Inleiding
, Inleiding
Beste toekomstige Geneeskundestudenten,
Wij, masterstudent Geneeskunde (5e jaars) en bachelor student
Geneeskunde (2e jaars), hebben een samenvattingsbundel
gemaakt voor de selectie van Geneeskunde 2024 in Utrecht!
Wegens groot succes van voorgaande jaren hebben we dit jaar
weer erg ons best gedaan om een bijdrage te leveren aan jullie
optimale voorbereiding! Inmiddels hebben wij samen al zo’n 5 jaar
ervaring met de selectiedag en opleiding van Geneeskunde in Utrecht, waardoor we jullie gericht
kunnen adviseren en helpen.
De samenvatting bestaat uit 2 delen, namelijk Anatomie en Fysiologie. Onze samenvattingsbundel
bevat alle leerstof die je moet kennen voor de decentrale, inclusief alle afbeeldingen en tabellen. De
bundel is in het Nederlands geschreven en is vertaald en samengevat uit de bijbehorende literatuur:
Gray’s Anatomy voor anatomie en Medical Physiology voor fysiologie. Ook zijn er soms extra
afbeeldingen en/of informatie toegevoegd, zodat de stof beter te begrijpen is!
Naast deze samenvattingen komt er rond de kerstdagen ook een grote
oefenbundel online, zodat je jouw kennis kan testen! Deze oefenbundel zal
bestaan uit een oefentoets Anatomie en Fysiologie, met in totaal 300+
oefenvragen. Door onze ervaring met de selectie van voorgaande jaren, zal
de oefenbundel een hele goede oefening geven voor de selectiedag. Het type
vragen en het niveau van de vragen zullen vergelijkbaar zijn met wat je op de
toelatingstoets kunt verwachten. De oefenbundel zal zowel pure kennis/theorie
vragen als inzicht vragen bevatten.
Binnenkort online!
Al online!
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen
met derden of te verkopen aan derden.
-2-
,Volg alvast ons insta-account (@decentralegeneeskundeutrecht) voor updates, gratis
oefenvragen, supplementen en tips! Zie hieronder een preview van ons account J
Check it out!
Het is verboden om deze samenvatting te delen met andere mensen, wegens copyright.
Het delen of kopiëren van de inhoud wordt dan ook streng gestraft door Stuvia. Juridische
stappen zullen ondernomen worden bij schending van copyright! Daarnaast gaan we er
natuurlijk vanuit dat jullie strijden voor je eigen rangnummer en niet die van een ander.
Wij wensen jullie héél veel succes met de voorbereiding! Onthoud
goed: Laat je niet gek maken door andere mensen en focus op je
eigen leerproces! We raden aan een planning te maken en denk hierbij aan het
inplannen van herhalingsmomenten. Naast het leren is het ook erg belangrijk om
te oefenen. Voor vragen kan je via ons insta-account altijd een berichtje sturen!
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen
met derden of te verkopen aan derden.
-3-
, Hoofdstuk 21- Elektrofysiologie van het hart
Inleiding
De gangmaker van het hart is de sinusknoop (SA-knoop of sinoatriele knoop) en deze zit in het
rechter atrium. Het is een groep cellen die verantwoordelijk is voor de elektrische activiteit van het
hart, wat begint met spontane depolarisatie. De sinusknoop staat ook wel bekend als de
‘lichaamseigen pacemaker.’ Met depolarisatie wordt de verandering van de membraanpotentiaal van
een cel bedoeld. De membraanpotentiaal is de elektrische spanning die over een membraan van een
cel staat. Het ontstaat door een verschil in positieve en negatieve ionen, aan weerszijden van een
membraan.
Een actiepotentiaal ontstaat, wanneer de membraanpotentiaal zodanig positief wordt, dat de
drempelwaarde wordt bereikt.
Een actiepotentiaal doorgeven, gebeurt in het hart met verschillende snelheden. Bepaalde cellen,
zoals cellen in de sinusknoop en de AV-knoop, doen dit heel snel. Myocyten in het atrium, ventrikel en
de Purkinjevezels doen dit minder snel.
Het stimuleren van een cel tot het afgeven
van actiepotentialen door depolarisatie
wordt ook wel excitatie genoemd. De
excitatie van cardiale myocyten
(spiercellen) zorgt voor contractie
(samentrekking). Dit samenspel noemt
men de excitatie-contractie koppeling.
