Samenvatni Handboek Diabetes Mellilliit s
Hst 1 -5, 7-9, 11, 16, 24, 29, 30, 32 en 34
Hoofdstuk 1
1. Inllieidini
Het menselijk lichaam heef vvottdoent EN i.t. vom an ATP nvtig, hieo vvo boeekt het cvnstant
vetingsstvfen (m.n. gldcvse en VZ) af. Een gemittelte vlwassene heef een basale gldcvsebehvefe an
200g, waao an 70% wvott gebodikt tvvo het CZS. Om eo steets vvo te zvogen tat eo vltvente gldcvse
beschikbaao is, wvott te gldcvsespiegel i.h. blvet binnen nadwe goenzen gehvdten (gldcvsehvmevstase).
Hieobij wvoten te 2 diteosten ge vomt tvvo te pvstpoantiale (ge vete) en pvstabsvopte e (langeo ge aste)
tvestant.
2. De illi cosestofwisselliini in postprandiallie toestand
2.1 Verwerking van koolhydraten uit de maaltid
Een hvngeoge vel en te taaovp vlgente vetingsinname kvmen tvt stant tvvo een cvmplex samenspel tdssen
hvomvnen dit etweefsel, te taomen en nedovpeptten i.t. heosenen. Hieobij geltt tat .t. macovndtoiënten KH
het govvtste aanteel hebben (40-75%). Gldcvse wvott i.t. tdnne taom vpgenvmen en naao het blvet
getoanspvoteeot. De stjging .t. extoacelldlaioe gldcvsecvncentoate stmdleeot gldcvsetoanspvoteo-2 (GLUT-2)
vp bètacellen .t. pancoeas tvt vpname an gldcvse, waao het leitt te povtdcte en secoete an insdline.
Daaonaast wvoten eo v.i. . te inname an vetsel vp anteoe plekken i.h. lichaam hvomvnen gepovtdceeot tie
te insdlinepovtdcte stmdleoen. VB hieo an vomen te tvvo tdnne taomcellen gepovtdceeote gldcagvn-like-
peptte-1 (GLP-1) en gldcvseafankelijk insdlinvtovvp pvlppeptte (GIPP), welke i.c.m. te stjging .t.
blvetsdikeospiegel leiten tvt een zv vptmaal mvgelijke insdlineoespvns.
2.2 Insulinerespons op koolhydraten
Bij gezvnte mensen leitt een stjging .t. blvetsdikeospiegel > 5 mmvl/L tvt te vpname an gldcvse i.t. bètacel
ia GLUT-2. Hieobij geltt tat te plasma-insdlinecvncentoate eotdbbelt bij elke stjging .t. plasma
gldcvsecvncentoate met 0,6 mmvl/L. Na vpname i.t. cel zal gldcvse v.i. . gldcvkinase (enzpm) wvoten
gefvsfvopleeot tvt gldcvse-6-fvsfaat, waaona het te glpcvlpse zal tvvolvpen vvo te povtdcte an ATP.
Hieotvvo stjgt te ATP/ADP-oatv i.h. cptvplasma, waaotvvo ATP-afankelijke kalidmkanalen zdllen slditen en
tepvlaoisate .h. celmemboaan vptoeett, met te instovvm an Ca tvt ge vlg. De stjging .t. intoacelldlaioe Ca-
cvncentoate heef tvt ge vlg tat secoetvioe goandlae (klaaoliggente insdlineblaasjes) zdllen fdseoen met het
plasmamemboaan, waaotvvo exvcptvse an insdline, C-peptte en pov-insdline vptoeett. GLP-1 en GIPP
stmdleoen te insdlinesecoete tvvo kvppeling aan speciieke oeceptvoplaatsen vp te bètacel. Daaonaast zvogt
te inweoking an gldcvse en GLP-1 vvo expoessie .h. insdlinegen, waaotvvo niet alleen te secoete maao vvk
te spnthese an insdline wvott gestmdleeot. Tvt slvt wvott te insdlinesecoete nvg gestmdleeot tvvo het
adtvnvme ZS.
