Samenvatting mens &
gedrag 1
Inhoudsopgave
H1, prenatale periode.................................................................................................................................... 2
1.1 Lichamelijke ontwikkeling..............................................................................................................................2
1.2 Visies op het prenatale bewustzijn.................................................................................................................3
1.3 De omgeving van het embryo en de foetus...................................................................................................4
H2, de geboorte en de eerste 6 maanden....................................................................................................... 5
2.2 de lichamelijke groei, de rijping en de ontwikkeling van de motoriek...........................................................5
2.3 de ontwikkeling van het leren........................................................................................................................6
2.5 Visies op de pasgeboren mens.......................................................................................................................7
2.6 de hechting.....................................................................................................................................................7
Hoofdstuk 3................................................................................................................................................... 9
3.3 het leren.........................................................................................................................................................9
3.5 de sociale ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling.......................................................................11
Hoofdstuk 4................................................................................................................................................. 12
4.3 de cognitieve ontwikkeling...........................................................................................................................12
4.6 de sociale ontwikkeling................................................................................................................................14
4.7 de morele ontwikkeling................................................................................................................................15
Hoofdstuk 5................................................................................................................................................. 16
5.4 de cognitieve ontwikkeling...........................................................................................................................16
5.6 de morele ontwikkeling................................................................................................................................18
5.7 de sociale ontwikkeling................................................................................................................................19
5.8 contact met de andere sekse.......................................................................................................................20
,H1, prenatale periode
1.1 Lichamelijke ontwikkeling
Als je de naar de lichamelijke ontwikkeling van de mens kijkt, kun je altijd een onderscheid
maken tussen:
- Ontogenese: de ontwikkeling van het specifieke individu.
Hierbij speelt de interactie met de omgeving (moeder) een belangrijke rol.
- Fylogenese: de ontwikkeling van de soort.
Hierbij speelt de ontwikkeling van de soort (erfelijkheid) een belangrijke rol.
De (prenatale) ontwikkeling van de mens is afhankelijk van 3 belangrijke factoren:
1. Groei: hieronder verstaan we een toename van cellen, lengte en gewicht. Dit is in
sterke mate erfelijk bepaald. Het is dus een fysiek proces. Factoren uit de omgeving,
zoals voeding, hebben een beperkte invloed op het groeiproces.
2. Rijping: het in staat zijn om nieuwe functies te vervullen en is een lichamelijk of
fysiologisch proces. Dus beter worden in iets. Het gaat niet om groei qua cellen. Bijv.
2 kinderen (met zelfde leeftijd en gewicht etc.), 1 kind kan al kimmen en de andere
niet. Het kind dat al kan klimmen is meer gerijpt.
Rijping wordt niet of nauwelijks beïnvloed door de omgeving, het proces voltrekt zich
autonoom. Rijping wordt beïnvloed door erfelijke factoren. Hieronder verstaan we de
fysieke kenmerken van een persoon (bijv. omvang van de schedel) en mogelijke
psychische factoren (intelligentie).
De rijping kan in de prenatale periode door echt schadelijke omgevingsfactoren win
negatieve zin worden beïnvloed. Denk hierbij aan overmatig alcoholgebruik en roken.
3. Leren: is via de interactie met de omgeving. Zodoende verwerk je kennis, inzicht en
vaardigheden. Dit hangt sterk samen met groei en rijping.
Negatieve gevolgen van drinken en het gebruik van drugs hebben hier een invloed
op. Deze stoornissen zijn dan niet direct het gevolg van een tekort aan intelligentie,
maar hebben te maken met de rijping van het zenuwstelsel.
De menselijke biologische ontwikkeling begint bij de conceptie, bij de bevruchting van de
vrouwelijke eicel (zygote) door een mannelijk spermatozoön of zaadcel. In de prenatale fase,
de periode waarin de ongeboren mens uitgroeit tot een mens die rijp is om geboren te
worden, onderscheiden we in 3 belangrijke trimesters:
1. Het eerste trimester: de bevruchte eicel bevat alle componenten voor de
ontwikkeling. Ook voor de vorming en de timing van de ontwikkeling van het centrale
zenuwstelsel, het hart en elk ander orgaan dat nodig is om te kunnen leven. Het
eerste trimester bestaat uit 2 periodes:
De eerste 2 weken: hierin vindt de innesteling van de bevruchte eicel in de
baarmoeder/uterus plaats.
