Samenvatting: strafrechtelijk sanctierecht
Inhoudsopgave
Week 1. Inleiding en uitgangspunten....................................................................................................................3
Hoorcollege 1............................................................................................................................................................3
Inleiding en uitgangspunten – discussie hoorcollege 1.......................................................................................11
J. Greene & J. Cohen, ‘For the law, neuroscience changes nothing and everything’, Phil. Trans. R. Soc.
Lond. B 2004, 359, 1775-1785, DOI: 10.1098/rstb.2004.1546............................................................................13
Verplichte studiestof..............................................................................................................................................19
S. Ligthart & J. Waal, ‘Normering van het risicostrafrecht: Over retributie en het "Quarantaine-model"’,
Delikt & Delinkwent 2022/47................................................................................................................................19
- J. Greene & J. Cohen, ‘For the law, neuroscience changes nothing and everything’, Phil. Trans. R. Soc.
Lond. B 2004, 359, 1775-1785, DOI: 10.1098/rstb.2004.1546............................................................................20
Week 2: straftoemeting(svrijheid).......................................................................................................................21
Hoorcollege 2..........................................................................................................................................................21
Verplichte studiestof..............................................................................................................................................41
P.H.P.H.M.C. van Kempen, ‘Legaliteit van straftoemeting: consistente individualisering via
proportionaliteit, schuld en gelijkheid. Naar een wettelijk straftoemetingskader’, DD 2023/1.....................41
HR 5 juli 2022, ECLI:NL:HR:2022:975: strafmotivering.................................................................................44
HR 18 oktober 2022, ECLI:NL:HR:2022:1472 (Straftoemetingsvrijheid 1): alsmede de strafmotivering..44
HR 15 november 2022, ECLI:NL:HR:2022:1641 (Straftoemetingsvrijheid 2): alsmede de strafmotivering
.................................................................................................................................................................................45
Week 3: tbs de rol van de psychische stoornis....................................................................................................46
Hoorcollege 3..........................................................................................................................................................46
Verplichte studiestof..............................................................................................................................................63
- E.E. Nauta, J. Bijlsma, L. Dalhuisen, F. de Jong & G. Meynen, 'Is het stoornisvereiste onmisbaar voor
tbs? Een analyse vanuit nationaalrechtelijk en mensenrechtelijk perspectief', DD 2021/39.........................63
- E.E. Nauta, ‘Zelfstandige vaststelling van een psychische stoornis door de strafrechter: Waar liggen de
grenzen?’, NJB 2021/2608....................................................................................................................................65
- S.L.T.J. Ligthart, T. Kooijmans & G. Meynen, ‘TBS en stoornis: Enkele overwegingen voor de
wetgever’, NJB 2019/837.......................................................................................................................................66
Week 4: vrijheidsbenemende en -beperkende maatregelen en de rol van risicotaxatie.................................68
Hoorcollege 4..........................................................................................................................................................68
Verplichte studiestof:............................................................................................................................................91
, F. de Jong, ‘Het mensbeeld van het risicostrafrecht’, DD 2021/53..................................................................91
J. Bijlsma ‘Het is tijd voor een ongevaarlijkheidspresumptie. Beschouwing naar aanleiding van J.H.B.
Bemelmans, Totdat het tegendeel is bewezen.’...................................................................................................94
G.M. de Vries “de aannemelijkheid van gevaar in de verre toekomst: een probleem bij het opleggen van
de GVM”................................................................................................................................................................96
HR 7 januari 2020, ECLI:NL:HR:2020:2 (Richtlijn ISD)..............................................................................97
Oplegging ISD-maatregel op vordering van het openbaar ministerie, art. 38m lid 1 Sr: beginselen van
behoorlijke rechtspleging staan eraan in de weg dat de rechter, indien hij vaststelt dat een dergelijke
vordering is gedaan de ISD-maatregel oplegt in strijd met de Richtlijn voor Strafvordering bij
meerderjarige veelplegers, in het bijzonder de vordering van de ISD-maatregel bij stelselmatige daders
(Stcrt. 2013, 35061). Wat betreft de eis in de Richtlijn dat sprake moet zijn van een ‘zeer actieve
veelpleger’ geldt onder meer dat over een periode van vijf jaren processen-verbaal zijn opgemaakt tegen
de verdachte voor meer dan tien misdrijffeiten, waarvan ten minste één misdrijf in de laatste twaalf
maanden, terug te rekenen vanaf de pleegdatum van het laatst gepleegde misdrijffeit. Daartoe mogen ook
strafbare feiten die gevoegd aanhangig zijn gemaakt of waarvan op de terechtzitting de voeging is bevolen
(en waarvan niet is vrijgesproken) worden meegeteld.......................................................................................97
Hof Arnhem 5 februari 2007, ECLI:NL:GHARN:2007:AZ7820 (Toetsingskader art. 38s Sr)....................98
Week 5: uitgangspunten tenuitvoerlegging gevangenisstraf.............................................................................98
Hoorcollege 5..........................................................................................................................................................98
Verplichte studiestof............................................................................................................................................120
- S. Meijer, ‘Rehabilitation as a Positive Obligation’, European Journal of Crime, Criminal Law and
Criminal Justice 2017, p. 145-162......................................................................................................................120
- S. Meijer, ‘Verscherpt toetsingskader promoveren en degraderen van gedetineerden’, Sancties 2020/89.
