Bint, Ferdinand Bordewijk (1934)
Ondertitel: roman van een zender
Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam
Samenvatting
Het boek ‘Bint’ begint als De Bree voor een jaar als leraar wordt aangesteld op de school van
de zogenaamde directeur Bint. Hij zal een leraar vervangen die door klas 4D is weggepest.
Als De Bree Bint ontmoet, heeft hij meteen respect voor hem. Bint eist tucht. De school is in
de stad berucht om deze tucht. Er worden daarom geen nieuwe leerlingen meer toegelaten en
de school loopt langzaam leeg. Er zijn alleen nog 4e- en 5e-klassers. De eerste les die hij moet
geven is aan klas 4D. De Bree ziet deze klas als een wezen, vandaar dat hij de klas de naam
‘de hel’ geeft. Hij vertelt de klas meteen dat het oorlog is tussen hem en de klas. De andere
klassen zijn heel anders voor de Bree en veel makkelijker in de hand te houden. Ook deze
klassen ziet hij als wezens, die hij, ‘de bloemenklas’, ‘de bruinen’ en ‘de grauwen’ noemt.
Het kerstrapport wordt gezien als zeer bepalend. Een slecht eerste rapport resulteert in
verwijdering van de school. De leraren praten bij de besprekingen over de leerling Van Beek.
Bint verwacht dat hij zelfmoord zal plegen als hij een onvoldoende krijgt, maar hij wil
hierdoor niet gechanteerd worden en daarom besluit hij hem alsnog een onvoldoende te
geven. Hij verwacht dat een andere leerling, Fléau, onrust zal gaan stoken en hij wil hem van
de school hebben. Volgens de verwachting pleegt Van Beek zelfmoord. Er ontstaat een
opstand onder de leerlingen, die op instructie van Bint door klas 4D wordt neergeslagen. Door
tegenstanders van Bint wordt een opstand op het schoolplein gehouden, die ook door 4D
wordt neergeslagen. Deze tegenstanders, waaronder Fléau, worden door Bint verwijderd. Hij
ziet dit als een vooruitgang, omdat de school op deze manier is gezuiverd van het slechte.
Elk jaar wordt er een schoolreisje georganiseerd. Bint vindt dit belangrijk, omdat na het
schoolreisje de tucht extra hard ingesteld moet worden, waardoor de leraren niet zullen
verslappen. De zogenaamde hel wordt opgesplitst. Omdat De Bree de jongste leraar is, mag
hij aanvankelijk niet mee. Een paar dagen van te voren krijgt de leraar die met de hel mee zou
gaan, Remigius, een kind. Daarom krijgt De Bree de helft van de hel. Omdat één van de
jongens slecht met de tocht mee kan komen, besluit De Bree om de route te verkorten. Twee
leerlingen besluiten echter toch de oorspronkelijke route te nemen. De Bree is bang dat hij ze
kwijt is, maar in de avond komen ze toch nog opdagen. Door een medeleerlinge worden ze
gestraft.
Aan het einde van het schooljaar biedt Bint hem nog een jaar lesgeven op de school aan, maar
de Bree weigert. Na nog eens goed nagedacht te hebben, besluit hij dat lesgeven toch is wat
hij wil. Als hij terugkomt op de school, blijkt het dat Bint verdwenen is. Ondanks dat hij altijd
zo hard leek trok hij zich de dood van Van Beek toch erg aan. Bints regime was sterker dan
Bint zelf. De Bree wil Bint meerdere keren opzoeken, maar hij is niet thuis. De Bree beseft
dat hij hem niet wil spreken. Op school is Donkers inmiddels directeur geworden en De Bree
heeft wel respect voor hem. Het bewind van Bint blijft. Als de hel voorstelt om vrede te
sluiten accepteert hij dit niet; het is nog steeds oorlog.
