Sociale psychologie
Samenvatting
Gemaakt door Lucy Nguyen
,Inhoud
Hoofdstuk 1: Inleiding tot de sociale psychologie .............................................................................................8
1.1. Wat is sociale psychologie? .....................................................................................................................8
1.1.1. Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand .............................................................8
1.1.2. Sociale psychologie en het verband met verwante disciplines ..............................................9
1.2. De macht van de situatie....................................................................................................................... 10
1.2.1. De fundamentele attributiefout ofwel de correspondentievertekening ............................ 10
1.2.2. Onderzoek naar de fundamentele attributiefout ......................................................................... 10
1.3. De macht van sociale interpretatie ..................................................................................................... 10
1.4. De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke motieven ......................................... 11
1.4.1. Het zelfverheffingsmotief: de behoefte aan een positieve zelfwaardering ....................... 11
1.4.2. Het accuraatheidsmotief: de behoefte om accuraat waar te nemen ................................... 11
1.4.3. Overige motieven .......................................................................................................................... 12
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 12
Hoofdstuk 2: Methodologie: hoe doen sociaal psychologen onderzoek?................................................... 14
2.1. Sociale psychologie: een empirische wetenschap .................................................................................. 14
2.1.1. Inspiratie uit eerdere theorieën en onderzoeken ........................................................................... 14
2.1.2. Hypothesen gebaseerd op persoonlijke observaties ..................................................................... 14
2.1.3. Onderzoeksmethoden .......................................................................................................................... 14
2.2. De observationele methode: sociaal gedrag beschrijven ..................................................................... 14
2.2.1. Analyse van archieven ......................................................................................................................... 15
2.2.2. Beperkingen van de observationele methode................................................................................. 15
2.3. De correlationele methode: sociaal gedrag voorspellen ...................................................................... 16
2.3.1. Onderzoek door middel van vragenlijsten ..................................................................................... 16
2.3.2. Beperkingen van de correlationele methode: correlatie is niet hetzelfde als causaliteit ..... 17
2.4. De experimentele methode: causale vragen beantwoorden ............................................................... 17
2.4.1. Onafhankelijke en afhankelijke variabelen ...................................................................................... 18
2.4.2. Interne validiteit in experimenten ................................................................................................... 18
2.4.3. Externe validiteit in experimenten .................................................................................................. 19
2.4.4. Fundamenteel versus toegepast onderzoek ............................................................................ 20
2.5. Nieuwe ontwikkelingen in het sociaalpsychologisch onderzoek ................................................ 20
2.5.1. Cultuur en sociale psychologie................................................................................................... 20
2.5.2. Evolutietheorie............................................................................................................................... 21
2.5.3. Sociale neurowetenschap ............................................................................................................. 21
2.6. Ethische thema’s in de sociale psychologie ...................................................................................... 21
2.6.1. Fraude in de sociale psychologie ............................................................................................... 22
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 22
Hoofdstuk 3: Hoe we denken over de sociale wereld ..................................................................................... 23
2
, 3.1. De sociale denker: twee soorten sociaal denken .............................................................................. 23
3.2. Automatisch denken met schema’s: mensen als alledaagse theoretici ....................................... 23
3.2.1. Het belang en het risico van schema’s...................................................................................... 24
3.2.2. Welke schema’s gebruiken we? Toegankelijkheid en priming ........................................... 24
3.2.3. De hardnekkigheid van weerlegde schema’s: het perseveratie-effect ............................... 25
3.2.4. Schema’s die zichzelf waarmaken: de selffulfilling prophecy ............................................. 25
3.3. Soorten automatisch denken ................................................................................................................ 26
3.3.1. Automatisch doelen nastreven en beslissen ............................................................................ 26
3.3.2. Automatisch denken op basis van zintuiglijke en lichamelijke gewaarwording ............ 26
3.3.3. Mentale strategieën en snelkoppelingen: beoordelingsheuristieken ................................ 27
3.4. De invloed van cultuur op automatisch sociaal denken: holistisch versus analytisch denken
28
3.5. Gecontroleerde sociale cognitie: bewust denken ............................................................................ 28
3.5.1. Gecontroleerd denken en vrije wil ............................................................................................ 28
3.5.2. Het verleden mentaal ongedaan maken: contrafeitelijk denken......................................... 29
3.5.3. Gedachteonderdrukking .............................................................................................................. 30
3.5.4. Beter leren denken ........................................................................................................................ 30
