Hoorcollege 1 | Aandelen & certificaten
_______________________________________________________________________________________
1 | De rechtsverhouding tussen aandeelhouder en vennootschap
De term ‘aandeelhouderschap’ verwijst naar de juridische relatie waarin aandeelhouders van een naamloze
vennootschap of besloten vennootschap zich bevinden, waaruit rechten en verplichtingen voortvloeien, ook
wel aangeduid als de lidmaatschapsverhouding. Het is géén overeenkomst.
a. Ontstaan
1. Bij oprichting aandelen nemen
2. Verwerven van aandelen van bestaande aandeelhouder
b. Bronnen
De rechten en verplichtingen van aandeelhouders zijn gebaseerd op de wet, de statuten en andere
rechtsbronnen zoals corporate governance codes, reglementen en aandeelhoudersovereenkomsten.
Aandeelhouders hebben de verplichting om de wet, de statuten en andere rechtsbronnen met
betrekking tot aandeelhouderschap na te leven. Ze moeten ook voldoen aan de normen van redelijkheid
en billijkheid of objectieve goede trouw, die de interne betrekkingen binnen de vennootschap
beïnvloeden.
c. Uitleg van statuten
De statuten zijn de basisbron voor de rechten en plichten van aandeelhouders en worden objectief
geïnterpreteerd volgens de CAO-norm. In sommige gevallen kan de taalkundige betekenis van statuten
zwaarder wegen, vooral als deze betrekking hebben op een groot aantal partijen en derden.
• CAO-norm: objectief
• Haviltex-norm: subjectief
Naast de NV of BV hebben statuten ook invloed op derden, daarom moeten ze openbaar worden
gemaakt. Notulen van algemene vergaderingen, emissieprospectussen en andere documenten die door
de vennootschap zijn gepubliceerd, zijn echter niet relevant voor de interpretatie van de statuten.
d. Rechten
Aandelen zijn vermogensrechten en kunnen onder bepaalde voorwaarden worden overgedragen of
belast met beperkte rechten, hoewel er beperkingen kunnen zijn.
1. Financiële rechten
• Recht op winst (art. 2:105/216 BW)
• Recht om te delen in het liquidatiesaldo (art. 2:23b lid 1 BW)
• Voorkeursrecht nieuw uit te geven aandelen (art. 2:96/206a BW)
• Verplichting volstorten aandeel (art. 2:80/191 BW)
2. Zeggenschapsrechten
• Stem- en vergaderrecht (art. 2:117/227 BW en 2:118/228 BW))
• Agenderingsrecht (art. 2:114a/224a BW)
• Binding aan meerderheidsbesluiten algemene vergadering
3. Overig
• Enquêterecht (art. 2:346 BW)
• Redelijkheid en billijkheid (art. 2:8 BW)
• Recht om vernietiging van een besluit te vorderen, vaak als belanghebbende (art. 2:15 BW)
• Gelijke behandeling (art. 2:92/201 BW)
e. Verplichtingen
Aandeelhouders hebben de verplichting om te storten op hun aandelen, maar ze zijn over het algemeen
niet verplicht om bij te dragen aan verliezen van de vennootschap boven het bedrag dat op hun aandeel
moet worden gestort (art. 2:64/175 BW en 2:81/193 BW). Speci eke verplichtingen kunnen niet tegen
de wil van de aandeelhouder worden opgelegd, zelfs niet door wijziging van de statuten. Dit geldt zowel
voor NV's als BV's. Voor BV's zijn er speci eke verplichtingen en eisen die ook niet tegen de wil van de
aandeelhouder kunnen worden opgelegd.
fi fi
, 2 | Wet Flex-BV
De Wet Flex-BV heeft het aandeelhouderschap in een BV veranderd door de introductie van aandelen met
exibel stemrecht en verschillende mogelijkheden voor uitkering van winst of reserves. Volgens de nieuwe
de nitie in de Wet Flex-BV worden rechten die noch stemrecht noch aanspraak op uitkering van winst of
reserves omvatten, niet als aandelen beschouwd (art. 2:190 BW).
