Hoorcollege 1 Aanbestedingsrecht
Welkom bij het college van Aanbestedingsrecht. De colleges bestaan gedeeltelijk uit
hoorcolleges en oefeningen. We oefenen met de oefenopdrachten deels thuis. Het is een
procedureel vak.
Inleidend college
In dit college gaan we de hoofdlijnen van het vak bespreken. Wat is aanbesteden? Het is
relevant als je kijkt naar hoeveel vraag er is voor aanbestedingsrecht. Onze overheid is vaak
verplicht om aan te besteden en dat moet volgens bepaalde procedures. Er zijn heel veel
verliezers en die willen allemaal procederen en die hebben juristen nodig en de overheid
heeft ook juristen nodig. Als je kijkt naar het totale bnp zie je dat veel wordt gerealiseerd via
aanbestedingsrecht. Ook daarom is dit vak belangrijk.
Wat is aanbesteden? Waar gaat het over en wanneer gaat iets mis? Waar gaan de regels
over?
Inkopen
Wat is aanbesteden. Wat gaat daaraan vooraf? Dat zijn inkopen. Van inkopen is sprake als
de overheid van alles koopt (diensten, goederen, bouwprojecten) en omdat ze dat niet zelf
kunnen procederen kopen ze dat op de markt. Inkopen is niet kopen zoals dat wij doen
(kopen bij de AH). Dit is iets complexer waarin goed nagedacht moet worden wat precies
nodig is. Aan wat moet de leverancier of de aannemer voldoen? De overheid neemt dan
allerlei beslissingen en die zijn afgestemd op allerlei doelstellingen en belangen die de
overheid moet dienen.
Je hebt veel takken van sport over inkomen. De overheid moet nadenken: wat willen wij nou
eigenlijk? Dan gaan ze oriënteren op de markt om te kijken wie ze kunnen vinden. Met die
marktpartij contracteert hij en als uitvoering van dat contract gaat de overheid bestellingen
plaatsen en dan moet je bewaken of je krijgt wat je besteld hebt. Dan vindt de nazorgfase
plaats. Bij aanbestedingsrecht gaat het vooral om het beginproces.
Inkoopproces in 6 stappen (Van Weele)
Strategische inkoopfunctie
Tactische inkoopfunctie Operationele inkoopfunctie
Specificeren Selecteren Contracteren Bestellen Bewaken Nazorg
5
5 VU LAW ACADEMY
,Vb.: Als de overheid op zoek is naar nieuwe computers of accountancydiensten willen ze met
de marktpartij contracteren. Hoe kom je tot een selectie van marktpartij die kan voorzien
van goederen of diensten? Dit is de selectiefase van het inkoopproces. Er moet een
marktpartij geselecteerd worden. Dit is in de buurt van aanbesteding. Sommige vormen van
selecteren zijn selectievormen dat we kunnen identificeren met aanbesteding. Wanneer is
het selecteren van een marktpartij duidelijk als een aanbesteding? Als de inkopende partij
met een aantal partijen vraagt of zij een aanbod willen doen tot het leveren van
werken/goederen/diensten. Dat proces, als je dat zo organiseert dat ze met elkaar in
concurrentie moeten treden, dan is het inkopen gelijkgesteld aan een aanbesteding. Je ziet
dat de overheidsinkoper aan partij A, B of C gelijktijdig vraagt een aanbod te doen, en A, B
en C weten dat ook. Zij voelen die concurrentiedruk en dat is precies wat de overheid wilt. In
zo een geval is sprake van aanbesteden. Zie de sheet hieronder.
Ja, mits directe concurrentie
Strategische inkoopfunctie
Tactische inkoopfunctie Operationele inkoopfunctie
Specificeren Selecteren Contracteren Bestellen Bewaken Nazorg
A B C
8
8 VU LAW ACADEMY
Wanneer is er géén aanbesteding? Dit is ook inkopen. Hier ga je naar 1 partij op de markt en
vraag je wat het zal kosten om bijvoorbeeld computers te krijgen. Dit inkopen is geen
aanbesteden omdat er geen rechtstreekse concurrentie is. Als B veel te veel vraagt dan wilt
de gemeente het wellicht niet, dus indirect zal B wel concurrentie voelen maar het is geen
rechtstreekse concurrentie. Zie sheet hieronder.
Géén aanbesteding
Strategische inkoopfunctie
Tactische inkoopfunctie Operationele inkoopfunctie
Specificeren Selecteren Contracteren Bestellen Bewaken Nazorg
B
9
9 VU LAW ACADEMY
,Wat is nog meer geen aanbesteding? Zie onderstaande sheet (pijltje A en dan naar B en C).
