Grondrechten, bestand tentamen
Verhouding beschermingsniveau EVRM en nationale grondrechtenbescherming
Art. 53 EVRM biedt minimumbescherming
Het EVRM kent géén maximumbescherming
De lidstaten mogen niet minder grondrechtenbescherming bieden dan dat het EVRM
aangeeft. Lidstaten mogen er echter wel voor kiezen om meer of hogere bescherming te
bieden dan het EVRM.
- Voorbeeld: er staat in de nationale grondwet dat iets niet mag. In het EVRM wordt
hierover niks gezegd. Dit mag wel. Andersom dus niet!
Verhouding bescherming Handvest en nationale grondrechtenbescherming
Art. 53 EU-Handvest
Het EU-Handvest doet geen afbreuk aan de beginselen die worden geboden door andere
grondrechten. De lidstaten mogen een meer vergaande grondrechten bescherming bieden
dan dat het handvest biedt.
Let op! Arrest Melloni: Europees Hof heeft bepaalt dat de dergelijke vergaande
bescherming van nationale grondrechten mag géén afbreuk doen aan de voorrang
van EU-recht op nationaal recht. Als het EU-recht volledig geharmoniseerd is, mag de
nationale grondwet er niet aan in de weg staan.
Regel: dergelijke vergaande bescherming van nationale grondrechten mag niet de
effectieve en uniforme werking van het unierecht aantasten en mag geen afbreuk
doen aan de voorrang van het EU-recht op nationaal recht.
In beroep
Tegen bepalingen uit het handvest
1. Rechtbank – mag prejudiciële vraag stellen aan HvJ
2. Hof – mag prejudiciële vraag stellen aan HvJ
3. HR – mag prejudiciële vraag stellen aan HvJ
4. Hof van Justitie van de Europese Unie
Tegen bepaling uit het EVRM
1. Rechtbank
2. Hof
3. Hoge Raad
4. EHRM
Mag alleen als alle nationale rechtsmiddelen zijn uitgeput, mits je op voorhand al
weet dat nationale rechtsmiddelen niet effectief is (arrest Sallah Sheekh). Zie ook art.
35 lid 1 EVRM. Dit is een voorwaarde voor ontvankelijkheid van de individuele
klachtenprocedure.
Indien een bepaling niet geschikt is voor rechtstreekse doorwerking, wil dit niet zeggen dat
dit geen verplichtingen meebrengt voor Nederland
Nederland is een monistisch stelsel. Internationaal recht werkt direct door binnen de
nationale rechtsorde. Ook wanneer er in een verdrag staat dat de bepalingen géén
rechtstreekse werking hebben, schept dit wel verplichtingen voor de overheid. De overheid
moet zich hieraan houden. De burgers kunnen zich er echter niet op beroepen.
Art. 93 Gw: rechtstreekse doorwerking van verdragen
Art. 94 Gw: internationale wetgeving gaat boven nationale wetgeving wanneer deze
in strijd is met internationale wetgeving.
Is rechtstreekse toepassing?
1. Zijn de verdragspartijen uitdrukkelijk overeengekomen dat de bepaling géén
rechtstreekse werking heeft? Nee dan naar stap 2
2. Kan de bepaling zonder nadere uitwerking als objectief recht in de nationale
rechtsorde functioneren? Ja dan een ieder verbindend
3. Is het voldoende nauwkeurig en onvoorwaardelijk beschreven? (Van Gend en Loos)
, Grondrechten, bestand tentamen
Onvoorwaardelijk: als er geen nadere Europese of nationale regels nodig zijn
Voldoende nauwkeurig: geen twijfel over de betekenis
Ja: dan kan een burger hier beroep op doen
Nee: dan is de bepaling verplichtend voor de overheid, maar kunnen burgers hier
geen beroep op doen.
Rechten vs. Beginselen
Rechten worden geëerbiedigd, beginselen worden nageleefd.
Art. 52 EU-Handvest: verschil in rechten en beginselen als het gaat om de reikwijdte
en de uitleg
Beginselen: beleidsvrijheid voor de invulling van lidstaten. Burgers kunnen hier geen
direct beroep op doen
Rechten kunnen door de rechter worden afgedwongen, beginselen niet.
Kan iemand zich beroepen op een bepaald artikel? (EVRM, EHRM)
Procedure: eerst nationale rechtsmiddelen, dan EHRM. Tenzij: nationale
rechtsmiddelen op voorhand niet effectief zijn.
1. Benoem de voorwaarden voor ontvankelijkheid, art. 35 EVRM:
Nationale rechtsmiddelen moeten zijn uitgeput (lid 1)
- Arrest Sallah Sheekh: de nationale rechtsmiddelen moeten wel effectief zijn.
Wanneer op voorhand al bekend is dat deze niet effectief zijn, dan mag iemand direct
naar het EHRM stappen.
Binnen 4 maanden na de beslissing van de nationale instantie (lid 1)
Niet anoniem (lid 2 sub a)
Niet gelijk aan een andere zaak, waarin al eerder uitspraak is gedaan (lid 2 sub b)
Geen misbruik van recht, niet kennelijk ongegrond (lid 3 sub a)
Er moet wezenlijk nadeel zijn geleden (lid 3 sub b)
Hieraan voldaan? Dan kan er een beroep op worden gedaan.
