Inhoud
Hoofdstuk 1 Veiligheid in perspectief ..................................................................................................... 3
1.1 Doodsoorzaken en letsels........................................................................................................ 3
1.2 Tot slot: bescheidenheid, vaardigheid en volharding ............................................................. 3
Hoofdstuk 2 Begrippenkader integrale veiligheid ................................................................................... 3
2.2 Veiligheid en integrale veiligheid .................................................................................................. 3
2.3 Objectieve en subjectieve veiligheid ............................................................................................. 4
2.4 Sociale en fysieke veiligheid .......................................................................................................... 4
2.5 Criminaliteit en leefbaarheid......................................................................................................... 4
2.6 Bedrijf en hoofdthema’s in veiligheid ........................................................................................... 5
Hoofdstuk 3 De ketenbenadering ........................................................................................................... 5
3.2 De schakels van de ketenbenadering ............................................................................................ 5
3.3 De veiligheidsketen en de cirkel van Deming................................................................................ 7
3.4 De veiligheidsketen nader beschouwd.......................................................................................... 7
Hoofdstuk 4 Beleid en actoren in integraal perspectief.......................................................................... 7
4.5 Beleidsnetwerken .......................................................................................................................... 7
Hoofdstuk 5 Bestuurlijke bevoegdheden voor openbare orde en veiligheid ......................................... 8
5.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 8
5.2 Ter introductie: handhaving van de openbare orde ..................................................................... 8
5.4 Orderverstoringen door voetbalsupporters en hangjongeren ..................................................... 8
5.5 Ordeverstoringen rond woningen en drugspanden ...................................................................... 8
5.6 Overlast als gevolg van wapenbezit en -misbruik ......................................................................... 9
5.7 Cameratoezicht ............................................................................................................................. 9
5.8 Overlast in uitzonderlijke situaties: ernstige wanordelijkheden en rampen ................................ 9
5.10 Bedreiging integriteit openbaar bestuur ..................................................................................... 9
5.11 Geweld binnenshuis .................................................................................................................... 9
Hoofdstuk 11 Meten van onveiligheid .................................................................................................. 10
11.4 Het meten van fysieke veiligheid .............................................................................................. 10
Hoofdstuk 13 Rijk, provincie, gemeente en andere bestuursorganen ................................................. 11
13.2 Overzicht bestuursorganen ....................................................................................................... 11
13.3 Departementen en veiligheidsbeleid ........................................................................................ 12
13.4 Enkele thema’s in lokaal bestuur .............................................................................................. 14
Hoofdstuk 14 De veiligheidsregio, brandweer en GHOR ...................................................................... 15
14.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 15
14.2 De veiligheidsregio .................................................................................................................... 15
14.3 Brandweer ................................................................................................................................. 15
14.4 De GHOR .................................................................................................................................... 16
14.5 Organisatie bij rampenbestrijding en crisisbeheersing ............................................................. 16
1
,Hoofdstuk 15 De justitiële keten ........................................................................................................... 18
15.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 18
15.2 De organisatie van de politie ..................................................................................................... 18
15.3 Organisatie en taken van het OM ............................................................................................. 18
15.4 Organisatie en taken van de zittende magistratuur (leden van de gerechten) ........................ 19
15.5 Organisatie en taken van de justitiële inrichtingen .................................................................. 20
15.6 Organisatie en taken van de reclassering.................................................................................. 22
15.7 Partners in de justitiële keten ................................................................................................... 22
Hoofdstuk 16 Politie ............................................................................................................................. 23
16.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 23
16.2 De wettelijke politietaak ........................................................................................................... 23
16.3 Politie als maatschappelijke functie .......................................................................................... 23
16.5 Politiewerk................................................................................................................................. 24
Hoofdstuk 17 Krijgsmacht en binnenlandse veiligheid ......................................................................... 25
17.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 25
17.2 Taken en organisatie ................................................................................................................. 25
17.3 Werkzaamheden ....................................................................................................................... 25
Hoofdstuk 19 Veiligheidsmanagement en onderneming ..................................................................... 26
19.3 De veiligheidscoördinator ......................................................................................................... 26
Hoofdstuk 20 Criminaliteit en organisatiecriminaliteit ......................................................................... 27
20.1 Wat is criminaliteit? .................................................................................................................. 27
20.2 Oorzaken van criminaliteit: psychologische theorieën ............................................................. 27
20.3 Oorzaken van criminaliteit: sociologische theorieën ................................................................ 27
20.4 Organisatiecriminaliteit ............................................................................................................. 29
Hoofdstuk 24 Terrorisme en terrorismebestrijding .............................................................................. 30
24.2 Definitie en aard van terrorisme ............................................................................................... 30
24.3 Typen terrorisme en geschiedenis ............................................................................................ 30
24.4 Grondoorzaken .......................................................................................................................... 30
24.5 Terrorismebestrijding ................................................................................................................ 31
Hoofdstuk 25 Rampen en andere crises ............................................................................................... 31
25.4 Mensen en organisaties bij rampen en crises, en crisisbeheersing .......................................... 31
Hoofdstuk 27 Externe veiligheid ........................................................................................................... 32
27.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 32
27.3 Twee soorten maatstaven ......................................................................................................... 33
27.4 Risicobenadering: vijf stappen .................................................................................................. 33
2
,Hoofdstuk 1 Veiligheid in perspectief
1.1 Doodsoorzaken en letsels
Doodsoorzaken
Uitwendige doodsoorzaak: overlijden is een direct gevolg van een uitwendige oorzaak.
Inwendige doodsoorzaak: overlijden is geen direct gevolg van een uitwendige oorzaak (hieronder
vallen ook bijv. kanker door werken met asbest, hartfalen door roken).
