Psychologische basisvaardigheden voor gesprek en begeleiding (P0V84A)
Alle documenten voor dit vak (5)
Verkoper
Volgen
ifcdm
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Basishouding
Inleiding
● Begeleiding
= traject van verschillende gesprekken en / of andere hulpverleningsactiviteiten
→ basisvaardigheden gelden voor hele begeleiding
●
Met aandacht luisteren
●
● Basisinstrumentarium van hulpverlener
→ elk aanbod is slechts werkzaam als ze in goede werkrelatie wordt aangeboden
→ kennis aangeboden door professionele hulpverlener in goede werkrelatie
→ veronderstelt goede receptieve basishouding voor actieve luisterhouding en een bij die persoon
passende hulpverlening
● Is luisteren leerproces?
→ elk kind leert luisteren: oprecht en geïnteresseerd in zich opnemen wat ander vertelt
→ oprecht luisteren verfijnen doorheen latere goede relaties
→ eerst vooral door volwassenen en later in peerrelaties
→ hulpverlener worden: oefenen en verfijnen van vaardigheden
→ leren hanteren binnen specifieke context en relatie
● Startpunt: open, aandachtig en met milde nieuwsgierigheid luisteren
→ open: in je opnemen wat ander echt vertelt
→ aandachtig: gedetailleerde aandacht aan verhaal van ander
1
, → nieuwsgierig: afvragen wat die precies bedoelt, hoe die dingen ziet, …
● Belang van gehoord worden:
1. essentieel voor gevoel van identiteit
2. helpt stilstaan bij en ontdekken wat je zelf voelt of denkt
3. helpt bij verwerken van ervaring
→ bevordert persoonlijke groei
→ bv.: still face experiment bij baby’s
● In menselijke ontwikkeling is non-verbale communicatie eerste vorm
→ baby’s communiceren gevoelstoestanden via lichaam
→ zorgfiguren geven woorden aan die affecten en noden
→ doorheen ontwikkeling steeds meer verbale boodschappen
→ kinderen: gedrag als primair communicatiekanaal
→ verhaal van kind begrijpen vergt scherp en inlevend observatievermogen
→ ongehoord gedrag = gedrag waarvan betekenis niet gehoord en dus niet begrepen wordt
→ voor kinderen grotere klemtoon op gezien willen worden
→ volwassenen: verbaal is primair communicatiekanaal
→ ook belangrijk om gezien te worden
● Volwassenen kunnen zeggen wat ze nodig hebben of voelen maar niet enkel-verbale communicatie
→ verbaal en non-verbaal kan synchroon zijn of net tegenstrijdig
→ belangrijke indicatie dat iemand ergens tegenstrijdige gevoelens rond ervaart
● Verschillen tussen luisteren en luisteren als therapeut:
1. verfijnde en geoefende vaardigheden: continuüm in sterkte van ontwikkeling
→ deelvaardigheden verfijnen, oefenen en bijsturen
→ om hulpvrager te helpen in contact te komen met eigen verhaal
2. in specifieke relatie en context
→ relatie: ander evenwicht tussen afstand en nabijheid dan vriendschap
→ context: afspraak met specifieke bedoeling
3. theoretische bagage: niet blanco luisteren maar kennis stuurt luisteren en reacties
Technische aspecten
● Externe basisvoorwaarden
→ tijd en ruimte creëren om te luisteren: ruim, beschikbaar, rustig, ongestoord en vertrouwelijk
→ van kort tot duurzaam: crisisgesprek vergt ander kader dan langere begeleiding
→ passende ruimte creëren kan ook betekenen dat je met collega’s gesprek aangaat
→ soorten indelingen ruimte:
1. angulair: samenwerkend en veiligheid biedend
2. parallel: verbondenheid en ondersteunend
3. frontaal: wederzijds en volwassen
4. diagonaal: onverschillig
● Interne voorwaarden: aandacht schenken vergt ruimte in je hoofd
→ even stilstaan: ben ik rustig genoeg? kan ik met volle aandacht luisteren?