6-10 weken: de germinale fase. 1 cel deelt zich daarin tot een aantal biljoen
cellen. Zowel de spermatozoa als de eicel bevatten elk 23 chromosomen, die
direct na de conceptie met elkaar versmelten en samen het erfelijk materiaal
vormen voor de ongeboren mens.
Deze 2 periodes noem je samen de embryonale fase.
Vanaf de 3e week begint het brein zich te vormen. Net boven de wervelkolom
ontstaat het achterbrein (hersenstam), waarin kleine hersenen aan groeien. Later
ontstaan daaruit ook een middenbrein en een voorbrein. Tijdens de volgende
2
, periode van 6 weken ontwikkelen zich het centrale zenuwstelsel, de ogen, het hart,
de oren, de tanden, het gehemelte en de externe genitaliën. Na 12 weken is de
structurele uitbouw van het organisme volledig bereikt en spreek je van een foetus.
De eerste 3 maanden zijn dus zeer bepalend voor de verdere ontwikkeling van de
ongeboren mens.
2. Het tweede trimester: (3e tot 7e maand) hierin gaat de foetus allerlei bewegingen
maken en ontwikkelen de meeste reflexen. Deze reflexen geven onder andere
informatie over het functioneren van de hersenen. Halverwege de zwangerschap is
de foetus ongeveer 25 cm lang. Aan het einde van de 5e maand zijn bijna alle
hersencellen aangemaakt die het kind na de geboorte nodig heeft. Dan neemt het
bewegen af en worden meer ingewikkelde functies zoals de zintuigen ontwikkeld.
3. Het derde trimester: hierin ontstaat een snelle gewichtstoename van de foetus.
Hierdoor kan de foetus steeds moeilijker bewegen in de uterus en gaat hij een
vastere positie innemen, meestal met het hoofd naar beneden. De foetus is dan
voorbereid op de bevalling. Een voldragen foetus heeft een hersengewicht van zo’n
400 gram. De laatste maanden voor de geboorte kan de foetus allerlei externe
prikkels (harde muziek met hoge tonen of licht en donker zien) onderscheiden. Ook
kan het smaken onderscheiden.
1.2 Visies op het prenatale bewustzijn
In het Westen bestaan onder ander de volgende psychologische visies over het bewustzijn:
- De leertheoretische/behavioristische visie: de mens wordt als onbeschreven blad
geboren en wordt bepaald door leerervaringen. Voor de geboorte is de mens al wel
geconditioneerd door zijn prenatale ervaringen.
- De biologische visie: de mens wordt bepaald door interne of erfelijke factoren.
Volgens deze visie is er geen sprake van het prenatale bewustzijn bij deze interne
factoren, hoewel bepaalde reacties op die factoren kunnen worden geregistreerd.
Deze reacties kunnen als onbewuste worden beschouwd.
- De omgevingspsychologische visie: de mens wordt bepaald door de interactie met
de fysieke omgeving. Verschillen in hartslag zou kunnen duiden op een lage vorm van
besef of weten.
- De cognitivistische visie: informatieverwerking en zelfsturing van de mens zijn
bepalend. Het geheugen staat hier centraal. Voor de geboorte is er nog geen sprake
van bewuste geheugenvorming of geheugenstrategieën. Je bent wie je bent door je
herinneringen en het geeft je bewustzijn van wie je bent.
- De psychoanalytische visie: de mens wordt bepaald door aanleg en
opvoedervaringen. Er is wel sprake van een vorm van besef in de baarmoeder. Later
wordt dat besef weer vergeten en opgeslagen in het onbewuste. Je bent dus
onbewust van dingen die je meegemaakt hebt. Het beïnvloed je maar dat weet je
niet.
- De humanistische visie: de autonome mens staat centraal. Het draait om beleving,
zelfontplooiing en ontwikkeling. Hoe kun je als mens meer worden dan wie je bent?
En hoe kunnen wij jouw dromen en doelen naar boven halen?
De definitie van het bewustzijn verschilt aanzienlijk per visie. Gazzaniga beschrijft het
bewustzijn als een vorm van zelfbewustzijn: hoe voel ik dat ik zelf ben? Anderen zien het
bewustzijn als zijnde verbonden aan het geheugen.
