Samenvatting Jeugdrecht begrepen (7de herziene druk) – Lydia Janssen
1. Inleiding recht
Recht – het geheel van overheidsregels dat de samenleving ordent.
Rechtsgebieden – verschillende onderdelen van het recht.
1. Staatsrechts – basisregels voor de organisatie van de overheid, geeft regels voor relatie
tussen burgers en overheid.
2. Bestuursrechts – regels over de ordenende taak van de overheid, waarbij er regels zijn
opgemaakt over de aanraking van burgers door de overheid.
3. Strafrecht – het beschrijven van verboden gedragingen, en het daarbij straffen van
gedragingen die zo schendend zijn voor de rechtsorde.
4. Burgerlijk recht – recht tussen burgers onderdeling, verdeeld in personen- en familierecht,
vermogensrecht en rechtspersonenrecht.
Jeugdrecht – geheel van rechtsregels dat de positie van jeugdigen regelt, kan niet onderverdeeld
worden in één rechtsgebied maar heeft met verschillende rechtsgebieden te maken.
Materieel recht – rechten en plichten van de burgers, wat mag en wat niet mag.
Formeel recht – procesrecht, regelt de wijze waarop het materiaal recht gehandhaafd wordt. Wat er
gebeurt wanneer het materieel recht geschonden wordt.
Nationaal recht – regels die gelden op het grondgebied van een land.
Internationaal recht – rechtsrelaties tussen verschillende staten.
Deel 1. Personen- en familierecht
2. De ouders van de jeugdige
Familierechtelijke relatie – juridische relatie tussen gezins- of familieleden waaruit rechten en
plichten ontstaan.
Juridisch ouderschap – biologisch ouderschap, waardoor een levenslange band ontstaat tussen
ouders en kinderen, ook wanneer ouders niet meer in het spel zijn.
- Er zijn maximaal twee juridische ouders per kind mogelijk.
Juridische moeder – de vrouw uit wie het kind geboren is, ook bij draagmoederschap! Er is wel een
wetsvoorstel dat bij draagmoederschap het makkelijker moet worden gemaakt om de wensmoeder
de juridische moeder te maken, maar deze is nog niet behandeld.
Juridische vader – de man die bij geboorte met de moeder is gehuwd (vanaf 2014 ook geregistreerd
partner), de jeugdige heeft erkend, van wie door de rechter vaderschap is vastgesteld, of die de
jeugdige heeft geadopteerd.
- Het kind van een huwelijk of partnerschap kan ontkent worden op basis van een biologisch
onderzoek.
- Alleen in de gevallen waar er nog geen juridisch vaderschap is geclaimd, is er ruimte om via
erkenning vaderschap op te nemen. Alleen als de erkenner niet de biologische vader blijkt te
zijn, kan deze ongedaan worden gemaakt; dit kan bij ontdekking door het kind, maar ook
door dwaling, bedrog, misbruik van omstandigheden, en bedreiging.
- Erkennen betekent alleen ouderschap, geen gezag!
- Sinds 2014 is het ook mogelijk voor een vrouw om de tweede juridische ouder te worden, op
voorwaarde dat ze zijn getrouwd (dan is er sprake van automatisch ouderschap), de vrouw
een levensgezel is van de moeder en heeft ingestemd met geboorte van het kind, en gebruik
is gemaakt van een officiële spermabank.
Vaderschapsactie – de moeder vraagt de rechter om de verwerkker van haar kind te verplichten een
bijdrage te leveren aan de levensonderhoud van het kind.
,Adoptie – proces waarbij adoptieouders de juridische ouders van de jeudige worden, waarbij de
band tussen eerder juridische ouders en het kind verbroken wordt.
Adoptie proces – voor een kind uit het buitenland is er eerst een onderzoek door de Raad van de
Kinderbescherming voorlichtingscursus beginseltoestemming (toestemming voor adoptie door
minister) bemiddeling. Voor adoptie van Nederlandse kinderen worden ouders benaderd die de
beginseltoestemming al hebben.
Voorwaarden voor adoptie;
- Adoptie is in het belang van de jeugdige, op basis van afweging van belangen.
- De jeugdige is minderjarig, en heeft tussen 12-16 geen bezwaar tegen de adoptie.
- Biologische ouders hebben geen bezwaar tegen de adoptie, tenzij zij eerder hun vetorecht al
zijn verloren.
- De biologische moeder is op het moment van de adoptie minsten 16 jaar en oefent geen
actief gezag op haar kind uit.
- De adoptiefouders moeten minsten 18 jaar ouder zijn dan het kind, bij stellen moet het kind
al minsten één jaar bij hun wonen en moet het stel al minsten 3 jaar een relatie hebben, bij
alleenstaanden moet het kind minsten 3 jaar bij diegene thuis wonen.
- Alleen het kind kan tussen zijn 20 e en 23e de adoptie herroepen.
Partneradoptie – de partner van de ouder adopteert de jeugdige.
Gevolgen van het ouderschap;
- Gezag – de ouders mogen hun kind opvoeden en zeggenschap over het kind hebben.
- Omgang – ouder en kind mogen elkaar regelmatig zien wanneer juridisiche ouder geen gezag
heeft.
- Onderhoud – verplicht om kosten te dragen van opvoeding en verzorging van het kind.
- Familienaam – kind krijgt de achternaam van de juridische ouders.
- Wettelijke erfgenaam – kind is erfgenaam van de juridische ouders.
- Nationaliteit – heeft één van de ouders Nederlandse nationaliteit, krijgt het kind dit ook.
