Samenvatting Psychologie
Hoofdstuk 1 – geest, gedrag en wetenschap
1.1 – Wat is psychologie en wat is het niet?
Psychologie: de studie van de geest
- Interne geestelijke processen: indirect waarnemen zoals denken, voelen, begeren.
- Externe geestelijke processen: direct waarneembare gedragingen zoals praten,
glimlachen, lopen.
1.1.1 – Psychologie: het is meer dan je denkt.
Drie manieren om psychologie te bedrijven
- Experimenteel psychologie: uitvoeren van onderzoek dat nieuwe psychologische
kennis creëert.
- Docenten psychologie: lesgeven en het doen van wetenschappelijk onderzoek. Soms
hoort het behandelen van mensen ook bij de werkzaamheden als de psychologen
werken op de afdeling medische psychologie.
- Toegepast psychologen: gebruiken van de kennis die door experimenteel
psychologen is vergaard om problemen van mensen op te lossen door middel van
trainingen, het inzetten van speciale diagnostische testen of andere psychologische
interventies.
Specialisaties in de toegepaste psychologie
- Arbeids- en organisatiepsychologie: specialiseren zich in aanpassingen op de
werkplek die de productiviteit en arbeidsmoraal op de werkvloer moeten
maximaliseren.
- Sportpsychologen: helpen atleten met het verbeteren van prestaties en motivatie
door o.a. emoties onder druk te beheersen.
- Schoolpsychologen: deskundig op het gebied van leren en lesgeven. Houden zich
bezig met invloeden op schoolprestaties en omstandigheden die invloed kunnen
hebben.
- Gezondheidspsychologen: houden zich bezig met mensen die zowel psychische als
lichamelijke gevolgen hebben door bijv. een hersenbloeding of verslaving.
- Klinisch psychologen: helpen mensen zich aan te passen op sociaal/emotioneel
gebied.
- Forensisch psychologen: leveren psychologische expertise aan het wets- en
rechtssysteem. Kunnen gevangenen in bijv. tbs testen of ze vrijgelaten kunnen
worden.
- Omgevingspsychologen: proberen interactie met onze omgeving en het milieu te
verbeteren, zetten zich in voor duurzaamheid.
- Gerontopsychologen: helpen ouderen hun gezondheid en welzijn te behouden en
effectief om te gaan met leeftijd gerelateerde problemen.
1.1.2 – Psychologie is geen psychiatrie
Psychiaters: behandelen geestelijke stoornissen met een kijk op patiënten vanuit een
medische invalshoek. Behandeling is vaak i.c.m. geneesmiddelen.
,Bij psychologen ligt de nadruk meestal op onderzoeksmethoden samen met het bestuderen
van een specialisme. Psychiaters doen een medische opleiding met een specialisatie in
geestelijke en gedragsmatige problemen.
Pseudopsychologie: niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke
waarheden worden gepresenteerd (horoscopen en paranormale fenomenen).
Kritische denkvaardigheden
- Wat/wie is de bron?
o Heeft de bron feitelijke kennis over het onderwerp?
o Noodzakelijke expertise
- Is de bewering redelijk of extreem?
- Wat is het bewijsmateriaal?
o Anekdotisch bewijsmateriaal? bestaat slechts uit ervaringen van mensen.
- Kan de conclusie door een bias (vervorming) zijn beïnvloed?
o Emotionele bias
o Conformation bias (bevestigingsbias)
- Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
o Gezond verstand is geen substituut voor wetenschappelijk bewijs.
- Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
1.2 – Wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de
psychologie?
De Griekse filosofen Socrates, Plato en Aristoteles speculeerden niet alleen over bewustzijn
en gekte, maar ze wisten dat emoties ook het denken kunnen verstoren en dan onze
waarnemingen slechts interpretaties zijn van onze omgeving. Hippocrates wist dat onze
gewaarwordingen, gevoelens en gedachten hun oorsprong in de hersenen vinden.
Het middeleeuws Europa werd gedomineerd door de rooms-katholieke kerk, deze had weinig
belangstelling voor de fysieke wereld en leerde haar volgelingen dat de geest en ziel losstaan
van de natuurwetten waar wereldse objecten en gebeurtenissen aan onderworpen zijn. Voor
middeleeuwse christenen van de menselijke geest een mysterie dat niet bestudeerd mocht
worden.
De zes belangrijke perspectieven:
Biologische perspectief (Descartes)
Franse filosoof René Descartes had een idee dat de scheiding tussen lichaam en geest betrof.
Lichamelijke activiteit werd op het zenuwstelsel gebaseerd. Door zijn ontdekkingen konden
wetenschappers voor het eerst aantonen dat er biologische processen ten grondslag liggen
aan sensaties en eenvoudige reflexmatige gedragingen, in plaats van mysterieuze spirituele
krachten.
Deze visie komt uit het rationalisme. Empiristen zagen het denken als onnodig en storend,
volgens hen zijn de waarnemingen, ervaringen en experimenten de enige ware bronnen van
kennis. De mens is bij geboorte tabula rasa: een ongeschreven blad dat door ervaring,
leerprocessen en opvoeding persoonlijkheid en vaardigheden krijgt.
,Het moderne biologische perspectief hebben lichaam en geest opnieuw samengevoegd. De
geest is een product van de hersenen. Oorzaken van gedrag worden gezocht in het
zenuwstelsel, hormoonstelsel (endocriene stelsel) en de genen.