Deze herziene de nitie hangt samen met de invoering van aandelen in een BV die geen stemrecht hebben
of slechts beperkt stemrecht hebben (art. 2:228 lid 4 en 5 BW), evenals aandelen die geen of slechts
beperkte aanspraak geven op de winst of reserves van de BV (art. 2:216 lid 7 BW).
Het is belangrijk op te merken dat niet alle rechten die aanspraak geven op uitkering van winst of reserves
als aandelen worden beschouwd volgens deze negatieve de nitie. Dit wordt benadrukt in de toelichting op
de wet, waarin wordt vermeld dat niet alle dergelijke rechten als aandelen moeten worden aangemerkt.
3 | De aandelen
Artikel 2:79 BW (aandeel in het kapitaal: resultaat van storting) en 2:190 BW (rechten en verplichtingen
tussen aandeelhouder en vennootschap). Een aandeel vertegenwoordigt een speci ek vermogensrecht met
bijbehorende nanciële en zeggenschapsrechten in een vennootschap.
Aard van het aandeel Een aandeel is een vermogensrecht van eigen aard volgens de Nederlandse wet. Dit
betekent dat het een specifiek type vermogensrecht is, dat niet als een registergoed
wordt beschouwd.
Overdraagbaarheid In beginsel zijn aandelen vrij overdraagbaar. Dit betekent dat aandeelhouders hun
aandelen aan anderen kunnen verkopen of overdragen, tenzij de statuten van de
vennootschap beperkingen opleggen aan de overdraagbaarheid.
Rechten en betekenis Het begrip 'aandeel' verwijst niet alleen naar het fysieke document dat het aandeel
vertegenwoordigt, maar ook naar de rechtsbetrekking tussen de aandeelhouder en de
vennootschap. Het aandeelhouder heeft financiële rechten, zoals het recht op dividend,
evenals zeggenschapsrechten, zoals stemrecht in de algemene vergadering van de
vennootschap.
Geen registergoed Aandelen worden niet beschouwd als registergoederen volgens de Nederlandse
wetgeving. Een registergoed is een goed waarvoor inschrijving in een openbaar register
vereist is voor overdracht of vestiging van bepaalde rechten. Het aandeel wordt niet
beschouwd als een registergoed omdat de overdracht ervan niet afhankelijk is van een
openbaar register, maar eerder wordt geregistreerd in het aandeelhoudersregister van
de vennootschap.
Overdraagbaarheid en Hoewel aandelen in beginsel vrij overdraagbaar zijn, kunnen de statuten van de
beperkingen vennootschap beperkingen opleggen aan de overdraagbaarheid. Dit kan onder andere
gebeuren door het recht van eerste weigering (blokkeringsregeling) aan
medeaandeelhouders te verlenen of door de overdraagbaarheid van aandelen voor een
bepaalde periode uit te sluiten.
Vermogensrecht Een aandeel wordt beschouwd als een vermogensrecht volgens artikel 3:6 van het
Burgerlijk Wetboek, en als zodanig wordt het aangemerkt als een goed in de zin van
artikel 3:1 van het Burgerlijk Wetboek.
Waarde in het economisch verkeer
Een aandeel vertegenwoordigt een deel van het vermogen van de aandeelhouder en heeft een waarde in
het economisch verkeer. Deze waarde maakt het aandeel verhandelbaar en stelt aandeelhouders in staat
om het aandeel te verpanden, in vruchtgebruik te geven of er beslag op te leggen. De waarde van een
aandeel is van belang bij het berekenen van schade die een aandeelhouder lijdt als gevolg van schade aan
het vermogen van de vennootschap.
In sommige gevallen wordt de beurskoers beschouwd als een objectieve waarderingsmethode voor
beursgenoteerde aandelen. De beurskoers weerspiegelt de vraag en het aanbod op de kapitaalmarkt en
wordt beïnvloed door factoren zoals marktomstandigheden en bedrijfsprestaties. Het bestuur van een
beursgenoteerde vennootschap kan de e ciëntie van de kapitaalmarkt bevorderen door tijdige en
fl fi fi fi ffi fi fi
,transparante informatievoorziening aan beleggers, maar is over het algemeen niet verplicht om de
beurskoers te handhaven door aandelen in te kopen of andere maatregelen te nemen.