De pvstpoantiale insdlinesecoete eolvvpt bifasisch (in 2 fasen), waaobij vvk E en VZ een ovl spelen. Zv wvott te
insdlinesecoete in eeoste instante gestmdleeot tvvo te aanwezigheit an gldcvse en lateo tvvo te
aanwezigheit an E, VZ en incoetnen (taomhvomvnen tie wvoten ditgescheiten t.g. . het ndtgen .e.
maaltjt). De insdlineklaoing ( eowijteoing an insdline dit te blvetsvmlvvp) wvott geoegdleeot tvvo te le eo.
Hieobij geltt tat 80% .t. afgege en insdline tioect na entvgene secoete wvott afgebovken. De oest kvmt i.t.
govte blvetciocdlate teoecht, waao het zijn anabvle efecten kan ditvefenen.
2.3 Glucagonrespons op koolhydraten
IPn pvstpoantiale tvestant wvott te gldcagvnsecoete dit alfacellen geoemt, hieobij spelen v.a. insdline,
GLP-1 en svmatvstatne een ovl. Hieobij geltt tat gldcvsecvncentoates an 6-10 mmvl/L leiten tvt
maximale inhibite.
2.4 De anabole effecten van insuline
Een mens eet gemittelt 3x peo tag, waaotvvo het lichaam nvomaliteo een cpclds an asten en eten tvvolvvpt.
Dvvotat het lichaam in staat is EN vp te slaan, is vvk tjtens te astenspeoivte vltvente EN beschikbaao vvo
te gele eote lichamelijke inspanning. Bij te vpslag an EN speelt insdline een belangoijke ovl.
Lever: exvgene tve veo an EN (gldcvse dit veting) leitt bij gezvnte peosvnen tvt een stjging .t.
insdline- en gldcvsecvncentoate met een anabvle tvestant als ge vlg. De entvgene gldcvsepovtdcte tvvo
te le eo (EGP) mvet in tit ge al wvoten geoemt. Hieobij spelen insdline, gldcvse, oije VZ, AZ en het CZS een
, belangoijke ovl. IPnsdline oemt te EGP vp 2 manieoen: tioect tvvo oemming .t. glpcvgenvlpse en intioect
tvvotat het te povtdcte an vvolvpeos .t. gldcvnevgenese (glpceovl, oije VZ en AZ) oemt tvvo inhibite
.t. lipvlpse en povtevlpse. Hieobij geltt tat bij een 4- vdtige insdlinecvncentoate te EGP oijwel vlletig
stlligt. IPn een anabvle sitdate wvott te entvgene EN-tve veo geoemt, teowijl te vpslag an exvgene
sdbstoaten tie te EN-behvefe v eotoefen jdist wvott gestmdleeot. Hieobij geltt tat te hvgeoe pvotale
gldcvsecvncentoate i.c.m. te hvgeoe insdlinecvncentoate na te mlt. leitt tvt gldcvsevpname tvvo
hepatvcpten welke tit vmzeten in gldcvse-6-fvsfaat. Dit stmdleeot het enzpm glpcvgeenspnthase,
waaotvvo te glpcvgeenpovtdcte vp gang kvmt. Onge eeo 60% .t. tvvo te le eo vpgenvmen gldcvse
wvott vpgeslagen i.t. vom an glpcvgeen.
Sk ellietspier: pvstpoantiale hppeoinsdlinemie zet te skeletspieoen aan tvt vpname an gldcvse. Hieobij
geltt tat insdline zich aan speciale oeceptvoplaatsen vp het memboaan an spieocellen bintt, waaotvvo een
signaal wvott afgege en a.h. cptvplasma tie leitt tvt te toanslvcate .t. gldcvsetoanspvoteo GLUT-4 naao
het celmemboaan. Dit leitt tvt te vpname an gldcvse i.t. spieocel waao het afankelijk .t. EN-behvefe te
glpcvlpse en CZC zal tvvolvpen vvo tioecte EN-le eoing óf zal wvoten vpgeslagen i.t. vom an glpcvgeen.
Vetweefselli: te meeste EN ligt vpgeslagen in etcellen (atipvcpten) i.t. vom an TG. Ovk binnen te
vpslag an EN en afoaak an etweefsel speelt insdline een belangoijke ovl. Zv stmdleeot insdline
pvstpoantiaal te vpname an gldcvse tvvo GLUT-4 tvvo atipvcpten, waaona gldcvse kan wvoten gebodikt
vvo te spnthese an glpceovl-3-fvsfaat. Ovk te vpslag an TG in atipvcpten speelt tds een belangoijke ovl
bij te gldcvsehvmevstase. Hieobij geltt tat het niet efciënt kdnnen vpslaan an gldcvse i.t. vom an TG
kan leiten tvt gldcvse-intvleoante.