3
gedrag 1
Inhoudsopgave
H1, prenatale periode.................................................................................................................................... 2
1.1 Lichamelijke ontwikkeling..............................................................................................................................2
1.2 Visies op het prenatale bewustzijn.................................................................................................................3
1.3 De omgeving van het embryo en de foetus...................................................................................................4
H2, de geboorte en de eerste 6 maanden....................................................................................................... 5
2.2 de lichamelijke groei, de rijping en de ontwikkeling van de motoriek...........................................................5
2.3 de ontwikkeling van het leren........................................................................................................................6
2.5 Visies op de pasgeboren mens.......................................................................................................................7
2.6 de hechting.....................................................................................................................................................7
Hoofdstuk 3................................................................................................................................................... 9
3.3 het leren.........................................................................................................................................................9
3.5 de sociale ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling.......................................................................11
Hoofdstuk 4................................................................................................................................................. 12
4.3 de cognitieve ontwikkeling...........................................................................................................................12
4.6 de sociale ontwikkeling................................................................................................................................14
4.7 de morele ontwikkeling................................................................................................................................15
Hoofdstuk 5................................................................................................................................................. 16
5.4 de cognitieve ontwikkeling...........................................................................................................................16
5.6 de morele ontwikkeling................................................................................................................................18
5.7 de sociale ontwikkeling................................................................................................................................19
5.8 contact met de andere sekse.......................................................................................................................20
,H1, prenatale periode
1.1 Lichamelijke ontwikkeling
Als je de naar de lichamelijke ontwikkeling van de mens kijkt, kun je altijd een onderscheid
maken tussen:
- Ontogenese: de ontwikkeling van het specifieke individu.
Hierbij speelt de interactie met de omgeving (moeder) een belangrijke rol.
- Fylogenese: de ontwikkeling van de soort.
Hierbij speelt de ontwikkeling van de soort (erfelijkheid) een belangrijke rol.
De (prenatale) ontwikkeling van de mens is afhankelijk van 3 belangrijke factoren:
1. Groei: hieronder verstaan we een toename van cellen, lengte en gewicht. Dit is in
sterke mate erfelijk bepaald. Het is dus een fysiek proces. Factoren uit de omgeving,
zoals voeding, hebben een beperkte invloed op het groeiproces.
2. Rijping: het in staat zijn om nieuwe functies te vervullen en is een lichamelijk of
fysiologisch proces. Dus beter worden in iets. Het gaat niet om groei qua cellen. Bijv.
2 kinderen (met zelfde leeftijd en gewicht etc.), 1 kind kan al kimmen en de andere
niet. Het kind dat al kan klimmen is meer gerijpt.
Rijping wordt niet of nauwelijks beïnvloed door de omgeving, het proces voltrekt zich
autonoom. Rijping wordt beïnvloed door erfelijke factoren. Hieronder verstaan we de
fysieke kenmerken van een persoon (bijv. omvang van de schedel) en mogelijke
psychische factoren (intelligentie).
De rijping kan in de prenatale periode door echt schadelijke omgevingsfactoren win
negatieve zin worden beïnvloed. Denk hierbij aan overmatig alcoholgebruik en roken.
3. Leren: is via de interactie met de omgeving. Zodoende verwerk je kennis, inzicht en
vaardigheden. Dit hangt sterk samen met groei en rijping.
Negatieve gevolgen van drinken en het gebruik van drugs hebben hier een invloed
op. Deze stoornissen zijn dan niet direct het gevolg van een tekort aan intelligentie,
maar hebben te maken met de rijping van het zenuwstelsel.
De menselijke biologische ontwikkeling begint bij de conceptie, bij de bevruchting van de
vrouwelijke eicel (zygote) door een mannelijk spermatozoön of zaadcel. In de prenatale fase,
de periode waarin de ongeboren mens uitgroeit tot een mens die rijp is om geboren te
worden, onderscheiden we in 3 belangrijke trimesters:
1. Het eerste trimester: de bevruchte eicel bevat alle componenten voor de
ontwikkeling. Ook voor de vorming en de timing van de ontwikkeling van het centrale
zenuwstelsel, het hart en elk ander orgaan dat nodig is om te kunnen leven. Het
eerste trimester bestaat uit 2 periodes:
De eerste 2 weken: hierin vindt de innesteling van de bevruchte eicel in de
baarmoeder/uterus plaats.
