COLLEGE 8 PSYCHOSOMATISCHE MODELLEN VAN MOEHEID EN STRESS GERELATEERDE
STOORNISSEN
GEENEN, G. & BIJLSMA, J.W.J. (2010). DEVIATIONS IN THE ENDOCRINE SYSTEM AND BRAIN IN
PATIENTS WITH FIBROMYALGIA: CAUSE OR CONSEQUENCE OF PAIN AND ASSOCIATED
FEATURES. ANNALS OF THE NEW YORK ACADEMY OF SCIENCES, 1193, 98-110
ARTIKEL OVER HET ENDOCRIENE SYSTEEM EN FIBROMYALGIE
INLEIDING
Fibromyalgie is een veelvoorkomende aandoening van onduidelijke etologie die wordt gekenmerkt door
chronische wijdverspreide pijn en pijnlijke locates met gevoelige punten. Andere klachten, zoals vermoeidheid,
stjfeid, slaapstoornissen en psychische problemen, komen ook vaak voor. Centrale en perieere sensibilisate
van neuronen voor pijntransmissie en ontremming als gevolg van verstoorde endogene pijnmodulate worden
verondersteld pathogeen te zijn voor fbromyalgie.
Interrelateve eysiologische, psychologische en sociale processen zijn belangrijk bij elke reumatsche
aandoening, maar zeles meer bij fbromyalgie vanwege de inherente onzichtbaarheid van de symptomen in
combinate met de aewezigheid van duidelijk pathologisch bewijs en waarneembare misvorming. De hersenen
en het endocriene systeem zijn cruciale intereaces door te reageren op pathologische processen, zoals
ontsteking en weeeselbeschadiging, alsook op externe stresseactoren, emotes en gedragsveranderingen.
Het doel van deze review is om te bespreken oe endocriene aewijkingen en structurele en eunctonele
veranderingen in de hersenen een oorzaak oe een gevolg zijn van pijn en implicates van dit onderzoek voor het
beheer van fbromyalgie verlenen.
Neuro-endocriene aewijkingen
De belangrijkste eocus van onze beschrijving ligt op de twee belangrijkste neuro-endocriene stresssystemen: de
hypothalamus-hypoeyse-bijnier (HPA) -as en het autonome zenuwstelsel (ANS). (In het artkel staat een plaatje
met hoe het neuroendocrine systeem in elkaar zit, is soms handig om niet te bekijken.)
Hypothalamische-hypoeyse-bijnieras
Onderzoeken naar de werking van de HPA-as bij fbromyalgie vertoonden gemiddeld normale basale
cortsolspiegels. Onderzoek naar het dynamisch eunctoneren van de HPA-as als reacte op eysieke,
psychologische en earmacologische uitdagingen wijst op aewijkingen van normaal eunctoneren. De waarneming
van een overdreven cortcotrofne (ACTH) reacte op exogeen cortcotrofne-releasing hormoon (CRH) duidt op
chronische hypoacteve CRH-neuronen en, als gevolg, opregulering van CRH-receptoren van de hypoeyse bij
fbromyalgie. Normale vrije cortsol- en ACTH-niveaus en een verminderde cortsolaegite zijn ook
waargenomen als reacte op een sociale stressor. Veranderingen in HPA eunctoneren bij fbromyalgie lijken
tegengesteld te zijn aan die gezien bij depressie. Bij depressie zijn endogene CRH-hypersecrete en aegestompte
cortcotrofne-responsen op exogeen CRH aangetoond, terwijl bij fbromyalgie CRH hyposecrete en overdreven
cortcotrofne-responsen op exogeen CRH werden waargenomen.
Actviteit van het autonome zenuwstelsel
Onze vorige beoordeling van ANS eunctonerend bij fbromyalgie observeerde persistente hyperactviteit van
het sympathische zenuwstelsel 's nachts, wanneer analyse van de hartslagvariabiliteit werd gebruikt, terwijl
bevindingen met betrekking tot basale plasma- en urinecatecholamine- en neuropeptdeniveaus inconsistent
waren. Er zijn ook hogere hartslagwaarden voor de basislijn gesuggereerd. Bevindingen met betrekking tot de
responsiviteit van de ANS suggereren een hyporeacteve reacte op een verscheidenheid aan experimentele
stressoren. Voorbeelden van dergelijke stressoren: vaatvernauwende reactes op een koude-pressortest,
norepineerine- en hartslagrespons op uitputende lichaamsbeweging, ANS-responsen op orthostatsche stress,
zoals rechtopstaand oe kanteltaeelonderzoek, epineerine-reactes op experimenteel geïnduceerde hypoglycemie
en lichaamsbeweging en cardiovasculaire responsen psychosociale stressoren.