CZS: vvk het CZS (m.n. hppvthalamds) speelt een belangoijke ovl bij te vpname en vpslag an gldcvse
tvvo peoifeoe weefsels. Hieobij geltt tat te gldcvsevpname tvvo te heosenen zelf insdlinevnafankelijk is.
3. Glli coseprod ctie in de postabsorptieve toestand
IPn pvstabsvopte e tvestant (4d na te maaltjt) zal eo gldcvse meeo wvoten aange veot tvvo te taomen,
teowijl te behvefe aan ATP blijf bestaan. Om vltvente aanbvt an gldcvse te waaobvogen, wvott te
plasmagldcvsespiegel binnen nadwe goenzen gehvdten. Hieobij wvott te cvncentoate eneozijts bep. tvvo te
EGP en anteozijts tvvo te gldcvsevpname tvvo peoifeoe weefsels. Zv zal te insdlinecvncentoate in
pvstabsvopte e tvestant talen, wat een taling .t. gldcvsevpname tvvo cellen tvt ge vlg heef (m.d. . cellen
an het CZS aangezien teze ditslditent vp gldcvse fdnctvneoen). Daaonaast wvott te gldcagvnpovtdcte
gestmdleeot (het zgn. cvntoaoegdlatvioe hvomvnale oespvns) welke te EGP en lipvlpse stmdleeot en taaomee
te aanmaak an ATP. De EGP is eoantwvvotelijk vvo 80-90% .t. gldcvsepovtdcte, waao an cioca 47%
afkvmstg is an te gldcvnevgenese en 53% dit glpcvgeenafoaak.
3.1 Glycogenolyse
De le eo en spieoen zijn in staat gldcvse vp te slaan i.t. vom an glpcvgeen (150-300g oesp. 100-150g). De
afoaak an glpcvgeen (glpcvgenvlpse) wvott eozvogt tvvo glpcvgeenfvsfvoplase (gestmdleeot tvvo atoenaline
en gldcagvn) en zgn. teboanching enzpmen. Gldcvse eolaat te le eocel hieobij ia GLUT-2. De
glpcvgeen vvooaat is vltvente vvo ca. 48d, hieona is het lichaam aangewezen vp te gldcvnevgenese vvo
het vp peil hvdten .t. gldcvsecvncentoate.
3.2 Gluconeogenese
De gldcvnevgenese wvott gestmdleeot tvvo eolaagte plasma-insdline- en een eohvvgte
catechvlaminecvncentoate, welke beite lipvlpse in wit etweefsel stmdleoen. Hieobij wvoten TG afgebovken
tvt oije VZ en glpceovl, welke wvoten vpgenvmen i.t. blvetciocdlate waaona zij te le eo beoeiken. Glpceovl
wvott i.t. le eo vmgezet in gldcvse. Anteoe stvfen tie gebodikt kdnnen wvoten vvo te gldcvnevgenese, zijn:
lactaat, ppod aat en gldcvgene AZ. De laatstgenvemte wvoten oijgemaakt tvvo povtevlpse; lactaat is het
povtdct .t. anaeovbe gldcvseafoaak welke m.n. i.t. spieoen vptoeett. Om voming an lactaat tvt gldcvse
wvott vvk wel te Cvoi-cpclds genvemt en speelt een belangoijke ovl bij eohinteoing an lactaatvphvping.
3.3 Hepatsche autoregulate
Bij gezvnte peosvnen wvoten te gldcvnevgenese en glpcvgenvlpse nadwkedoig vp elkaao afgestemt (zgn.
hepatsche adtvoegdlate). Hieobij spelen oije VZ een belangoijke ovl. Zv zal eolaging .t. cvncentoate aan oije
VZ leiten tvt een eominteote gldcvnevgenese en een tvegenvmen glpcvgenvlpse. Anteosvm zal bij een
stjgente cvncentoate te gldcvnevgenese tve- en te glpcvgenvlpse afnemen.