Kan iemand zich beroepen op een bepaald artikel? (Unierecht)
Procedure: rechtbank, hof, hoge raad, HvJEU. De rechtbank, het hof en de hoge raad
mogen immers prejudiciële vragen stellen aan het HvJEU.
1. Valt het binnen het toepassingsgebied? Art. 51 EU-Handvest
Gericht tot alle instellingen, oragenen en instanties van de Unie en de lidstaten, MITS
zij het Unierecht ten uitvoer brengen!
Valt het binnen het toepassingsgebied? Ja, dan door. Hierbij geldt dat bij conflict met
nationale wetgeving, het Unierecht voorrang heeft op het nationale recht.
2. Wordt het Unierecht ten uitvoer gelegd? Dan kan een burger zich beroepen o.g.v.
arrest Akerberg/Fransson
- Akerberg Fransson: het moet gaan om de uitvoering van substantief Unierecht
De in het Handvest gewaarborgde grondrechten moeten worden geëerbiedigd
wanneer een nationale regeling binnen het toepassingsgebied van het EU-recht valt,
zodat er geen gevallen kunnen zijn waarin het EU-recht geldt zonder dat die
grondrechten toepassing vinden. EU-recht geldt in situatie wanneer het ten uitvoer
wordt gelegd, niet daarbuiten! Een nationale autoriteit of rechterlijke instantie die
moet onderzoeken of een nationale bepaling of maatregel waarmee in een situatie
waarin het optreden van de lidstaten niet volledig door het EU-recht wordt bepaald,
het EU-recht ten uitvoer wordt gebracht conform het Handvest, in overeenstemming
is met de grondrechten, daarbij nog steeds nationale maatstaven voor de
bestemming van de grondrechten toepassen, op voorwaarde dat deze toepassing
niet afdoet aan het door het Handvest beschermingsniveau of aan de voorrang,
eenheid en doeltreffendheid van het EU-recht
, Grondrechten, bestand tentamen
Kan iemand zich beroepen op een bepaald artikel? (Verenigde Naties)
1. Indien iemand een beroep wil doen op een bepaling van een verdrag van de VN, dien
je het volgende te benoemen:
Er is geen sprake van EU-verdrag, dus geschiedt de doorwerking via art. 93 jo 94
Gw.
2. Bepaal of het eenieder verbindend is en of het is bekend gemaakt (art. 93 Gw)
3. Voldoende nauwkeurig en onvoorwaardelijk (Van Gend en Loos)
Onvoorwaardelijk: als er geen nadere Europese of nationale regels nodig zijn
Nauwkeurig: geen twijfel over de betekenis
(GEEN ALGEMENE FORMULERINGEN)
Ja? Dan is het eenieder verbindende bepaling en kun je er dus een beroep op doen
Nee? Dan is het géén eenieder verbindende bepaling en kun je er dus geen beroep
op doen
Negatief advies van HvJEU om toe te treden tot het EVRM:
De belangrijkste reden voor negatief advies was het feit dat er nog onvoldoende helderheid
is over de bevoegdheidsverdeling tussen het EHRM en het HvJEU na toetreding van de
Europese Unie het EVRM. De EU heeft namelijk een autonome rechtsorde. Als de EU
toetreedt, dan zou het HvJEU niet meer het laatste woord hebben, maar het EHRM en dat
doet afbreuk aan de rechtsorde van de Europese Unie.
Artikel 6, tweede lid, VEU verplicht de EU toe te treden tot het EVRM. Tot op heden is dat
nog niet gebeurd, dit wegens het Advies 2/13 van het Hof van Justitie van de Europese Unie
(HvJEU) over toetreding. Volgens dit Advies is het ontwerptoetredingsverdrag nog
onvoldoende helder over de bevoegdheidsverdeling tussen het Europees Hof voor de
Rechten van de Mens (EHRM) en het HvJEU. Alleen klachten tegen partijen die lid zijn van
het EVRM (op dit moment alleen staten) kunnen door het EHRM ontvankelijk worden
verklaard (mits er ook voldaan is aan de andere ontvankelijkheidsvoorwaarden). De EU is
(nog) geen lid van het EVRM. De genoemde rechtstreekse klacht bij het EHRM tegen de EU
is daarom op dit moment niet mogelijk
Toetsingsverbod, art. 120 Gw.
4. De rechter treedt niet in de grondwettigheid van wetten en verdragen.
5. Lagere regelgeving mag de rechter wél toetsen aan de Grondwet.
Delegatie of niet?
Delegeren mag indien er in het betreffende artikel staat:
- Bij of krachtens de wet
- Regels stellen (of een vorm hiervan)
Delegeren mag niet indien er in het betreffende artikel staat:
- Volgens de wet
- Overige bepalingen
Stappenplan, delegeren of niet?
1. Pak het betreffende wetsartikel erbij en bepaal of er sprake is van een:
Competentievoorschrift: wijst bevoegdheid tot delegatie aan een orgaan toe. In de
Gw wordt er met ‘wet’ de formele wet en dus de formele wetgever bedoeld. Je kunt
dan in de betreffende wet in formele zin kijken aan wie de bevoegdheid wordt
toevertrouwd. Benoem deze ook!
Procedurevoorschrift: in het artikel staat welke procedure ergens voor gevolgd
moet worden
Doelvoorschrift: herken je aan het doel dat in het artikel staat
Let op, het kunnen er ook meer zijn! Dan benoem je ze beide.
2. Kijk of delegatie is toegestaan.