Kortom, de waarde van een aandeel in het economisch verkeer is van essentieel belang in het
vennootschapsrecht en heeft verschillende toepassingen, met name bij nanciële transacties en juridische
geschillen.
Aantal aandelen
Aandelen zijn de delen waarin het kapitaal, zoals vermeld in de statuten, is verdeeld binnen een
vennootschap. In tegenstelling tot een NV is het hebben van een maatschappelijk kapitaal niet verplicht
voor een BV (art. 2:79 lid 1 BW en art. 2:64 BW/175 lid 1 BW).
De wet stelt geen speci eke eisen aan het totale aantal aandelen binnen een vennootschap.
• NV: Er moeten ten minste twee aandelen zijn, zoals aangeduid door de zinsnede 'in aandelen verdeeld
maatschappelijk kapitaal’ (art. 2:64 lid 1 BW)
• BV: Het kapitaal van een BV kan verdeeld zijn in één of meer overdraagbare aandelen (art. 2:175 lid 1 BW).
Hieruit volgt dat een BV met slechts één aandeel mogelijk is. Bovendien is door deze wijziging het hebben
van een maatschappelijk kapitaal niet meer verplicht voor de BV.
Ten minste één externe aandeelhouder
Zowel een NV als een BV kunnen eigen aandelen bezitten. De wet vereist echter dat ten minste één aandeel
door een externe partij wordt gehouden, anders dan voor rekening van de vennootschap of haar
dochtermaatschappijen.
• NV: Voor een NV moet ten minste één aandeel worden gehouden door een externe partij, anders dan voor
rekening van de vennootschap of een van haar dochtermaatschappijen (art. 2:64 lid 1 BW). Dit om te
voorkomen dat de verruimde mogelijkheden voor het inkopen van aandelen (art. 2:98 BW) zou leiden tot
situaties waarin alle aandelen door de NV zelf worden gehouden. Een NV zonder algemene vergadering
zou namelijk niet goed kunnen functioneren, en het onderscheid tussen een NV en een stichting zou
vervagen.
• BV: Voor een BV moet ten minste één aandeel met stemrecht worden gehouden door een externe partij
om ervoor te zorgen dat de BV te allen tijde in een algemene vergadering tot besluitvorming kan overgaan
(art. 2:175 lid 1 BW). In het geval dat het enige aandeel dat door een externe aandeelhouder wordt
gehouden, onder algemene titel overgaat op de BV of een van haar dochtermaatschappijen, wordt
automatisch één aandeel met stemrecht overgedragen aan de gezamenlijke bestuurders (art. 2:207a lid 2
BW). Deze regel is een speci eke bepaling ten opzichte van artikel 2:175 BW. Het is ontworpen om ervoor
te zorgen dat er altijd minstens één aandeel met stemrecht beschikbaar is voor besluitvorming.
Nominaal bedrag
Aandelen hebben een nominale waarde die wordt vermeld in de statuten van een vennootschap. Deze
nominale waarde is een rekeneenheid die wordt gebruikt om winstuitkeringen en de uitoefening van
stemrechten te bepalen. Het nominale bedrag van aandelen is van belang bij de berekening van
percentages voor zaken als agenderingsrechten, uitkoopregelingen, uitstotingsvorderingen in het kader van
geschillenregelingen en enquêterechten. Gewone aandelen in een NV of BV hebben meestal hetzelfde
nominale bedrag. Als aandelen verschillende nominale bedragen hebben, worden ze beschouwd als
verschillende soorten aandelen.
Hoe wijzig je het nominale bedrag?
Het wijzigen van het nominale bedrag van aandelen kan alleen gebeuren via een statutenwijziging. Als het
nominale bedrag van de aandelen wordt verlaagd met behoud van het geplaatste kapitaal of wordt
verhoogd, is het gebruikelijk om de omvang van het geplaatste kapitaal direct voorafgaand aan het besluit
in de akte van statutenwijziging of uitgifte te vermelden.