Dit is ook inkopen maar geen aanbesteden. De overheid gaat naar A en vraagt wat de
kosten zijn van bijvoorbeeld een zwembad. A gaat aan het werk en geeft een aanbod af. De
gemeente vindt het een pittige prijs en gaat dus naar B om te vragen hoeveel het kost, en
vervolgens hetzelfde bij C. De gemeente organiseert concurrentie maar het is geen
aanbesteding omdat er geen rechtstreekse concurrentie is, ze worden niet gelijktijdig
gevraagd maar ze worden allemaal afzonderlijk benaderd. Juridisch kan je zeggen: is dit niet
onfatsoenlijk om met de offerte naar B en C te gaan? Dit is ooit bij de Hoge Raad geweest:
Plas Valburg arrest. De gemeente Valburg sloot een contract met C maar aannemer A was
Plas, dus die diende en claim in omdat de onderhandeling was afgebroken die civielrechtelijk
niet kon. Aanbestedingsrechtelijk kan het misschien ook niet, mag de gemeente wel zomaar
naar de eerste beste stappen? Dit is dus geen aanbesteding omdat er geen rechtstreekse
concurrentie is.
Óók geen aanbesteding
Strategische inkoopfunctie
Tactische inkoopfunctie Operationele inkoopfunctie
Specificeren Selecteren Contracteren Bestellen Bewaken Nazorg
A B C
10
10 VU LAW ACADEMY
Indirecte concurrentie
Op de foto kopen mensen een keukenwinkel. Dit is ook concurrentie want je gaat na de ene
offerte na de andere. Dit is geen aanbesteding. Wel indirecte concurrentie.
Een aanbesteding: meerdere partijen in de markt worden gelijktijdig benaderd met de
vraag, wat kost het als jij de diensten levert.
We zien dit terug in de jurisprudentie van de Hof van Justitie.
- HvJ EU 2 juni 2016, C-410/14 (Falk/DAK) (rov. 37-41)
- HvJ EU 1 maart 2018, C-9/17 (Tirkkonen)
Je ziet dat vrij recent het Hof zich indirect heeft uitgelaten over het begrip aanbesteding.
Veel aanbestedingsrecht is Europees recht (en richtlijnen die geïnterpreteerd zijn door het
Hof). Het Hof van Justitie heeft zich vrij recent uitgelaten hierover. Dit zijn zaken waarin
overheden zonder concurrentie op te roepen contracten aan het sluiten waren met
, marktpartijen waarbij de vraag gesteld moest worden: had dit niet moeten worden
aanbesteed?
Directe concurrentie, resulterend in selectiebeslissing
> HvJ EU 2 juni 2016, C-410/14 (Falk/DAK) (rov. 37-41) en
HvJ EU 1 maart 2018, C-9/17 (Tirkkonen)
> verduidelijking begrip ‘overheidsopdracht’ (zie college 3)
> inherent aan gunnen van een overheidsopdracht is dat competitie
plaatsvindt
> in gevallen waarin deelname aan een procedure open staat voor meerdere
ondernemingen en de overheid inkoopt zonder dat aan een ondernemer
exclusief een opdracht wordt gegund (er vindt dus geen selectie plaats), is
geen sprake van ‘aanbesteding’ van een ‘overheidsopdracht’
> dat gedurende de beperkte looptijd van het systeem geen nieuwe
ondernemers worden toegelaten, doet hier niet aan af
> zie ook definitie ‘aanbesteding’ art. 1 lid 2 Richtlijn 2014/24/EU waar
HvJ naar verwijst (Falk/DAK, rov. 40)
13
13 VU LAW ACADEMY
Wat is nou essentieel voor het aanbesteden van overheidsopdrachten? Het Hof heeft
gezegd, waar het om gaat: recht wat geld waard is waar meerdere partijen in
geïnteresseerd zijn, maar er is maar 1 partij die het recht kan krijgen, en als je dit over
meer marktpartijen probeert te verdelen door een procedure te organiseren, waarbij je
ergens in het proces een exclusieve beslissing terecht komt bij één van de deelnemers, dan
is er sprake van een aanbesteding van een overheidsopdracht.
Dit ging om zaken waarin uiteindelijk geen sprake was van aanbesteding. De overheid had
hier veel meer rechten te verdelen (die eigenlijk oneindig waren, en iedereen kon ik
aanmerking komen). Er vond dus ook geen concurrentie plaats en geen verdeling van
exclusieve rechten. Kenmerkend is dat je een exclusief recht waarvoor meerdere partijen
zijn in de markt en waarvan er enkele partijen dat recht kunnen krijgen, dan heb je te
maken met het aanbesteden van een overheidsopdracht.
Kenmerkend is dus inkoop. Het gaat om inkoop, de overheid koopt iets, maar die inkoop is
georganiseerd door middel van rechtstreeks competitieproces, twee of meer partijen
moeten met elkaar in competitie treden. Er is een schaars recht om iets te leveren aan de
overheid en je kan meedoen. De partijen weten ook dat er meer partijen zijn, en de
competitie leidt tot een beslissing waarbij iemand een exclusief recht krijgt.
Aanbesteding is meer een precontractuele fase. Je zit in precontractuele fase. Dat betekent
dat er bijzonere verantwoordelijkheden zijn. Aanbesteding gaat over inkoop door de
overheid maar ook private partijen organiseren aanbestedingscompetities. Die zijn niet
gebonden aan het gereguleerde aanbestedingsrecht. Ook private partijen zijn wel aan
bepaalde verplichtingen gebonden.
Hoe verloopt een aanbesteding op hoofdlijnen?