TIJDVAK 3
TIJD VAN MONNIKEN EN RIDDERS
Kenmerkende aspecten
9 - Het ontstaan en de verspreiding van de islam
10 - De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een
zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid
11 - Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur
12 - De verspreiding van het christendom in geheel Europa
, TIJDVAK 3 | TIJD VAN MONNIKEN EN RIDDERS
Kenmerkend aspect 9
Het ontstaan en de verspreiding van de islam
Zeshonderd jaar na het christendom ontstond de islam, in Arabië . Net als het jodendom en christen-
dom is het een monotheı̈stische godsdienst; aanhangers van het geloof geloven in é én, almachtige
god. Alledrie deze godsdiensten hebben een heilig boek.
Over het ontstaan van de islam is geen wetenschappelijke zekerheid, maar volgens de verhalen
ging het als volgt: in Mekka leefde een handelaar met de naam Mohammed. Vanaf dat hij ongeveer
40 jaar oud was, verscheen de engel Gabrië l aan hem, die hem verzen doorgaf die van Allah (het
Arabische woord voor God) kwamen. In 622 werd Mohammed verdreven uit Mekka en trok naar
Medina, waar hij aan de macht kwam. Dit werd de eerste islamitische staat, waarin zowel de gods-
dienstige als de politieke leiding in de handen van dezelfde partij was. Na Mohammeds dood wer-
den de verzen, die zijn volgelingen uit hun hoofd geleerd hadden, opgeschreven in de Koran. De
oudste bronnen die we over Mohammed hebben, stammen van na zijn dood.
Tussen 632-650 veroverden de Arabieren delen van het Perzische Rijk (huidig Iran/Irak) en het
Byzantijnse Rijk (huidig Syrië /Palestina/Egypte). Zij waren nomaden, en in de eerste plaats lijkt het
dan ook onwaarschijnlijk dat zij deze wereldrijken wisten te overwinnen, maar de nomaden waren
superieur door snelheid door de paarden en kamelen waar zij op reden en taaiheid door het zware
leven in de steppen en woestijnen. Voorwaarde voor het benutten van deze militaire superioriteit is
wel, dat onderlinge verdeeldheid tussen nomadenstammen overwonnen wordt. Bij de Arabieren
lukte dit door de islam. Zij streden voor hun godsdienst; als zij overleefden, zouden zij buit ver-
dienen, maar als zij stierven in de heilige oorlog (jihad), zouden ze in de hemel komen.
Rond 650 kwam de expansie stil te liggen door onderlinge oorlog. Na Mohammeds dood werd
een nieuwe geestelijke/politieke leider gekozen: de kalief (lett.: ‘opvolger’). Dat was Ali, de neef en
schoonzoon van Mohammed. Na diens dood kwamen de Omayyaden aan de macht, een belangrijke
familie uit Mekka. Zij stelden een dynastie in, maar hier waren de sjiieten (lett.: ‘volgelingen van
Ali’) het niet mee eens. Zij vonden dat nakomelingen van Ali, en dus ook van Mohammed, aan de
macht moesten blijven. Om dit ideaal te verdedigen kwamen de sjiieten in opstand, maar werden
hierbij op bloedige wijze onderdrukt door de soennieten, die de Omayyaden steunden. Toch bleven
de sjiieten altijd de grootste minderheid binnen de islam.
Onder de Omayyaden ging de expansie verder; in het oosten tot de rivier de Indus en in het
westen veroverden zij heel Noord-Afrika. Daar werden onder anderen de Berbers bekeerd, die
hielpen om in 711 vanuit Marokko in Europa door te dringen. De Arabieren kwamen tot diep in het
huidige Frankrijk, maar werden in 732 bij Poitiers door de Franken, die christelijk waren, terug-
geslagen.
Honderd jaar na het ontstaan van de islam hadden de Moren, zoals de Arabieren genoemd wer-
den, invloed van Spanje tot India. Ze hadden niet overal een meerderheid, maar waren wel aan de
macht. Ze bouwden in hun gebieden een hoogwaardige cultuur op, waarin men Arabisch sprak, cul-
tureel en economisch verbonden was en leefde in een landbouwstedelijke samenleving. In tegen-
stelling tot anderen, vernietigden zij niet de culturen van de door hen overwonnen volkeren (bijv. de
Perzische en Grieks/Romeinse cultuur), maar conserveerden en gebruikten zij die. Zo werden klas-
sieke bouwkundige tradities gebruikt bij het bouwen van moskeeë n en paleizen en werden Latijnse
teksten vertaald in het Arabisch. Steden als Bagdad, Damascus en Cairo werden metropolen en
stelden het arme West-Europa (zie kenmerkend aspect 2) in hun schaduw.
Vanaf de 11e eeuw rukten de tot de islam bekeerde Turken op uit Centraal-Azië . Zij veroverden
de resten van het Byzantijnse/Oost-Romeinse Rijk en grote delen van Zuidoost-Europa, met als
1