Aantekeningen videocolleges ............................................................................................................................ 30
Hoofdstuk 4: Sociale perceptie: Hoe we andere mensen waarnemen en begrijpen ................................ 31
4.1. Non-verbale communicatie................................................................................................................... 31
4.1.1. Gezichtsuitdrukkingen van emoties ......................................................................................... 31
4.1.2. Cultuur en de vormen van non-verbale communicatie ........................................................ 32
4.2. Eerste indrukken: snel en hardnekkig ............................................................................................... 33
4.2.1. De aanhoudende invloed van eerste indrukken ..................................................................... 33
4.2.2. Een eerste indruk in je voordeel gebruiken ............................................................................ 33
4.3. Causale attributie: het beantwoorden van het waarom ................................................................. 34
4.3.1. De aard van het attributieproces ............................................................................................... 34
4.3.2. Het covariatiemodel: interne versus externe attributies ..................................................... 34
4.3.3. De fundamentele attributiefout: de mens als persoonlijkheidspsycholoog ..................... 35
4.3.4. Zelfdienende attributies ............................................................................................................... 36
4.3.5. De ‘blinde-vlek’ bias ...................................................................................................................... 37
4.4. Cultuur en sociale psychologie ............................................................................................................ 37
4.4.1. Holistisch versus analytisch denken ......................................................................................... 37
4.4.2. Culturele verschillen in de fundamentele attributiefout ...................................................... 37
4.4.3. Cultuur en andere attributionele biases ................................................................................... 37
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 37
Hoofdstuk 5: Het zelf: onszelf begrijpen in een sociale context................................................................. 38
5.1. De oorsprong en aard van het zelfconcept ............................................................................................. 38
5.1.1. Culturele invloeden op het zelfconcept ........................................................................................... 38
3
, 5.1.2. Functies van het zelf ............................................................................................................................ 39
5.2. Zelfkennis ....................................................................................................................................................... 39
5.2.1. Zelfkennis door middel van introspectie ......................................................................................... 39
5.2.2. Zelfkennis door middel van zelfobservatie ..................................................................................... 41
5.2.3. Andere mensen gebruiken om zelfkennis op te doen ................................................................... 43
5.3. Zelfcontrole: de uitvoerende functie van het zelf .................................................................................. 44
5.4. Impressiemanagement: de wereld is een schouwtoneel ...................................................................... 44
5.4.1. Strategieën voor impressiemanagement: vleien en zelfsabotage .............................................. 45
5.4.2. Cultuur, impressiemanagement en zelfverbetering ...................................................................... 45
5.5. Zelfwaardering: hoe we over onszelf denken ........................................................................................ 45
5.5.1. Angstmanagementtheorie en self-efficacy ...................................................................................... 45
5.5.2. Narcisme en de gevaren van te veel zelfwaardering .................................................................... 46
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 46
Hoofdstuk 6: Cognitieve dissonantie en de behoefte om ons zelfbeeld te beschermen .......................... 47
6.1. Een stabiel, positief zelfbeeld in stand houden ..................................................................................... 47
6.1.1. Cognitieve dissonantietheorie ........................................................................................................... 47
6.1.2. Beslissingen, beslissingen en nog eens beslissingen .................................................................... 49
6.2. Zelfrechtvaardiging ..................................................................................................................................... 50
6.2.1. Je inspanningen rechtvaardigen ........................................................................................................ 50
6.2.2. Contra-attitude gedrag........................................................................................................................ 50
6.3. Nieuwe inzichten in en uitbreidingen van de cognitieve dissonantietheorie ................................. 52
6.3.1. Zelfbevestigingstheorie ....................................................................................................................... 52
6.3.2. Dissonantie in hechte relaties: de zelfevaluatie onderhoudstheorie ......................................... 52
6.4. Cognitieve dissonantie overwinnen ......................................................................................................... 52
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 52
Hoofdstuk 7: Attitudes en attitudeverandering: gedachten en gevoelens beïnvloeden ......................... 53
7.1. De aard en oorsprong van attitudes......................................................................................................... 53
7.1.1. Hoe ontstaan attitudes?....................................................................................................................... 53
7.1.2. Expliciete versus impliciete attitudes .............................................................................................. 55
7.2. Attitudes en het voorspellen van gedrag ................................................................................................ 55