De hartslag begint met actiepotentialen,
die worden gegenereerd in de
sinusknoop. Hier bevinden zich auto-
ritmische cellen, die zo’n 60-100
actiepotentialen per minuut produceren.
Deze intrinsieke activiteit - zonder
invloeden van neuronen - kan worden
beïnvloed door het parasympatische
zenuwstelsel, dat de frequentie kan
verlagen, en het sympathische
zenuwstelsel, dat de frequentie kan
verhogen.
De actiepotentiaal verspreidt zich
vervolgens via gap junctions naar de
myocyten in zowel het rechter als linker Figuur 1: Geleidingswegen door het hart. Bron figuur: Medical
atrium. Gap junctions zijn elektrische Physiology 3e editie
kanalen die aangrenzende cellen
verbinden. Ze fungeren als elektrische synapsen, waardoor elektrische signalen tussen naburige
cellen kunnen stromen (zie figuur 3). Na een vertraging van ongeveer 0,1 seconde bereikt de
actiepotentiaal de atrioventriculaire knoop (AV-knoop). Hier wordt de elektrische impuls vertraagd
door de aanwezigheid van een vezelige ring tussen het atrium en de ventrikels, waardoor de
samentrekking eerst in de atria plaatsvindt en vervolgens in de ventrikels. De enige route die de
impuls kan volgen, is via de AV-knoop naar de bundel van His en de Purkinjevezels, die vervolgens
de samentrekking van de ventriculaire spierwand veroorzaken (zie figuur 1).
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen
met derden of te verkopen aan derden.
-4-
,Actiepotentialen
Factoren die de snelheid van het doorgeven van een actiepotentiaal beïnvloeden, zijn:
• Het verschil in elektrische spanning tussen de verbonden cellen.
De snelheid wordt hoger, als het verschil in spanning groter wordt.
• De weerstand van de gap junction die de cellen verbindt.
De weerstand is kleiner wanneer cellen strak verbonden
zijn. Hoe lager de weerstand (cellen dichter bij elkaar) des
te hoger de snelheid.
• Permeabiliteit van het membraan
Volgens de wet van Ohm is de stroom die vloeit tussen cel
A en de aangrenzende cel B (I AB) evenredig met het Figuur 2: Wet van Ohm. Bron figuur: Medical
spanningsverschil tussen de twee cellen (delta V AB), maar Physiology 3e editie
omgekeerd evenredig met de elektrische weerstand tussen
A en B (R AB):
Wanneer de weerstand RAB erg klein is (dus als de cellen nauw met elkaar verbonden zijn), zijn de gap
junctions minimale barrières voor de depolariserende stroom. De cellen dichtst bij ‘cel A’ die als eerste
depolariseert, zullen de grootste depolarisatie ervaren en dus de meest positieve spanning krijgen.
Een actiepotentiaal sneller laten verspreiden, kan op twee manieren:
• Toename van het aantal ionkanalen: er stromen dan meer positieve ionen de cel in, de
membraanpotentiaal wordt positiever, de drempelwaarde wordt sneller bereikt en dus wordt
de actiepotentiaal sneller doorgegeven.
• Een lagere drempelwaarde, waardoor kleinere ionenstromen ervoor kunnen zorgen dat de
drempelwaarde wordt bereikt, wat zorgt voor het ontstaan van een actiepotentiaal.
Dus: Hoe positiever de drempelwaarde, hoe moeilijker te bereiken.
De intra- en extracellulaire stroom
Als cel A de drempelwaarde bereikt, openen de Na+ en Ca+ kanalen, waardoor deze positief geladen
ionen de cel in gaan. Positief geladen ionen noemen we ook wel kationen. De positieve lading die cel
A in gaat depolariseert niet alleen cel A, maar zorgt ook voor een stroom van positieve lading richting
cel B, wat je de intracellulaire stroom noemt (figuur 3A).
Een celmembraan heeft de eigenschap dat hij elektrische lading kan opslaan (elektrische capaciteit).
