Personen- & Familierecht
Week 1a – Inleiding, Huwelijk, Geregistreerd partnerschap, Echtscheiding
I. Inleiding
Personenrecht: Regels betreffende de rechtspositie van natuurlijke personen
Zoals:
- Begin en einde van de natuurlijke persoonlijkheid
- Naam, geslacht, woonplaats, burgerlijke stand
- Meerder- en minderjarigheid, handelings(on)bekwaamheid
- Meerderjarigenbescherming (curatele, mentorschap, beschermingsbewind, levenstestament)
Familierecht: Juridische relaties die ontstaan door affectieve relaties en afstamming
Zoals:
- Huwelijk en geregistreerd partnerschap
- Vermogensrechtelijke gevolgen van huwelijk/ geregistreerd partnerschap
- Afstamming en adoptie
- Relatie tussen ouders en kinderen (gezag, verdeling van zorg- en opvoedingstaken, omgang etc.)
II. Nationale en internationale bronnen van personen- en familierecht
Nationale bronnen zijn o.a.:
- Personen- en familierecht: Boek 1 BW
- Internationaal Privaatrecht (IPR): Boek 10 BW
- Familieprocesrecht: Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv)
- Bijzondere wetten, bijv.:
-Jeugdwet
-Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting
-Embryowet
Internationale bronnen zijn o.a.:
- Internationale verdragen*
- Regelgeving vanuit de Europese Unie (EU)
- Jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg, en het Europees Hof van
Justitie (HvJEU) in Luxemburg
*Internationale verdragen zijn o.a.:
- Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en fundamentele vrijheden
Ook wel; EVRM (1950) – Raad van Europa
- Internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind
Ook wel; IVRK (1990) – Verenigde Naties
- Haags Adoptieverdrag (2008)- Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht
- Haags Kinderontvoeringsverdrag (1980) – Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht
,Belangrijk artikelen uit het EVRM:
Art. 8: Recht op bescherming van familie- en gezinsleven
(Dit artikel is ter bescherming van de burger tegen de overheid. De overheid heeft hierbij een negatieve
verplichting; de staat mag niet zomaar ingrijpen in het familie en gezinslevens)
Art. 12: Recht om te trouwen en een gezin te stichten
Art. 14: Verbod van discriminatie
Belangrijke jurisprudentie van het EHRM:
Marckx tegen België 1979
In België wanneer moeder ongehuwd was, moest ze eerst erkennen voordat ze juridisch moeder werd. EHRM oordeelde
dat relatie tussen moeder en kind automatisch tot stand moet komen o.g.v 8 EVRM. Landen hebben positieve verplichting
dat rechten worden gewaarborgd (actieve bescherming), boek 1 BW zorgde hiervoor, en dynamische interpretatie EVRM
o Dynamische interpretatie van het EVRM; de wijze van interpretatie in het licht van de huidige
omstandigheden
o Positieve verplichting van de lidstaten om de uitoefening van de onder het verdrag vallende rechten te
waarborgen
o De staat heeft dus een negatieve en positieve verplichting
Schalk and Kopf tegen Austria 2010
o Ontbreken van enige vorm van formele relatie voor paren en gelijk geslacht zijn niet in strijd met art. 8 en 14
WVRM
Oliari and Others tegen Italy 2015
o Positieve verplichting om in enige vorm van formele relatie voor paren van gelijk geslacht te voorzien. Het
niet naleven is wel in strijd met art. 8 en 14 EVRM.
o Maar; wel/ niet openstellen van huwelijk voor paren van gelijk geslacht ligt binnen margin of appreciation
van de lidstaten
Belangrijke artikelen van het IVRK:
Art. 3: Belang van het kind een eerste overweging
Art. 7: Recht op naam, nationaliteit en afstammingskennis
Art. 12: Recht van het kind om gehoord te worden in procedures die het kind aangaan
Art. 18: Primaire verantwoordelijkheid voor het kind ligt bij de ouders
× Voor het IVRK is er geen supranationale rechter. Wel is er toezicht op naleving door het VN-Comité voor de
Rechten van het Kind
III. Aangaan van een huwelijk/ geregistreerd partnerschap
Nederland kent 2 vormen van een formele relatie: Een (1) huwelijk of (2) geregistreerd partnerschap.