7.2.1. Spontaan gedrag voorspellen............................................................................................................. 55
7.2.1. Gepland gedrag voorspellen .............................................................................................................. 55
7.3. Attitudeverandering .................................................................................................................................... 56
7.3.1. Attitudes veranderen door gedrag te veranderen: opnieuw de cognitieve
dissonantietheorie ............................................................................................................................................ 56
7.3.2. Persuasieve communicatie en attitudeverandering ...................................................................... 57
7.3.3. Emotie en attitudeverandering.......................................................................................................... 58
7.3.4. Attitudeverandering en het lichaam ................................................................................................ 59
7.4. De macht van reclame ................................................................................................................................. 59
4
, 7.4.1. Hoe werkt reclames? ............................................................................................................................ 60
7.4.2. Subliminale reclame ............................................................................................................................. 60
7.4.3 Reclame, stereotypen en cultuur ........................................................................................................ 60
7.5. Persuasieve boodschappen weerstaan ...................................................................................................... 60
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 61
Hoofdstuk 8: Conformisme en gehoorzaamheid: sociale invloed en aanpassing van gedrag ............... 62
8.1. Conformisme: wanneer en waarom .......................................................................................................... 62
8.2. Informationeel conformisme: de behoefte om te weten wat ‘juist’ is ............................................... 62
8.2.1. Het belang van accuraat zijn.............................................................................................................. 62
8.2.2. De schaduwzijde van informationeel conformisme ...................................................................... 62
8.2.3. Wanneer conformeren mensen zich aan informationeel conformisme .................................... 63
8.3. Normatief conformisme: de behoefte om geaccepteerd te worden .................................................. 63
8.3.2. Het belang van accuraat zijn, opnieuw bekeken ............................................................................ 64
8.3.3. Wat er gebeurt als we normatief conformisme weerstaan ........................................................ 64
8.3.4. Wanneer conformeren mensen zich aan normatieve invloed? De sociale impacttheorie .... 64
8.3.5. Minderheidsinvloed: als een paar mensen de meerderheid beïnvloeden ................................. 64
8.4. Strategieën om conformisme uit te lokken ............................................................................................. 65
8.5. Gehoorzamen aan gezag ............................................................................................................................. 66
8.5.1. De Milgram gehoorzaamheidsstudie............................................................................................... 66
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 66
Hoofdstuk 9: Groepsprocessen: invloed in sociale groepen ......................................................................... 68
9.1. Wat is een groep? ......................................................................................................................................... 68
9.1.1. Waarom sluiten mensen zich aan bij groepen? ............................................................................. 68
9.1.2. Sociale normen en groepsnormen .................................................................................................... 68
9.1.3. Groepscohesie ........................................................................................................................................ 68
9.1.4. Groepsontwikkeling............................................................................................................................. 69
9.2. Groepen en het gedrag van anderen........................................................................................................ 69
9.2.1. Sociale facilitatie: als de aanwezigheid van anderen ons energie geeft.................................... 69
9.2.2. Social loafing: als de aanwezigheid van anderen ons ontspannen maakt................................ 70
9.2.3. De-individuatie: opgaan in de menigte ............................................................................................ 70
9.3. Groepsbeslissingen ...................................................................................................................................... 71
9.3.1. Procesverlies .......................................................................................................................................... 71
9.3.2. Groepspolarisatie: een kwestie van uitersten ................................................................................ 72
9.3.3. Leiderschap in groepen ....................................................................................................................... 72
9.4. Conflicten en samenwerking...................................................................................................................... 72
9.5. Intragroepsprocessen: processen tussen groepen ................................................................................ 73
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 73
Hoofdstuk 10: Aantrekkingskracht en relaties: van eerste indrukken tot hechte relaties .................... 75
5
, 10.1. Waardoor voelen we ons aangetrokken tot anderen? ....................................................................... 75
10.1.1. De persoon om de hoek: het nabijheidseffect............................................................................... 75
10.1.2. .................................................................................................................................................................. 75
10.1.3. Wederzijdse genegenheid ................................................................................................................. 75
