Cognitieve & Neuropsychologie
___
Tentamen samenvatting
, 2
Hoofdstuk 1 Cognitieve Psychologie
Cognitieve psychologie:
De wetenschappelijke studie van mentale processen zoals waarneming, geheugen, aandacht, leren,
denken en taal.
Cognitieve psychologie wordt op verschillende manieren onderzocht:
● Gedragsexperimenten → hoe snel/goed kan iemand een plaatje herkennen
● Structurele hersenstudies → CT, MRI, anatomie van de hersenen
● Functionele hersenstudies → fMRI, hersenfuncties in beeld brengen
● Dierenstudies
● Patiënten met hersenletsel
Belangrijke perioden in de tijdlijn van de psychologie:
1. De wijsgerige psychologie (1879-1920, verwerking)
- Een onderzoeksmethode die hierbij werd gebruikt was introspectie. Hierbij werd
systematisch het eigen gedrag, denken en voelen beschreven.
- Sigmund Freud was een wijsgerig psycholoog. Wilhelm Wundt wordt gezien als de vader
van de psychologie. Hij richtte het eerste psychologische laboratorium op.
2. Gedragspsychologie (1913-1960)
- De onderzoeksmethode die hierbij werd gebruikt waren vooral dierexperimenten.
- Watson (Skinner ook belangrijk) beschreef de psychologie als een gedragswetenschap →
het zichtbare gedrag werd verklaard in oorzaak-gevolg (stimulus-respons). Gedrag is een
reactie op een prikkel in de omgeving.
3. Cognitieve psychologie (vanaf 1956, invoer, verwerking en uitvoer)
- De cognitieve psychologie bestudeert perceptie, geheugen, aandacht, leren, denken en
taal.
- De onderzoeksmethode die hierbij gebruikt wordt, zijn experimenten met zowel mensen
als dieren.
- Miller
Twee mensbeelden:
1. Het materialistisch-mechanisch mensbeeld
- De mens wordt beschouwd als een puur stoffelijk wezen waarbij alles verklaard kan
worden in materiële termen. De mens is een ingewikkelde machine.
- Verklaringen zijn oorzaak-gevolg/stimulus-respons
- Argumenten: veel psychische verschijnselen hebben een lichamelijke basis. Dit is
wetenschappelijk aan te tonen door o.a. hersenscans & ontwikkeling kunstmatige robots
gaat snel.
2. Het mentalistisch mensbeeld
- Duidelijk onderscheid tussen lichaam en geest en mensen/dieren.
- Verklaringen zijn circulair (lichaam beïnvloedt geest, maar geest beïnvloedt ook lichaam)
- Argumenten: de biologische benadering van de psychologie is nog niet geslaagd
wetenschappelijk onderbouwde theorie op te stellen over menselijk gedrag & doordat
brein veel neuronen bevat, wordt het te complex om gedrag juist te verklaren.
, 3
Verschillende basisdisciplines van de psychologie:
- Biologische psychologie
- Cognitieve psychologie
- Ontwikkelingspsychologie
- Persoonlijkheidspsychologie
- Sociale psychologie
- Methodenleer
De deelgebieden van de cognitieve psychologie
1. Waarneming → alle processen tussen de fysische prikkel en de psychische beleving van deze
prikkel.
2. Aandacht → een filter, een proces dat toelaat dat wij enkel bepaalde informatie verwerken
(selectie). Hierdoor kan iemand snel en aangepast reageren, maar ook informatie over het hoofd
zien.
3. Bewustzijn → de mogelijkheid om na te denken over het verloop en de inhoud van een cognitief
proces.
4. Geheugen → de capaciteit om informatie op te slaan, te bewaren en op te halen. Bestaat uit het
sensorischtermijn, kortetermijn en het langetermijn.
5. Executieve functies
6. Actie & motoriek
7. Denken → het transformeren van mentale presentaties. Onderscheid tussen probleemoplossend
denken, redeneren en beslissingen nemen.
8. Taal → wordt gebruikt om te luisteren, lezen, spreken en schrijven
Verwante wetenschappen
Onderstaande wetenschappen sluiten aan bij cognitieve psychologie of hebben bijgedragen aan het
ontstaan hiervan:
- Filosofie → de studie van ‘het zijn’ en ‘het bestaan’. Hieronder valt ook logica: de wetenschap
van het redeneren.
- Antropologie → bestudeert de mens in zijn totaliteit, dus niet enkel het gedrag zoals bij
psychologie. De nadruk ligt hierbij op cultuur.
- Computerwetenschap → de theoretische/praktische studie van computersystemen.
- Linguïstiek → taalkunde. Taalgebruik en taalontwikkeling zijn menselijke activiteiten en heeft
daarom raakvlakken met de (cognitieve) psychologie.
Pseudopsychologie:
Niet een vorm van psychologie, maar gebaseerd op ervaringen van mensen
Mensenkennis:
Valt onder pseudopsychologie. Dit zijn inzichten die men heeft opgedaan uit toevallige/persoonlijke
ervaringen. Het is niet betrouwbaar/wetenschappelijk en kritisch.
Parapsychologie:
De studie van paranormale verschijnselen, bijvoorbeeld telepathie, helderziendheid en spiritisme (in
contact komen met overledenen).
, 4
Hoofdstuk 2 De neuropsychologie in de praktijk
Neuropsychologie: (dis)functioneren van het brein in relatie tot het gedrag, verklaren afwijkend gedrag
Neuropsycholoog: een clinicus die kennis heeft van de neuropsychologie en testmethoden. Deze worden
ingezet voor de diagnostiek en behandeling van patiënten met hersenaandoeningen. Is bekend met
neurologische en psychiatrische ziektebeelden omtrent cognitieve functies, emoties en gedrag. Ook doet
hij/zij wetenschappelijk onderzoek.
Hoe ziet neuropsychologisch onderzoek eruit?
1. Verwijzing en vraagstelling
2. Dossieronderzoek
3. Hypothesen formuleren
4. Anamnese (intakegesprek)
5. Heteroanamnese (gesprek met naasten)
6. Psychometrisch onderzoek
7. Observaties
8. Conclusie en adviezen
Hypothese Toetsend Model (HTM):
Vereist dat we conclusies pas als voldoende ‘waar’ mogen aannemen wanneer die een dubbelcheck
hebben ondergaan met een tweede instrument zoals testen, observatiemodellen of rollenspellen.
Plekken waar je terecht kan als neuropsycholoog
● Ouderenzorg
● Revalidatiecentrum
● Kinder- & jeugdpsychiatrie
● De sport
● Forensische of langdurige zorg
Betrouwbaarheid Validiteit Stoorfactoren
Test-hertestbetrouwbaarheid Face validity Aggraveren (overdrijven van
klachten
Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid Inhoudsvaliditeit Simuleren (doen alsof klachten
er niet zijn)
Begripsvaliditeit Prestatie validiteitstaken
(constructvaliditeit)
Criteriumvaliditeit
- Predictieve validiteit
- Concurrente validiteit
-