Een formele relatie is een door de wet geregelde duurzame levensgemeenschap van twee (natuurlijke) personen. Anders
spreken we van een informele relatie.
(1) Huwelijk (art. 1:30 lid 1 BW, Titel 5)
Indien twee natuurlijke personen ten overstaan van een ambtenaar van de burgerlijke stand verklaren elkaar tot
echtgenoot aan te nemen
Voor twee personen van verschillend geslacht
, De wet beschouwt het huwelijk alleen in zijn burgerlijke betrekkingen
Sinds 2001 ook voor twee personen van gelijk geslacht
Er gelden vereisten aan een huwelijk, je mag niet zomaar trouwen.
Je hebt inwendige vereisten en uitwendige vereisten. Deze vereisten bestaan omdat er veel rechtsgevolgen vastzitten aan
een huwelijk.
Inwendige vereisten (materiele vereisten: afwezigheid van huwelijksbeletselen afdeling 1 titel 5 boek 1 BW)
Uitwendige vereisten: vormvoorschriften (afdelingen 2 en 4 titel 5 boek 1 BW)
Er is een verschil binnen de inwendige vereisten (huwelijksbeletselen)
Absolute (volstrekte) vereisten: Een persoon kan met geen enkele persoon een huwelijk sluiten. Deze vereisten
gelden dus voor iedereen, ongeacht met wie je wilt trouwen (art. 1:31-1:39 en 1:42 BW)
Relatieve (betrekkelijke) vereisten: Een persoon kan slechts met een bepaalde persoon geen huwelijk sluiten. Deze
vereisten gelden dus alleen als met een specifiek type persoon trouwt. (art. 1:41 en 1:41a BW)
De absolute inwendige vereisten (beletselen):
Leeftijd van 18 jaar of ouder (art. 1:31 BW)
Sinds 05-12-2015 mogen minderjarigen geen huwelijk sluiten. Deze wet ging in tegen de huwelijksdwang)
Er mag geen sprake zijn van een zodanige stoornis van geestvermogens waardoor een partij niet in staat is om haar
wil te bepalen of de betekenis van haar verklaring te begrijpen (art. 1:32 BW)
Monogamie: Je mag maar met 1 persoon getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben (art. 1:33 en 1:42
BW)
Soms: Toestemming
Er is toestemming nodig als een persoon onder curatele is gesteld:
- Wegens drugs- of drankmisbruik – curator; vervangende toestemming door kantonrechter (art. 1:37 BW)
- Wegens lichamelijk of geestelijke toestand – kantonrechter (art. 1:38 BW); beroep tegen verleende toestemming bij
rechtbank (art. 1:39 BW)
Relatieve inwendige vereisten (beletselen):
Verbod van een huwelijk tussen (natuurlijke en familierechtelijke) bloedverwanten in de rechte lijn en broeders en
zusters (art. 1:41 lid 1 BW). In een rechte lijn zijn bijv. je ouders, grootouders, overgrootouders, kinderen etc.
(natuurlijke= biologische broers of zus / familierechtelijke= adoptie)
Uitzondering hierop is dat broeders en zusters door adoptie ontheffing kunnen vragen (art. 1:41 lid 2 BW)
(Natuurlijke en familierechtelijke) bloedverwanten in de derde graag (dus ooms, tantes, neefjes en nichtjes) en
vierde graad (neven en nichten; kinderen van je broer of zus) mogen geen huwelijk sluiten, tenzij de aanstaande
echtgenoten bij de ambtenaar van de burgerlijke stand een beëdigde verklaring afleggen, inhoudende dat zij hun
vrije toestemming tot het huwelijk geven (art. 1:41a BW).
Art. 1:41a BW is ingesteld om huwelijksdwang tegen te gaan. Echter is er twijfel over of dit echt werkt. Als je iemand
zo ver kan krijgen om gedwongen te trouwen, kan iemand ook gedwongen worden tot het toestemming geven van
vrije wil.