10.1.4. Fysieke aantrekkelijkheid ................................................................................................................. 75
10.3. Liefde en intieme relaties.......................................................................................................................... 76
10.4. Het proces en de ervaring van uit elkaar gaan ................................................................................... 78
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 79
Hoofdstuk 11: Prosociaal gedrag: waarom helpen mensen? ........................................................................ 81
11.1. Waarom helpen mensen anderen?.......................................................................................................... 81
11.1.1. Evolutionaire psychologie: instincten en genen ......................................................................... 82
11.1.2. Sociale uitwisseling: de kosten en baten van behulpzaamheid ................................................ 82
11.1.3. Empathie: een voorwaarde voor altruïsme ................................................................................... 82
11.2. Persoonseigenschappen en prosociaal gedrag..................................................................................... 83
11.2.1. Individuele verschillen: de altruïstische persoonlijkheid.......................................................... 83
11.2.2. Man-vrouwverschillen in prosociaal gedrag ............................................................................... 83
11.2.3. Culturele verschillen in prosociaal gedrag................................................................................... 83
11.2.4. Religie en prosociaal gedrag ............................................................................................................ 83
11.2.5. Hoe we ons voelen heeft invloed op prosociaal gedrag ............................................................. 83
11.3. Situationele determinanten van prosociaal gedrag ............................................................................ 84
11.4. Het bevorderen van prosociaal gedrag ................................................................................................. 85
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 85
Hoofdstuk 12: agressie en agressief gedrag .................................................................................................... 86
12.1. De definitie en oorzaken van agressie ................................................................................................... 86
12.1.1. In hoeverre is agressie aangeboren, aangeleerd en/of een eigen keuze............................... 87
12.1.2. Cultuur en agressie ............................................................................................................................ 87
12.1.3. Gender en agressie ............................................................................................................................. 88
12.1.4. Agressief gedrag aanleren ............................................................................................................... 88
12.1.5. Enkele fysiologische invloeden ....................................................................................................... 89
12.2. Sociale situaties, triggers en agressie .................................................................................................... 89
12.2.1. Frustratie en agressie ........................................................................................................................ 89
12.2.2. Geprovoceerd worden en terugslaan ............................................................................................. 89
12.2.3. Wapens als aanleiding tot geweld .................................................................................................. 89
12.2.4. Seksueel geweld .................................................................................................................................. 90
12.3. Geweld in de media.................................................................................................................................... 90
12.4. Agressie verminderen ............................................................................................................................... 90
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 91
Hoofdstuk 13: Vooroordelen: oorzaken en oplossingen ................................................................................ 91
6
,13.1. Vooroordelen: een alomtegenwoordig sociaal verschijnsel ............................................................. 92
13.1.1. De affectie component: emoties ...................................................................................................... 92
13.1.2. De cognitieve component: stereotypen ......................................................................................... 92
13.1.3. De gedragscomponent: discriminatie ............................................................................................ 93
13.2. Het opsporen van onderdrukte of onbewuste vooroordelen .......................................................... 93
13.3. De effecten van vooroordelen .................................................................................................................. 93
13.4. Drie aspecten van het sociale leven die vooroordelen kunnen veroorzaken ................................ 94
13.5. Het terugdringen van vooroordelen...................................................................................................... 94
Aantekeningen videocollege .............................................................................................................................. 95
7
, Hoofdstuk 1: Inleiding tot de sociale psychologie
1.1. Wat is sociale psychologie?
Psychologie: de wetenschap van het gedrag en het innerlijke leven (gedachten en gevoelens)
van mensen.
Sociale psychologie: de wetenschappelijke studie naar de manier waarop de werkelijke of
denkbeeldige aanwezigheid van mensen de gedachten, gevoelens en gedragingen van andere
mensen beïnvloedt. Die anderen kunnen ouders, vrienden, werkgevers, leraren, vreemden et
cetera zijn; het gaat om de gehele sociale situatie.
Sociale invloed: het effect dat de woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van andere
mensen hebben op onze gedachten, gevoelens, houdingen en/of gedrag.
Voorbeeld: reclamemakers maken gebruik van subtiele technieken om ons een bepaalde aankoop
te laten doen.
Mensen hoeven niet fysiek aanwezig te zijn, hebben ze in een zekere zin invloed op je.
Bijvoorbeeld sociale media of de denkbeeldige goed- of afkeuring van onze ouders, vrienden,
etc.