Integrale Veiligheidskundigen houden zich bezig met uitwendige doodsoorzaken.
1.2 Tot slot: bescheidenheid, vaardigheid en volharding
100% veiligheid bestaat niet en is ook niet na te streven, omdat de maatregelen dan te veel inbreuk
zouden maken op de privacy en op het overige functioneren van de samenleving. Men moet
oppassen voor risicoregelreflex (de praktijk om na ieder probleem weer een nieuwe regel of
procedure te maken om daarmee risico’s uit te bannen.
Hoofdstuk 2 Begrippenkader integrale veiligheid
2.2 Veiligheid en integrale veiligheid
Veiligheid is: - Mensen zijn effectief beschermd tegen persoonlijk leed (tegen de aantasting van
hun lichamelijke en geestelijke integriteit).
- Het stuk of verloren gaan van goederen is een kwestie van veiligheid wanneer
mensen daardoor leed ondervinden.
- Verandering van maatschappelijke structuren en voorzieningen is een kwestie van
veiligheid wanneer mensen daardoor leed ondervinden.
Veiligheidszorg: Alles wat mensen doen om hun lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen.
Veiligheid omvat bescherming tegen: - Verwonding
- Onnatuurlijke dood
- psychische problemen
R=p x E : Risico (R) is de kans op een gebeurtenis die de veiligheid bedreigd (p) maal de
schadelijke effecten (E) die daarvan het gevolg zijn.
Integrale veiligheid: Een bepaald veiligheidsprobleem in een breder perspectief plaatsen langs
vier verschillende lijnen: 1) tijd
2) ruimte
3) sociale netwerken
4) kennisgebied.
1) Veiligheidsprobleem is onderdeel van een proces (oorzaak-gevolgketen).
Bij integrale veiligheid wordt nagedacht over voorkomen van incidenten en herstel erna.
Veiligheidsketen met vijf schakels: proactie, preventie, preparatie, repressie en nazorg.
2) Veiligheidsproblemen overschrijden vrijwel altijd grenzen (gemeenten-, provincie-, land-):
dus andere bestuurslagen en verantwoordelijkheid in de aanpak.
Er moet niet gefocust worden op de plek van een incident, maar ook de locaties die er
verband mee hebben.
Rekenen houden met het verplaatsingseffect: incident kan zicht verplaatsen naar locatie B
als er op locatie A maatregelen zijn getroffen.
3
, 3) Veiligheidsprobleem is niet het probleem van 1 persoon of 1 organisatie, maar breder en
moet aangepakt worden door samenwerkende personen en organisaties. Hierbij is
informatie-uitwisseling belangrijk.
4) Integrale benadering houd in dat je een veiligheidsprobleem bekijkt vanuit verschillende
kennisgebieden of disciplines: multidisciplinaire aanpak.
Integrale benadering betekend dat je oplossingen voor veiligheidsproblemen zoekt vanuit
verschillende invalshoeken die elkaar aanvullen.
2.3 Objectieve en subjectieve veiligheid
Objectief: Feitelijk Subjectief: Gevoel
Objectieve veiligheid: Een gemeten niveau op een vooraf vastgestelde schaal van veiligheid (men
meet uiterlijk waarneembare verschijnselen).
Subjectieve veiligheid: De mate waarin mensen zich veilig voelen. (Subjectieve veiligheid gaat over
de persoonlijke beleving van veiligheid, het onveiligheidsgevoel of de angst voor criminaliteit.)
Fear victimization paradox: degene die objectief gezien minder kans lopen om slachtoffer te worden,
rapporteren de hoogste angstniveaus en vice versa.
2.4 Sociale en fysieke veiligheid
Sociale veiligheid: - de mate waarin mensen beschermd zijn en zich beschermd voelen tegen
persoonlijk leed door misdrijven (zowel tussen individuen als groepen).
- veiligheid in publieke ruimte, in huis, op school, op het werk, etc.
- in discussie gaat het doorgaans om alledaagse veiligheid in de directe woon-
en leefomgeving.
- ook in verband met rellen, terrorisme, oorlog.
- leed aan mensen door mensen.
- niet alleen de mate van beschermd zijn, maar ook beschermd voelen.
Fysieke veiligheid: - de mate waarin mensen beschermd zijn en zich beschermd voelen tegen
(ook: systemische persoonlijk leed door ongevallen en tegen onheil van niet-menselijke
veiligheid) oorsprong (leed door falen van het sociaaltechnische systeem).
- Voorbeelden: natuurrampen (overstroming, storm, blikseminslag, …),
falende machines, epidemieën. Ongevallen (verkeers-/ transportongevallen,
brand, arbeidsongelukken, vergiftiging door chemische stoffen, instortingen,
ontploffingen).
- objectieve en subjectieve zijde. Belangrijk begrip daarin: risicoperceptie (de
voorstelling die iemand zich maakt van een risico).
2.5 Criminaliteit en leefbaarheid
Sociale veiligheid draait om criminaliteit en leefbaarheid.
Criminaliteit: - Het plegen van misdrijven. (Wetgever bepaald wat strafbaar is).
- Bestrijding is georganiseerd in de justitiële keten (hoofdstuk 15).
- Vaak duidelijk te maken met sociale veiligheid (woninginbraak, geweld, diefstal, …)
- Hoeft niet per definitie een kwestie te zijn die de veiligheid aan gaat (bijv. belasting-
en verzekeringsfraude, diefstal van software).
Wetgever: - Bepaald wat strafbaar is (misdrijf of overtreding).
- Er kunnen nieuwe misdrijven of overtredingen bij komen of geschrapt worden.
- Wetten kunnen veranderen door nieuwe ontwikkelingen of veranderde
maatschappelijke opvattingen.
Leefbaarheid: - Valt niet samen met grenzen van veiligheid.
4