Samengevat de inwendige vereisten:
Absoluut (tegenover iedereen)
o 18+ (art. 1:31 BW)
o Geen stoornis (art. 1:32 BW)
o Monogamie (art. 1:33 BW voor huwelijk & art. 1:42 BW voor geregistreerd partnerschap)
Relatief (tegenover bepaalde personen)
o Niet in directe bloedlijn/ bloedverwanten (uitzondering adoptiekinderen) (art. 1:41 lid 1 BW)
o Bloedverwanten van 3e en 4e graad moeten beëdigde verklaring afleggen (art. 1:41a BW)
, Uitwendige vereisten (vormvoorschriften)
Formaliteiten die aan de voltrekking van het huwelijk vooraf moeten gaan > Art. 1:43 – 1:49a BW
- Kenbaar maken voornemen om in het huwelijk te treden bij ambtenaar van de burgerlijke stand van de
woonplaats van een van de partijen. Dit kan in persoon of schriftelijk of langs elektronische weg . Hierbij
moet je gegevens verstrekken als namen, woonplaatsen, geboortegegevens, namen en adressen van
getuigen, keuze gemeente waar huwelijk wordt voltrokken etc. (art. 1:44 BW)
- Overige bepalingen
Bijv. wat doen als geboorteakte ontbreekt (art. 1:45 BW), opnieuw aangifte doen als huwelijk niet binnen een
jaar wordt voltrokken (art. 1:46 BW)
Formaliteiten m.b.t. de voltrekking van het huwelijk > Art. 1:58 – 1:68 BW*
- Twee weken wachttijd na kenbaar maken voorgenomen huwelijk (art. 1:62 lid 1 BW)
(Uitzondering in lid 2 voor gewichtige redenen is er vrijstelling door het OM)
- Voltrekking geschiedt in het gemeentehuis (art. 1:63 BW)
(Uitzondering in art. 1:64 BW; bijzonder huis indien verhinderd naar gemeentehuis te begeven, mits zes
getuigen)
- Persoonlijke aanwezigheid van de aanstaande echtgenoten (art. 1:65 BW)
(Uitzondering in art. 1:66 BW als er gewichtige redenen zijn voor volmacht door Minister van Justitie)
*Voltrekken van het huwelijk (art. 1:58 – 1:68 BW) is dat het huwelijk daadwerkelijk plaatsvindt. De voltrekking geschiedt in
openbaar in gemeentehuis door de partijen ten overstaan van de ambtenaar van de burgerlijke stand in tegenwoordigheid
van tenminste twee en maximaal vier getuigen (art. 1:63 lid 1 BW).
De partijen verklaren elkaar tot echtgenoot aan te nemen (de ‘ja’ woorden) en getrouw alle echtelijke plichten te zullen
vervullen (art. 1:67 lid 1 BW).
De ambtenaar van de burgerlijke stand verklaart jen in de echt te zijn verbonden en maakt daarvan een akte op (art. 1:67
lid 2 BW)
Burgerlijk huwelijk: De wet beschouwt het huwelijk alleen in zijn burgerlijke betrekking (art. 1:30 lid 2 BW)
Religieus huwelijk heeft geen rechtsgevolgen
Godsdienstige plechtigheid vóór de sluiting van het huwelijk zijn strafbaar (art. 1:68 BW jo. art. 449 Sr)
Er is een wetsvoorstel in behandeling voor het tegengaan van huwelijks gevangenschap, de rechter kan dan medewerking
aan beëindiging van een religieus huwelijk afdwingen.
Stuiting huwelijk: Als het voorgenomen huwelijk niet aan de vereisten voldoet mag de ambtenaar het huwelijk vertrekken
(art. 1:50 – 1:57 BW)
Nietigverklaring huwelijk: Het huwelijk is dan al tot stand gekomen, maar voldoet niet aan de vereisten voor het aangaan
van het huwelijk. Dan wordt het huwelijk nietig verklaard (art. 1:69 – 1:77 BW)