Twee variaties: neurowetenschap en evolutionaire psychologie.
Neurowetenschap ontraadselen van de vraag op welke wijze onze ogen en hersenen
lichtgolven in beelden omzetten.
Evolutionaire psychologie een groot deel van het menselijk gedrag komt voort uit in de
loop van de evolutie overgeërfde neigingen, natuurlijke selectie.
Cognitieve perspectief (Wundt en Tichtener leerling Wundt)
Zoals afkomstig uit de scheikunde dacht Wilhem Wundt (eerste wetenschapper die zich
psycholoog noemde) dat het mogelijk was om de menselijke geest op dezelfde manier als het
periodiek systeem te vereenvoudigen. Hij kwam uiteindelijk met wetenschappelijke
methoden die ook in de natuur- en scheikunde worden toegepast om het lichaam en de
geest te bestuderen. introspectie en structuralisme (Tichtener), zie begrippenlijst.
Gestaltpsychologen concentreerden zich op het geheel van onze bewustzijnservaringen als
meer dan de som van de delen en ze probeerden te begrijpen hoe we zogeheten perceptuele
gehelen vormen.
Functionalisme: richt zich op de functie van het bewustzijn en niet alleen de structuur ervan.
Het moderne cognitieve perspectief legt nadruk op cognitie geestelijke activiteit zoals
gewaarwording, de perceptie, het leren, het denken en het geheugen. Bij al deze activiteiten
moet informatie worden verwerkt.
Behavioristische perspectief (Watson en Skinner)
John B. Watson, de bedenker van dit perspectief, kwam met het idee dat de geest geen deel
van de psychologie uit zou mogen maken. Een werkelijk objectieve psychologische
wetenschap zou zich met waarneembare gebeurtenissen bezig moeten houden stimuli en
de reacties daarop.
Het behaviorisme is de wetenschap van het gedrag en van de omstandigheden in de
omgeving die dit gedrag beïnvloeden. B.F. Skinner zei dat de geest zoiets subjectiefs was dat
we het bestaan ervan niet eens konden bewijzen. Voor behavioristen waren gedachten en
emoties irrelevant.
Het behavioristische perspectief vroeg aandacht voor de manier waarop ons handelen wordt
gevormd door de consequenties ervan.
Perspectieven vanuit de gehele persoon (Freud, Popper, Maslow, Rogers, de oude
Grieken)
Het ontstaan van het idee dat de persoonlijkheid en psychische stoornissen voornamelijk
ontstaan uit processen in de onbewuste geest en niet in het bewustzijn. De
psychoanalytische theorie van Freud stelde dat ze de gehele persoon konden verklaren. De
, focus lag onder andere op het idee dat onbewuste processen de persoonlijkheid konden
domineren en psychische stoornissen konden veroorzaken.
Psychodynamische psychologie (vaak specialisme psychiatrie)
De (onbewuste) geest is een reservoir voor energie (dynamica) voor de persoonlijkheid. De
methode van Freud (psychoanalyse) werd oorspronkelijk ontwikkeld als medische techniek
voor de behandeling van psychische stoornissen. De nadruk ligt op de analyse van dromen,
versprekingen en op een techniek die vrije associatie wordt genoemd deze techniek is
bedoeld om aanwijzingen te verkrijgen voor onbewuste conflicten, waarvan wordt gedacht
dat ze door het bewustzijn worden gecensureerd (gestraft).
Popper stelt dat de psychoanalyse als wetenschappelijke methode niet beantwoordt aan het
criterium van falsificeerbaarheid, hiermee wordt bedoeld dat de psychoanalyse
uitspraken/voorspellingen doet die niet toetsbaar zijn.
Verhaeghe heeft als doel de psychoanalyse aan te passen en te actualiseren. Hij doet
onderzoek naar hoe maatschappelijke veranderingen invloed kunnen hebben op
psychologische en psychiatrische moeilijkheden.
Humanistische en positieve psychologie
De humanistische psychologie ziet in dat onze innerlijke processen minstens even belangrijk
zijn als de prikkels uit onze omgeving. Dit legt de nadruk op onze mogelijkheden, groei en
potentie. Carl Rogers en Abraham Maslow hebben een model ontworpen dat mensen als
organismen ziet met een vrije wil. Vrije wil maken van keuzes die je eigen leven
beïnvloeden.
De opvatting die je hebt over jezelf en je fysieke en emotionele behoeften hebben een grote
invloed op de ontwikkeling van je potentieel.
De positieve psychologie is een stroming ontwikkeld door Martin Seligman en Mihaly
Csikszentmihalyi en gaat over het bijdragen aan het geluk en welzijn van individuen en
groepen.
Psychologie van karaktertrekken en temperament
Volgens de oude Grieken werd persoonlijkheid geregeerd door vier humores (vloeistoffen):
- Bloed sanguinisch (opgewekt)
- Slijm traag en behoedzaam
- Zwarte gal melancholiek (depressief)
- Gele gal boos of agressief
Het idee van persoonlijkheidstrekken leeft voort. Het idee van deze stroming in de
psychologie luidt: verschillen tussen mensen ontstaan uit verschillen in stabiele kenmerken
en neigingen, die karaktertrekken worden genoemd. Denk aan introversie en extraversie.
Er wordt verondersteld dat deze ideeën voor een deel biologisch zijn van aard en naar
verwachting tamelijk consistent in de tijd en in verschillende situaties.
Ontwikkelingsperspectief