6-10 weken: de germinale fase. 1 cel deelt zich daarin tot een aantal biljoen
cellen. Zowel de spermatozoa als de eicel bevatten elk 23 chromosomen, die
direct na de conceptie met elkaar versmelten en samen het erfelijk materiaal
vormen voor de ongeboren mens.
Deze 2 periodes noem je samen de embryonale fase.
Vanaf de 3e week begint het brein zich te vormen. Net boven de wervelkolom
ontstaat het achterbrein (hersenstam), waarin kleine hersenen aan groeien. Later
ontstaan daaruit ook een middenbrein en een voorbrein. Tijdens de volgende
2
, periode van 6 weken ontwikkelen zich het centrale zenuwstelsel, de ogen, het hart,
de oren, de tanden, het gehemelte en de externe genitaliën. Na 12 weken is de
structurele uitbouw van het organisme volledig bereikt en spreek je van een foetus.
De eerste 3 maanden zijn dus zeer bepalend voor de verdere ontwikkeling van de
ongeboren mens.
2. Het tweede trimester: (3e tot 7e maand) hierin gaat de foetus allerlei bewegingen
maken en ontwikkelen de meeste reflexen. Deze reflexen geven onder andere
informatie over het functioneren van de hersenen. Halverwege de zwangerschap is
de foetus ongeveer 25 cm lang. Aan het einde van de 5e maand zijn bijna alle
hersencellen aangemaakt die het kind na de geboorte nodig heeft. Dan neemt het
bewegen af en worden meer ingewikkelde functies zoals de zintuigen ontwikkeld.
3. Het derde trimester: hierin ontstaat een snelle gewichtstoename van de foetus.
Hierdoor kan de foetus steeds moeilijker bewegen in de uterus en gaat hij een
vastere positie innemen, meestal met het hoofd naar beneden. De foetus is dan
voorbereid op de bevalling. Een voldragen foetus heeft een hersengewicht van zo’n
400 gram. De laatste maanden voor de geboorte kan de foetus allerlei externe
prikkels (harde muziek met hoge tonen of licht en donker zien) onderscheiden. Ook
kan het smaken onderscheiden.
1.2 Visies op het prenatale bewustzijn
In het Westen bestaan onder ander de volgende psychologische visies over het bewustzijn:
- De leertheoretische/behavioristische visie: de mens wordt als onbeschreven blad
geboren en wordt bepaald door leerervaringen. Voor de geboorte is de mens al wel
geconditioneerd door zijn prenatale ervaringen.
- De biologische visie: de mens wordt bepaald door interne of erfelijke factoren.
Volgens deze visie is er geen sprake van het prenatale bewustzijn bij deze interne
factoren, hoewel bepaalde reacties op die factoren kunnen worden geregistreerd.
Deze reacties kunnen als onbewuste worden beschouwd.
- De omgevingspsychologische visie: de mens wordt bepaald door de interactie met
de fysieke omgeving. Verschillen in hartslag zou kunnen duiden op een lage vorm van
besef of weten.
- De cognitivistische visie: informatieverwerking en zelfsturing van de mens zijn
bepalend. Het geheugen staat hier centraal. Voor de geboorte is er nog geen sprake
van bewuste geheugenvorming of geheugenstrategieën. Je bent wie je bent door je
herinneringen en het geeft je bewustzijn van wie je bent.
- De psychoanalytische visie: de mens wordt bepaald door aanleg en
opvoedervaringen. Er is wel sprake van een vorm van besef in de baarmoeder. Later
wordt dat besef weer vergeten en opgeslagen in het onbewuste. Je bent dus
onbewust van dingen die je meegemaakt hebt. Het beïnvloed je maar dat weet je
niet.
- De humanistische visie: de autonome mens staat centraal. Het draait om beleving,
zelfontplooiing en ontwikkeling. Hoe kun je als mens meer worden dan wie je bent?
En hoe kunnen wij jouw dromen en doelen naar boven halen?
De definitie van het bewustzijn verschilt aanzienlijk per visie. Gazzaniga beschrijft het
bewustzijn als een vorm van zelfbewustzijn: hoe voel ik dat ik zelf ben? Anderen zien het
bewustzijn als zijnde verbonden aan het geheugen.
3