, Andere neuro-endocriene bevindingen
Enkele andere neuro-endocriene bevindingen werden waargenomen: kleine maar statstsch signifcant
verminderde groeihormoon (GH) en insulineachtge groeieactor 1-niveaus, normale schildklierhormoonspiegels
en gemengde bevindingen met betrekking tot oestrogenen, eollikelstmulerend hormoon, luteïniserend
hormoon en dehydroepiandrosteron (suleaat). Een aegestompte aescheiding van thyreotroee en
schildklierhormonen als reacte op schildkliervrijmakend hormoon is gevonden, evenals een verminderde GH-
reacte op stmulate met eysiologische stress.
Oorzaak
Een eerste suggeste dat neuro-endocriene aberrates de kern vormen van fbromyalgie komt voort uit de
observates dat symptomen bij fbromyalgie, zoals pijn, gevoeligheid, vermoeidheid, verminderde aërobe
condite en koude intolerante, lijken op symptomen geassocieerd met endocriene stoornissen zoals
hypothyreoïdie en bijnier- oe GH-insufciënte. Een andere suggeste komt van de waarneming dat het neuro-
endocriene systeem kritsch betrokken is bij stress en angstreactes die zo prominent aanwezig zijn in
fbromyalgie. Een van de meest signifcante bevindingen in deze jaren was de waarneming dat CRH-ineusies en
insuline-geïnduceerde hypoglycemie een opmerkelijk verhoogde en statstsch signifcante, cortcotrofne
(ACTH) -aegite vertoonden bij patënten met fbromyalgie versus controles. Aewijkingen in andere neuro-
endocriene stresssystemen dan de HPA-as worden gesuggereerd bij patënten met fbromyalgie, zoals
aewijkingen in hippocampale hersenmetabolieten en correlates tussen cerebrospinale vloeistoe cortcotrophin
releasing eactor concentrate en pijn.
Stress-geassocieerde syndromen
Verschillende argumenten pleiten ervoor om fbromyalgie als een stress-geassocieerd syndroom te
beschouwen. Allereerst versterkt de observate van aewijkingen van de neuro-endocriene stress-systemen de
suggeste dat fbromyalgie een stress-geassocieerd syndroom is. Bovendien rapporteren veel patënten met
fbromyalgie emotoneel oe eysiek trauma in hun levensgeschiedenis evenals de start van fbromyalgie door
eysieke stress, zoals pijnlijk letsel en chronisch lichamelijk overmatg gebruik. Ineectes, zoals hepatts C, HIV, de
ziekte van Lyme en parvovirus B19, zijn in verband gebracht met de ontwikkeling van fbromyalgie.
Fibromyalgie kan dus worden veroorzaakt door een emotoneel oe eysiek trauma, zoals een ziekteproces dat het
stresssysteem actveert. Net als bij fbromyalgie zijn in andere groepen verminderde neuro-endocriene en ANS-
reactes op stress waargenomen na een geschiedenis van stressvolle ervaringen, zoals diabetci die werden
blootgesteld aan herhaalde hypoglycemie en gezonde exemplaren die voorae waren blootgesteld aan een acute
stressor. Er is echter geen krachtg bewijs voor deze argumenten.
Gevolg
Hoewel het mogelijk is dat neuro-endocriene ontregelingen een waardevermindering weerspiegelen die
consttutoneel is oe is verworven als gevolg van blootstelling aan trauma in het verleden, hebben we
recentelijk betoogd dat het ook mogelijk is dat gestoorde neuro-endocriene stressresponsiviteit een
epieenomeen is, dat wil zeggen, het gevolg van eysiologische correlaten van pijn, psychische problemen,
slaapstoornissen, enz.
Fysiologische correlaten van pijn
Het is onbewezen maar mogelijk dat verstoorde neuro-endocriene reactviteit te wijten is aan pijnverhogende
stoffen, zoals stoe P oe pijnremmende stoffen, zoals serotonine. Stoe P in het hersenvocht draagt bij aan de
sensitsate van oplopende pijnpaden. Er is gevonden dat het verhoogd is in het geval van fbromyalgie. Stoe P
remt CRH en stmuleert centrale sympathische actviteit van het zenuwstelsel, die ook CRH lijkt te remmen.
Deze effecten van stoe P komen overeen met neuroendocriene bevindingen bij fbromyalgie. Pregabaline dat de
aegite van exciterende neurotransmiters remt, zoals norepineerine, glutamaat en substante P van
"hyperexciteerde" neuronen, heet aangetoond dat het de pijn bij fbromyalgie vermindert. Er is ook een
hypothese dat een hypoacteve status van CRH-neuronen bij fbromyalgie een rol kan spelen bij het
waarnemen van stmuli als pijnlijker.
Psychologische stress en angst
Veel patënten met fbromyalgie rapporteren voorbij trauma en huidige psychologische stress en angst. Van
voorbije trauma's, een recente stressgeschiedenis en chronische stressbelevingen is aangetoond dat deze
worden geassocieerd met verminderde eysiologische stressreactes op acute stressoren.