→ hoofd leegmaken (5 minuutjes-truc): wandelen, verplaatsen, …
2
, → niet laten afleiden: niet praten over andere cliënt met collega, …
→ zoeken naar focus op cliënt: nota’s herlezen, …
● Luisteren met aandacht
→ mogelijk maken dat cliënt bij zichzelf stilstaat en eigen gedachten en gevoelens kan exploreren
→ cliënt als auteur eigen verhaal en regisseur van interactiespel tussen beide
→ innerlijke basishouding van aandacht en interesse voor innerlijke wereld van ander
→ aandacht geven is meer technische vaardigheid
● Uitingen van aandachtige ingesteldheid:
1. oogcontact: te weinig lijkt op desinteresse maar te veel wordt ongemakkelijk
→ vragen aan cliënt en rekening houden met individuele verschillen
2. gelaatsexpressie: vaak universele betekenis (basisemoties)
→ bv.: glimlachen als aanmoediging maar steeds blijven lachen kan onecht overkomen
3. paralinguale aspecten:
stemgebruik, spreeksnelheid, vocale aanmoedigingen, stilte en aansluiten bij taalgebruik van ander
→ belangrijk stilte te laten bestaan: mogelijkheid tot denken en in contact komen met gevoelens
→ alert zijn en zien of het ruimte creëert of spanning
4. lichaamshouding en -bewegingen
5. gebruik van ruimte: cliënt zelf afstand laten bepalen (ook non-verbale communicatie)
● Elementen van goede luisterhouding
→ richten op ruimte van cliënt
→ eerste fase: opwarmen en proberen in contact raken met wat cliënt zou willen bespreken
→ persoon laten uitspreken
→ taalgebruik aanpassen: leeftijd, sociale achtergrond, cognitieve en verstandelijke mogelijkheden
→ bij kinderen afstemmen op ontwikkelingsniveau: verschillende abstractiegraden van woorden
→ taal mag abstractieniveau van kind klein beetje overschrijden (zone of proximal distance)
→ meta-communicatie gebruiken om aanpassing te duiden: cliënt laten aangeven wat werkt
● Specifieke vaardigheden
→ aandacht richten op cliënt en eigen reacties ten aanzien van cliënt
→ wat denk of voel ik nu?: plaats van persoonlijke rugzak
→ kwetsbare thema’s als blinde vlekken leren kennen en weten hoe te hanteren
→ verwerken van manifeste en latente communicatie
→ tussen lijnen
→ incongruenties tussen verbaal vs. non-verbaal en binnen verbale
→ non-verbaal gedrag moeilijker te faken
→ patronen: zich herhalende gevoelens
→ thema’s: geheel van ideeën en overtuigingen
● Gebeuren vs. affectieve kleur
→ gebeurde = ervaring waarvan je verloop kan beschrijven
→ affectieve kleur = betekenis die ervaring heeft gekregen
→ materiaal waarmee je aan slag zal gaan als hulpverlener
● Metaforen en symbolen
→ metafoor = beeldspraak die beleving of affect weergeeft
→ brengt je vaak dichter bij hoe iets ervaren wordt
3
, → helpt aspect op treffende wijze te vatten
→ belangrijk sensitief te zijn voor metaforen
→ onthullen meerdere laagjes van betekenis
→ correct gebruik: binnen metafoor verkennen
→ gevaren: te concreet opvatten of evaluerend of normatief beluisteren
→ kinderen vooral non-verbale metaforen en volwassenen vooral verbaal
● Luisteren in een werkrelatie
→ sobere neutraliteit en warme ontvankelijkheid
→ ingehouden spontane meedeelzaamheid omzetten in geïntensiveerde aanwezigheid
→ eigen reacties doseren: niet onderdrukken maar wel bewust afstemmen zodat inbreng van cliënt op
voorgrond blijft
→ gedoseerde relatie op diverse continua:
1. afstand - nabijheid: voldoende veilig en vrij om verhaal te vertellen
2. leiden - volgen: belang van inschatten mogelijkheden cliënt
3. negativiteit toelaten - relatie goed houden: negatieve gevoelens bespreekbaar maken
→ doel relatie: zelfexpressie stimuleren en dichter komen bij echte vraag
→ terughoudendheid tegenover eigen initiatief en contactaanbod
● Blokkades bij luisteren:
1. inadequaat luisteren: te veel bezig zijn met jezelf
2. oordelend luisteren: te veel gericht op je oordeel
3. selectief luisteren: gefilterd door eigen vooroordelen
4. op feiten gericht luisteren: gebeuren horen en niet affectieve kleur
5. antwoord bedenken tijdens luister: te veel bezig met wat moet ik zeggen
6. te dicht luisteren: objectiviteit en afstand gaan verloren
● Belang van feedback doorheen leerproces
→ geautomatiseerde processen opgedaan doorheen persoonlijke relationele geschiedenis waar je niet
altijd bewust van bent
→ feedback van peers, video, supervisie, …
Conclusie
● Voorwaarde om ander te begrijpen: actief en met gerichte aandacht luisteren en observeren
→ trainen en verfijnen van vaardigheden
● Bewustzijn van momenten van opgeslorpt zijn door eigen gedachten
● Niemand is perfect: bijsturen, herstellen, metacommuniceren en supervisie
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ifcdm. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