Onteigening van aandeelhouders
In juridische contexten waarin aandeelhouders gedwongen kunnen worden om hun aandelen te verkopen
(zoals bij een uitkoopregeling of geschillenregeling) of waarin hun aandelen kunnen worden verwaterd door
de uitgifte van nieuwe aandelen zonder gebruik te kunnen maken van hun voorkeursrechten, kan de vraag
rijzen of dit in overeenstemming is met het recht op ongestoord genot van eigendom zoals vastgelegd in
artikel 1 van het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
fi fi fi
, Belangrijke punten met betrekking tot dit artikel:
a. Inmenging in eigendom
Artikel 1 van het Eerste Protocol EVRM beschermt het recht op ongestoord genot van eigendom. Het
legt echter geen absoluut verbod op inmenging in eigendom, maar stelt voorwaarden waaraan moet
worden voldaan voor een inmenging om rechtmatig te zijn.
b. Voorwaarden voor rechtmatige inmenging
Om een inmenging in eigendom te rechtvaardigen, moet deze in overeenstemming zijn met de wet, een
legitiem doel nastreven, en proportioneel zijn. De inmenging moet dus bij wet zijn voorzien, een legitiem
doel dienen (bijvoorbeeld het algemeen belang), en de beperkingen moeten evenredig zijn aan dat doel.
c. Verschillende situaties
In verschillende situaties kan de vraag rijzen of gedwongen overdracht van aandelen of verwatering
ervan in overeenstemming is met artikel 1 van het Eerste Protocol EVRM. Deze situaties kunnen onder
meer betrekking hebben op de uitkoop van aandeelhouders in het kader van ondernemingsrechtelijke
procedures, zoals beschreven in artikel 2:92a BW en artikel 2:201a BW, of op verwatering van aandelen
door uitgifte van nieuwe aandelen.
d. Rechtspraak en jurisprudentie
De Europese rechtspraak heeft zich beziggehouden met de vraag of dergelijke inmenging in eigendom
in overeenstemming is met het EVRM. De jurisprudentie toont aan dat in sommige gevallen gedwongen
overdracht of verwatering van aandelen als rechtmatig wordt beschouwd, mits aan de bovengenoemde
voorwaarden is voldaan. Het hangt af van de speci eke omstandigheden van elk geval.
e. Interventiewet
In noodgevallen heeft de Staat de bevoegdheid om aandelen van nanciële ondernemingen over te
nemen op grond van de Interventiewet. Ook dit kan worden beschouwd als een vorm van onteigening
die onder bepaalde omstandigheden als rechtmatig kan worden beschouwd, mits aan de wettelijke
voorwaarden is voldaan.
3a | De aandelen NV
De statuten van een NV kunnen bepalen of aandelen op naam, aan toonder, of beide kunnen luiden (art.
2:82 lid 1 BW). De statuten kunnen verschillende regelingen bevatten voor verschillende soorten aandelen.
Achtergrondinformatie
Sinds 1 juli 2019 kunnen aandelen aan toonder alleen worden uitgegeven in de vorm van een
verzamelbewijs dat in bewaring wordt gegeven bij het centraal instituut (Euroclear Nederland) of een
intermediair (artikel 2:82 lid 1 BW). Dit is het gevolg van de Wet omzetting aandelen aan toonder.
Als de statuten bepalen dat aandelen zowel op naam als aan toonder kunnen luiden, kan de keuze voor de
vorm van aandelen statutair worden toegewezen aan een vennootschapsorgaan of aan individuele
aandeelhouders. Artikel 2:82 lid 2 BW regelt de verwisseling van aandelen op naam in aandelen aan
toonder en vice versa. De statuten kunnen deze verwisselbaarheid uitsluiten of beperken. Het is echter
dwingend voorgeschreven dat de NV voor de verwisseling ten hoogste de kostprijs in rekening mag
brengen. Bij een statutenwijziging kan worden bepaald dat uitstaande aandelen aan toonder op naam zullen
gaan luiden.
3b | De aandelen BV
Een BV heeft uitsluitend aandelen op naam (art. 2:175 lid 1 BW).
Deze voorschriften zijn ingevoerd om het besloten karakter van de BV te benadrukken:
• Het aandeelhouderschap in een BV moet worden geregistreerd in aandeelhoudersregister (art. 2:194 BW).
• In de statuten is de mogelijkheid om overdraagbaarheid van aandelen te beperken ook aanwezig (art.
2:195 BW).
fi fi