In rust verzamelt negatieve lading zich aan de binnenkant van het membraan en positieve lading aan
de buitenkant. Door de stroom van kationen richting cel B wordt de binnenkant van het membraan
minder negatief geladen. Hierdoor ontstaat een stroom vanuit de buitenzijde van de celmembraan
richting de extracellulaire ruimte en richting cel A: de extracellulaire stroom. Deze stroom ontstaat op
basis van concentratie- en ladingsgradiënt van binnenin de cel positievere lading en meer
natrium/calcium ionen; door natrium- en calciumkanalen lekken deze kationen weer naar buiten. De
intra- en extracellulaire stroom verlopen dus tegenovergesteld in richting, maar zijn gelijk in
grootte.
Grafiek C van figuur 3C
Stel je voor dat de stroom geïnjecteerd vanuit het actieve deel van het hart aan de linkerzijde ervoor
zorgt dat cel A depolariseert tot net onder zijn drempelwaarde (rode curve). Op dit moment is de
stroom die van cel A naar cel B gaat niet voldoende om cel B tot zijn drempelwaarde te brengen. Het
actiepotentiaal verspreidt zich dus traag langs de opeenvolging van cellen en het signaal verzwakt
geleidelijk. In dezelfde grafiek is te zien dat de blauwe curve een relatief hoger startpunt heeft. Dit
duidt op een verhoogde stroominjectie in cel A, wat resulteert in een grotere depolarisatie van die cel.
De stroom die van cel A naar cel B stroomt, zal daardoor groter zijn en voldoende om cel B boven zijn
spanningsdrempel te depolariseren. Op dat moment blijft de stroom die van cel B naar cel C gaat
echter nog steeds genoeg om een actiepotentiaal in cel C te activeren. Dat zal moeten wachten tot het
actieve gebied dichterbij cel C komt, maar dit wachten is niet zo lang als in het vorige voorbeeld (rode
curve). Het actiepotentiaal verspreidt zich dus sneller in het tweede scenario (blauwe curve).
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen
met derden of te verkopen aan derden.
-5-
,Figuur 3: Geleiding in het hart. Bron figuur: Medical Physiology 3e editie.
A. De intracellulaire stroom van volledig gedepolariseerde cellen aan de linkerkant, stroomt via gap-junctions richting cel A.
Depolarisatie van cel A zorgt ervoor dat de stroom van cel A naar cel B verplaatst. Een deel zorgt voor depolarisatie van cel
B, maar er gaat ook een deel stroomafwaarts naar cel C. B. De subdrempeldepolarisatie (van cel A) wordt steeds kleiner met
de afstand. C. De geleidingssnelheid neemt toe, bij een grotere depolarisatie of een negatievere drempelwaarde.
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen
met derden of te verkopen aan derden.
-6-
, Actiepotentialen in het hart
De starttijd, vorm en lengte van actiepotentialen variëren
afhankelijk van de locatie in het hart. Dit komt doordat de
spiercellen in elk hartgebied een unieke reeks kanalen en
anatomische eigenschappen hebben.
Er zijn vijf verschillende onderdelen (SA-knoop, AV-
knoop, atriaal spierweefsel, ventriculair spierweefsel
en purkinjevezels) te onderscheiden met dezelfde
kenmerken (zie figuur 3). Cardiale actiepotentialen
ontstaan door vier grote stromen (‘currents’) van ionen:
• Na+ stroom
De instroom van Na+ à snelle depolarisatie in atriale en
ventriculaire myocyten, en in de Purkinjevezes.
• Ca2+ stroom
De instroom van Ca2+ à snelle depolarisatie in de
sinusknoop en AV-knoop. Ook zorgt het voor uitlokking
van contractie, in alle cardiale myocyten.
• K+ stroom:
De uitstroom van K+ à repolarisatie in alle cardiale
myocyten.
• Pacemakerstroom (If)
Zorgt voor de pacemakeractiviteit in de sinusknoop, AV-
knoop en Purkinjevezels.
Naast deze vier grote groepen bestaan er nog veel
andere stromen in hartspierweefsel. Bovendien voeren
twee ‘elektrogene transporters’ stroom door
plasmamembranen: Na-K-pomp en de Na-Ca
wisselaar.
Verschillen in ionenstromen tussen deze vijf delen van
het hart geven aanleiding tot verschillende vormen van
actiepotentialen.
Deze verschillende vormen van actiepotentialen worden
ook weergegeven in figuur 4. Neem deze afbeelding
goed door en ken de verschillen tussen de
actiepotentialen in verschillende hartspiercellen!
Figuur 4: Cardiale actiepotentialen. Bron figuur:
Medical Physiology 3e editie.