Sociaal psychologen zijn geïnteresseerd in wat er in dergelijke gevallen van tegenstrijdige
sociale invloeden in iemands hoofd gebeurt.
Mensen worden beïnvloed door de werkelijke (expliciete) of ingebeelde (impliciete)
aanwezigheid van anderen.
Klinische en persoonlijkheidspsychologie → focus op het individu
1.1.1. Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Vaak zijn mensen zich niet bewust van de redenen achter hun eigen gevoelens en reacties. Zo
komen de jongeren misschien met bepaalde rechtvaardigingen voor het verspreiden van een
roddel, maar die rechtvaardigingen zijn niet per se de reden waarom ze dat deden.
Een manier om de vraag naar het waarom van sociaal gedrag te beantwoorden is
door uit te gaan van ons gezond verstand of volkswijsheid; dus van wijsheden die van
generatie op generatie gedeeld zijn. Het voornaamste probleem van het vertrouwen op
dergelijke bronnen is echter dat ze elkaar vaak tegenspreken. Bijvoorbeeld de uitspraken:’
Soort zoekt soort’ of ‘Tegenpolen trekken elkaar aan’. Sociaal psychologen wijzen erop dat
soms het een waar is en soms het ander.
Bij het verklaren van sociaal gedrag willen sociaal psychologen weten welke van de vele
mogelijke verklaringen de meest waarschijnlijke is. Hiervoor zijn verschillende
wetenschappelijke methodes ontworpen.
Empirische methode: op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor
het toetsen van hypothesen.
o Empirisch: op waarneming en/of onderzoek gebaseerd – en systematisch
onderzoeken, in plaats van afgaan op volkswijsheden, gezond verstand of de
meningen en inzichten van filosofen, schrijvers, politiek commentatoren of
oma’s.
o Hypothese: een als voorlopige waarheid aangenomen, maar nog te bewijzen
veronderstelling.
8
,1.1.2. Sociale psychologie en het verband met verwante disciplines
Sociale psychologie is gerelateerd aan en maakt gebruik van diverse andere
wetenschappelijke disciplines (zoals biologie, neurowetenschap). Deze disciplines kunnen
zich ook bezighouden met onderzoek naar determinanten. Bijvoorbeeld het brein (biologie,
neurowetenschap) koppelt zich aan menselijk gedrag (sociale psychologie).
Determinanten: bepalende factoren in een ontwikkeling of toestand.
De evolutietheorie verklaart hoe verschillende soorten organismen in de loop van de
geschiedenis verschillende lichamelijke kenmerken hebben verworven.
Natuurlijke selectie: het verschijnsel dat in de evolutie sommige organismen uit een
bepaalde populatie beter in hun omgeving passen en zo meer kans hebben om te
zorgen voor overlevende nakomelingen dan minder goed aangepaste organismen.
Evolutionaire psychologie: wetenschappelijke discipline die sociaal gedrag probeert
te verklaren op basis van erfelijke factoren die zich door de tijd heen hebben
ontwikkeld volgens de principes van natuurlijke selectie.
Echter is er een discussie over de testbaarheid van hypothesen over evolutie. Omdat huidig
gedrag wordt gezien als het gevolg van aanpassingen aan omgevingsfactoren die ons
duizenden jaren geleden beïnvloedden, doen psychologen hun best om in te schatten welke
factoren dat waren en hoe bepaalde soorten gedrag mensen een voorsprong gaven als het
ging om de voortplanting.
Sociaal gedrag verklaren met behulp van karaktereigenschappen is het werk van
persoonlijkheidspsychologen. Zij concentreren zich over het algemeen op individuele
verschillen.
Individuele verschillen: die aspecten van de persoonlijkheid die mensen
onderscheiden van anderen.
De inzichten van persoonlijkheidspsychologen vergroten onze kennis over het menselijk
gedrag. Maar sociaal psychologen zijn ervan overtuigd dat je, als je gedrag primair op grond
van persoonlijkheidsfactoren probeert te verklaren, een essentieel onderdeel van het verhaal
buiten beschouwing laat, namelijk de machtige rol van de sociale invloed.
Voor persoonlijkheidspsychologen is het analyseniveau het individu, voor een sociaal
psycholoog is dat het individu in de context van een sociale situatie.