Titelverklaring
De directeur Bint van de school eist strenge tucht. Hiermee bepaalt hij hoe het er op de school aan
toegaat. Dit speelt een belangrijke rol in het boek en daarom is het boek ‘Bint’ genoemd. Met de
zender in de ondertitel ‘roman van een zender’ wordt óók Bint bedoeld. Door zijn opvattingen aan de
andere leraren door te geven is hij als een soort zender: hij wil reuzen kweken met zijn stalen tucht.
28
, Personages
-De Bree is de hoofdpersoon in het boek. Hij doet een studie over Anna Maria van Schuurman. Zoals
hij zelf beschrijft is zijn eerzucht de wetenschap. Hij wil echter wat afleiding en daarom besluit hij les
te gaan geven op de school, als leraar Nederlands. Hij weet zich snel aan te passen aan het beleid van
Bint. Hij laat de kinderen bijvoorbeeld vaak lang nablijven op zaterdag. Hij respecteert de opvattingen
van Bint en hij begint zijn ideeën steeds meer aan te hangen. Hij doet zijn best om niet door Bint
afgekeurd te worden. Hij ziet zichzelf als aseksueel.
-Bint is de directeur van de school. Hij is mager en staat altijd kaarsrecht. Hij eist tucht van iedereen.
Hij wil ‘maatschappelijke reuzen’ kweken. Hij houdt niet van uitzonderlijke intelligentie. Hij vindt dat
het huidige schoolsysteem slecht aansluit op de maatschappij. Daarom heeft hij sinds 5 jaar een stalen
tucht ingevoerd. Hij wil meer samenhorigheid creëren. Hij laat het lijken alsof de dood van Van Beek
hem niets doet, maar De Bree merkt wel subtiele veranderingen in hem op en het komt dan ook niet
helemaal als een verbazing dat hij aftreedt. Ook de andere leraren blijken kleine veranderingen
opgemerkt te hebben. Hij is ‘een man met principes’. Zo betaald hij de hele schuld af van zijn dochter,
wat hem in zijn leven nooit zal lukken, maar hij probeert het.
-De hel wordt gezien als het meesterwerk van Bint. De klas bestaat uit allemaal rare kinderen.
-De bloemenklas: de leerlingen in deze klas ziet de Bree als planten of bloemen, omdat ze heel vredig
zijn. In deze klas zit Fléau, die later een opstand veroorzaakt.
-De bruinen: deze klas is zeer leergierig en is intelligenter dan de andere klassen.
-De grauwen: een ijverige klas, maar volgens De Bree zonder enige kleur. Omdat hij bang is dat dit
om kan slaan in tuchteloosheid en rebellie, is hij streng tegenover deze klas. Klas van Van Beek.
Thema
Chaos: het idee van Bint is dat tucht een oplossing kan zijn voor de dreigende chaos in de
maatschappij. Hij vindt dat het schoolsysteem niet goed aansluit op de maatschappij en hij denkt dat
tucht hiervoor de oplossing is. Door de individualiteit van de leerlingen weg te nemen en ze onderdeel
van een groep te laten worden hoopt hij de chaos te verminderen. Ook wil hij de chaos in de mens zelf
door de tucht wegnemen.
De idee
Ik denk dat Bordewijk over wil brengen dat een strenge overheersing leidt tot verdeeldheid. De strenge
tucht zorgt namelijk voor de zelfmoord van Van Beek en ook ontstaan er opstanden op de school. Er
heerst geen goede sfeer. Zelfs de initiatiefnemer van de tucht, Bint, blijkt uiteindelijk niet tegen zijn
eigen tucht opgewassen, wat resulteert in zijn aftreding.
Motieven
Tucht: met de tucht wil hij de chaos bestrijden en op deze manier reuzen kweken.
Verzet: er is veel verzet tegen de school van Bint. Zo mogen er geen nieuwe leerlingen meer op de
school toegelaten worden, maar ook de leerlingen komen in opstand tegen de tucht.
Onderwijs: het hele verhaal draait om de school van Bint en de lessen die ze krijgen van o.a. De Bree.
Perspectief
Er is sprake van een personale verteller. Je neemt de handelingen waar vanuit het perspectief van De
Bree, waardoor je zijn gedachten als het ware leest.
29