Bij gebruik van een donor, kan het kind vragen om bekendmaking van de doner vanaf 16 jaar en zal
ook vaak in diens gelijk worden gesteld, maar er ontstaat geen afstammelingsrelaties tussen het kind
en de donor.
3. Het gezag over de jeugdige
Gezag – wie zeggenschap heeft over de jeugdige, gaat over de inhoud van de opvoedrelatie, gezag
eindigt automatisch als de jeugdige 18 jaar wordt. Gezag bestaat uit;
- Opvoeden en verzorgen; zorg en verantwoordelijkheid voor geestelijk en lichamelijk welzijn
en bevorderen van ontwikkeling en persoonlijkheid.
- Beheer van vermogen
- Verrichten van juridische handelingen namens de jeudige
Gezag mag niet worden uitgevoerd door iemand die jonger is dan 18, tenzij deze een
meerderjarigheidsverklaring heeft. Ook ouders die onder curatele zijn gesteld (zijn volwassen maar
zijn weer minderjarig verklaard) of die langdurig in een zeer slechte psychische staat zijn, krijgen
geen gezag. Een jeudige moet bij wet ook rekening houden met het gezag van diens ouders.
Minderjarige – jeugdigen tot 18 jaar
Ouderlijk gezag – gezag wordt door de ouders uitgeoefend.
Bijzondere curator – wanneer conflict tussen ouder of tussen ouder en kind ontstaat, kan ouder niet
voor het kind spreken omdat er een belangenconflict is. Er wordt dan een bijzonder curator
aangesteld die voor de belangen van het kind spreekt. Dit gebeurt alleen wanneer er sprake is van
een concreet en fundamenteel probleem, en wanneer het gebruik van een curator voor de belangen
van de jeugdige noodzakelijk is.
, Als een getrouwde vrouw (zowel met een man of vrouw) een kind baart, krijgen de vrouw en haar
echtgenoot(e) automatisch samen gezag. Dit geldt ook voor geregistreerd partnerschap.
Is de moeder niet getrouwd, dan oefent zij alleen het gezag uit. Is er wel sprake van een partner, dan
moet deze eerst het kind erkennen en dan samen met de moeder inschrijven bij het Centraal
gezagsregister.
Bij een scheiding behouden beide ouders gezag, in uitzonderlijke situatie kan bij de rechtbank
worden aangevraagd om gezagsverbreking wanneer dit belanghebbend is voor het kind.
Wanneer beide ouders het gezag hebben en een ouder overlijdt, krijgt de andere ouder automatisch
het volledige gezag. Wanneer de overleden ouder de enige gezaghebbende ouder is, maar er nog wel
een juridische ouder in het spel is, kan deze gezag bij de rechtbank aanvragen.
Wanneer het gezag bij een ouder ligt, kan deze ouder ook een verzoek bij de rechtbank indienen om
een niet-ouder het gezag te geven. Deze heeft dan geen juridisch ouderschap, maar wel gezag. Deze
nieuw gezaghebben is dan ook onderhoudsplichtig!
Vanaf 2023 is er sprake van auotomatisch gezamenlijk gezag bij erkenning van de jeugdige.
Voogdij – gezag wordt door niet-ouders uitgeoefend.
- Een voogd hoeft de jeugdige niet zelf op te voeden, kan dit uit handen geven. Hij draagt wel
altijd verantwoordelijkheid voor de jeugdige. Een voogd is vaak ook niet onderhoudsplichtig.
- Een voogd kan een persoon zijn, of een gecertificeerde instelling. Bij overlijden van twee
ouders wordt vaak voor een persoon gekozen, bij kinderbescherming wordt vaak voor een
instelling gekozen.
- Er is ook sprake van voogdij wanneer de ouder is overleden en de niet-ouder met wie deze
samen gezag heeft aangevraagd, het volledige gezag uitoefent.
- Er kan gezamelijke voogdij aangevraagd worden door een voogd, dit maakt de gezamelijke
voogden onderhoudsplichtig.
Testamentaire voogdij – ouders hebben in het testament opgenomen wie de voogdij krijgt op het
moment van overlijden.
Datieve voogdij – rechterlijke benoeming van de voogd. Dit kan door overlijden, of als
kinderbeschermingsmaatregel.
Centraal gezagsregister – bevatten rechterlijke uitspraken over gezag, dus niet gezag dat automatisch
bij de geboorte ontstaat!
Basisregistratie – bevat informatie over juridisch ouderschap.
Hoorrecht – jeugdige heeft het recht om zijn meningte geven bij zaken die hem rechtstreek raken, de
rechter moet de jeugdige laten spreken. Vanaf 12 jaar is dit verplicht, tot 12 jaar kan de jeugdige een
verzoek doen.
4. De jeugdige en de scheiding van zijn ouders
Echtscheiding – wanneer een huwelijk wordt ontbonden. Hier is altijd een rechterlijke uitspraak voor
nodig. Er zijn twee echtscheidingsprocedures;
1. Gezamenlijk verzoekschrift – beide echtgenoten zijn het eens met de scheiding, juridische
procedure is een formaliteit omdat ouders het eens zijn over de inhoud van de scheiding.
2. Verzoekschrift van een van de echtgenoten – zijn echtgenoten het niet eens met de
scheiding of afspraken m.b.t. de scheiding, dient één van de ouders het verzoekschrift in. Er
is dan sprake van een verzoeker en een verweerder en de rechter gaat naar de zaak kijken.
Wanneer de andere echtgenote de zaak verstek laat gaat, laat deze niks van zich horen en
geeft de rechter de verzoeker gelijk.
- De gemeenschap in goederen eindigt vanaf het moment dat het scheidingsverzoek bij de
rechtbank ligt!
