over
opvoedingspraktijken, de winkelgewoonten van een bepaalde groep mensen of flirten in het
openbaar. De omstandigheden waaronder het onderzoek wordt verricht, veel minder