De sociologie en de antropologie zijn degelijk geïnteresseerd in de manier waarop de sociale
omgeving mensen beïnvloedt, maar op een ander niveau. Behalve voor wat betreft het
analyseniveau onderscheidt de sociale psychologie zich ook doordat ze zich niet zozeer
bezighoudt met sociale situaties in een objectieve betekenis, maar zich vooral richt op hoe
mensen hun sociale omgeving interpreteren, dus hoe hun construct hen beïnvloedt.
Sociaal psychologen menen dat je pas kunt begrijpen hoe hun sociale wereld mensen
beïnvloedt als je begrijpt hoe ze die sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren.
Construct: de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en
interpreteren.
Sociologie: de studie naar algemene wetten en theorieën over groepen en samenlevingen, in
plaats van individuen.
Het doel van de sociale psychologie is het beschrijven en verklaren van hoe mensen elkaar in
hun voelen, denken en doen beïnvloeden, oftewel hoe hun sociale omgeving mensen
beïnvloedt. Sociaal psychologen proberen in kaart te brengen welke fenomenen in menselijk
sociaal gedrag tamelijk universeel zijn, en welke meer cultureel bepaald zijn.
9
, Zo kunnen sociaal psychologen de psychologische eigenschappen proberen te
identificeren die ervoor zorgen dat bijna iedereen (universeel) gevoelig is voor sociale
invloed, ongeacht bijvoorbeeld sociale klasse of cultuur.
Crosscultureel onderzoek: onderzoek dat is opgezet met het oog op het analyseren van
gelijkenissen en verschillen tussen mensen uit verschillende culturen.
1.2. De macht van de situatie
De meeste mensen zullen, zonder belangrijke informatie over een situatie, iemands gedrag
proberen te verklaren op grond van iemands persoonlijkheid. Dat veel mensen zelden
rekening houden met de situatie, is van grote invloed op de manier waarop mensen met
elkaar omgaan.
1.2.1. De fundamentele attributiefout ofwel de correspondentievertekening
Fundamentele attributiefout: de neiging om ons eigen en andermans gedrag toe te
schrijven aan dispositionele (binnen de persoon liggende) factoren en het effect van de
sociale invloed en de acute situatie (externe factoren) te onderschatten.
Voorbeeld: een situatie observeert waarin iemand te laat komt op een afspraak. Je zou de
persoon kunnen beoordelen als lui of onbetrouwbaar, zonder rekening te houden met externe
factoren, zoals verkeer of onverwachte gebeurtenissen die vertraging veroorzaakten.
Attributie: het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of andermans gedrag en het
daarmee voorzien van verklaringen.
1.2.2. Onderzoek naar de fundamentele attributiefout
Vaak gaan we ervan uit dat de persoonlijkheid van een individu is die telt, dus niet zozeer de
directe situatie van het individu.
Er zijn overigens ook psychologen die waarschuwen voor een overschatting van de
fundamentele attributiefout. Zij beargumenteren dat auteurs die waarschuwen voor de
fundamentele attributiefout weer te veel uitgaan van situationisme, waarbij zij gedrag juist te
veel verklaren vanuit externe situationele factoren. Daarom benadrukken zij dat je gedrag
moet uitleggen in zowel termen van persoonlijkheid, als in termen van de situatie.
Fundamentele attributiefout wordt ook wel correspondentievertekening genoemd.
1.3. De macht van sociale interpretatie
Het behaviorisme: psychologische stroming die ervan uitgaat dat je om menselijk gedrag te
kunnen begrijpen slechts hoeft te kijken naar de bekrachtiging of straffende eigenschappen
van de omgeving. Het richt zich dus op observeerbaar gedrag en externe stimuli. Mentale
processen zijn niet relevant voor he begrijpen van gedrag.
Gestaltpsychologie: psychologische stroming die het belang benadrukt van het bestuderen
van de persoonlijke (subjectieve) manier waarop een object wordt waargenomen (het gestalt
of geheel), in plaats van het bestuderen van de manier waarop de objectieve, fysieke
eigenschappen zich combineren tot het object. Dus het richt zich op het begrijpen van
perceptie en hoe mensen informatie organiseren en interpreteren. Volgens de
gestaltpsychologie ervaren we de wereld als geheel en hebben we de neiging om elementen
te groeperen op basis van hun samenhang en betekenis.
10
