In deze samenvatting worden hoofdstuk 15: Waarnemen en hoofdstuk 16: Sport van het biologieboek van Nectar 5VWO samengevat. Alle punten worden uitgebreid bij langsgegaan en ook BiNaS tabellen worden er bij vermeld.
Paragraaf 15.1
In het inwendige deel van je oren zitten de evenwichtsorganen registreren hoe de stand van je
hoofd is ten opzichte van de richting van de zwaartekracht en welke bewegingen je hoofd maakt.
Evenwichtsorganen:
- Centraal deel vestibulum
- 3 halfcirkelvormige kanalen
Vestibulum en halfcirkelvormige kanalen zijn gevuld
met vloeistof : endolymfe
Over rechtlijnige bewegingen krijg je informatie uit je
beide maculae.
Bevinden zich in het vestibulum.
De zintuigcellen in een macula steken met lange
zintuigharen in een geleilaag met daarbovenop een laag
kalksteentjes (Binas 87D)
De zintuigharen buigen in een bepaalde richting, info
die de zintuigcellen doorgeven aan de hersenen.
Informatie over draaibewegingen van je hoofd, komt uit 3 halfcirkelvormige kanalen (Binas 87D).
Deze halfcirkelvormige kanalen staan in 3 vlakken vrijwel loodrecht op elkaar, om draaiingen in elke
richting waar te nemen.
- Ja knikken bovenkanaal
- Hoofd van links naar rechts op de schouder laten zakken achterkanaal
- Nee schudden zijkanaal
Elk kanaal heeft aan de basis een knobbel met daarin zintuigcellen met lange zintuigharen steken
in een geleiachtige massa = de cupula.
Cupula kan vrij bewegen met de endolymfe.
Bij elke draaiing bewegen de wanden van de kanalen met daarin de zintuigcellen en zintuigharen
mee. De endolymfe beweegt niet mee blijft staan en daarmee ook de cupula. (Binas tabel 88C)
Het evenwichtscentrum in de hersenstam ontvangt ook info uit ogen, gewrichten, pezen, spieren en
huid.
Ogen geven info over onze omgeving.
Spieren geven info over welke bewegingen we maken en wat voor houding we innemen.
Evenwichtsorganen leveren info over de stand en bewegingen van het hoofd.
Al die informatie gecombineerd maakt het mogelijk dat we naar een voorwerp blijven kijken, terwijl
we bewegen en voorkomt duizeligheid als we ons hoofd bewegen, of dat we ons evenwicht
verliezen.
, De kleine hersenen spelen een grote rol bij het terugkoppelen van de informatie naar de diverse
spieren, zodat die op tijd kunnen bijsturen.
Misselijkheid (door bijv. draaimolen) komt doordat het evenwichtscentrum de info uit diverse
zintuigen niet goed meer kan combineren.
De endolymfe beweegt nog waardoor het voelt alsof je nog draait, terwijl je ogen al zeggen
dat je weer stilstaat.
Receptorcellen = zintuigcellen die prikkels zoals druk en beweging, licht, geur en
temperatuurverandering ontvangen.
De zintuigcellen in de cupulae en maculae zijn mechanoreceptoren zijn gevoelig voor een
mechanische prikkeling, het buigen van zintuigharen.
- Receptorcellen in je huid zijn dat ook, maar die reageren op verschillen in druk of rek.
- Thermoreceptoren reageren op temperatuur.
- Chemoreceptoren zijn zintuigcellen in je neus/tong die reageren op bepaalde stoffen.
- Fotoreceptoren zijn zintuigcellen in je oog die reageren op licht.
Elk type receptorcel is gevoelig voor zijn eigen type prikkel, de adequate prikkel.
Een adequate prikkel leidt in de cel tot een verandering van het membraanpotentiaal. Ook bij het
membraanpotentiaal van receptorcellen is er een prikkeldrempel is die bereikt, dan vindt er een
volledige depolarisatie van het membraan plaats.
Langdurig prikkelen boven de prikkeldrempel zorgt voor gewenning of adaptatie. Dit komt doordat
de prikkeldrempel van een receptorcel omhoog gaat.
Paragraaf 15.2
De oorschelp en de gehoorgang vormen het buitenoor (Binas 87D). De oorschelp vangt de
geluidstrillingen op en geleidt ze via de gehoorgang het oor in.
De trillingen bereiken aan het einde van de gehoorgang
het trommelvlies, dat de gehoorgang afsluit van het
middenoor. Het trommelvlies trilt mee met de
luchtrillingen gaat goed zolang de luchtdruk aan beide
kanten gelijk is.
Drukverschillen tussen buitenoor en binnenoor
los je op door de buis van Eustachius loopt
van het middenoor naar de keelholte. Door te
slikken gaat er een klepje los in de keel wat het
drukverschil oplost.
In het middenoor zijn de 3 gehoorbeentjes verbonden
met het trommelvlies: de hamer, aambeeld en de
stijgbeugel. versterken de trillingen van het trommelvlies. Na deze mechanische versterking gaan
de trillingen naar het binnenoor.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper soof1912. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