...............................................................................................................................................................................121
- L.E. van Oploo, ‘De menselijke geest en detentie: naar een nieuwe invulling van ‘geestelijke verzorging’
tijdens de tenuitvoerlegging van sancties?’ AA 2021 (december), p. 1128-1134...........................................123
Week 6: (materiële) en formele rechtspositie gedetineerden...........................................................................126
Hoorcollege 6........................................................................................................................................................126
Week 7: tenuitvoerlegging van sancties en transpersonen in detentie...........................................................148
Hoorcollege 7........................................................................................................................................................148
Verplichte studiestof............................................................................................................................................170
- S. Ligthart, P. Jacobs, T. Kooijmans, M. Groenhuijsen, J. Harte & G. Meynen, ‘Tenuitvoerlegging van
strafrechtelijke sancties anno 2020: Enkele aandachtspunten vanuit verschillende disciplines’, NJB
2020/490................................................................................................................................................................170
P. Jacobs, ‘Transgender achter de deur. Een onderzoek naar en aanbevelingen voor de behandeling van
transgender gedetineerden’, NTS 2022/77........................................................................................................173
Dit artikel is het onderzoek van transpersonen wat uitgebreid is besproken in het hoorcollege van week 7.
...............................................................................................................................................................................173
Week 8: kwetsbare personen..............................................................................................................................175
,Hoorcollege 8........................................................................................................................................................175
Verplichte studiestof............................................................................................................................................193
T.M. de Groot, ‘Knelpunten bij en onduidelijkheden rondom het afgeven van een civiele zorgmachtiging
door de strafrechter’, NTS 2021/78...................................................................................................................193
H.L. Kaal & K. Siewe, ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt. Over de noodzaak van het herkennen van
een lvb in detentie’, Sancties 2021/82.................................................................................................................197
M. Samadi, M. Dubelaar en K. Pitcher, ‘Korte metten met politiegeweld? Een kritische reflectie op de lijn
van de Hoge Raad inzake toepassing van artikel 359a Sv bij excessief politiegeweld’, NJB 2021/792.......200
Week 9: Slachtoffers in de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties...................................................207
Hoorcollege 9........................................................................................................................................................207
L. Dalhuisen & A.K. Bosma, ‘Victim-offender contact in the resocialisation process of offenders suffering
from a mental disorder during execution of the Dutch TBS order’, ELR 2021............................................221
Verplichte studiestof............................................................................................................................................224
A.K. Bosma, M.S. Groenhuijsen & G.M. de Vries, ‘De positie van het slachtoffer aan de voorkant van de
executiefase’, DD 2020/7.....................................................................................................................................224
A.K. Bosma, M.S. Groenhuijsen & M. de Vries, ‘De positie van het slachtoffer bij de voorwaardelijke
invrijheidstelling en de voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging in rechtsvergelijkend
perspectief’, DD 2020/13.....................................................................................................................................225
L. Dalhuisen & A.K. Bosma, ‘Victim-offender contact in the resocialisation process of offenders suffering
from a mental disorder during execution of the Dutch TBS order’, ELR 2021............................................226
Week 1. Inleiding en uitgangspunten
Hoorcollege 1
- Theoretische perspectieven op het sanctiestelsel
- Tweesporenstelsel
- Vrije wil
De voorgeschreven artikelen zijn ook tentamenstof! Je krijgt bijvoorbeeld een vraagt wat
zegt de volgende auteur in deze paper (20-25 punten op het tentamen). Inhoud gastcolleges en
de discussies dat is allemaal onderdeel van het tentamen. Over die discussies straks meer.
Waar gaan we het over hebben in dit vak?
Sanctierecht. Dat kent 2 verschillende aspecten. Enerzijds de oplegging van sancties: wat
voor sancties hebben we en onder welke voorwaarden kan of mag een rechter een bepaalde
sanctie opleggen. Een ander belangrijk aspect is de tenuitvoerlegging van die sancties: wat
betekent het juridisch en feitelijk als je een bepaalde sanctie krijgt opgelegd en ten uitvoer
moet leggen. Wat zijn je rechten en plichten als gedetineerden of tbs’er. Het gaat om de
oplegging van sancties en de tenuitvoerlegging. Enerzijds vanuit een positiefrechtelijk
, perspectief: wat zegt het huidige geldende recht over de oplegging en tenuitvoerlegging van
sancties. We gaan ook kijken naar hoe staan die oplegging en die tenuitvoerlegging van die
verschillende sancties op dit moment in de politiek, praktijk en wetenschap. Wat zijn de
actuele en voor ons relevante ontwikkelingen ten aanzien van de oplegging en
tenuitvoerlegging van sancties. Om het simpele feit dat het sanctierecht, meer dan het
materiele of formele strafrecht, continue in beweging is. Het is een thema. Een onderdeel in
het strafrecht waar veel mensen iets van vinden dus daarom kijken we naar maatschappelijke
en politieke ontwikkelingen.
Juristen pleiten voor het afschaffen van: levenslang ‘’doodstraf lange termijn’’
puur tenuitvoerlegging gevangenisstraf.
Minister Dekker: gevangene moeten verlof verdienen. Inmiddels heeft dat geresulteerd in de
wet straffen en beschermen. Voorwaardelijke invrijheidstelling is niet meer vanzelfsprekend.
Terwijl wetenschappers in 2019 ervoor pleiten om af te blijven van de voorwaardelijke
invrijheidsstelling, omdat het een instrument is als stok achter de deur.
In 2020 een ander voorbeeld de maximale gevangenisstraf van doodslag omhoog van 15 jaar
naar 25 jaar. Het wetsvoorstel is aangenomen in de tweede kamer. RSJ een kritisch rapport
over de zin of de onzin van korte detenties. Hebben die wel zin of zouden we moeten
nadenken over meer alternatieve sancties i.p.v. korte detenties?
In 2022 werd er een preadvies geschreven van de Nederlandse juristenvereniging!!
Het strafrechtelijk deel van het preadvies was gewijd aan thema over sanctierecht voor de
oplegging van sancties. Niet zoals we gewend zijn schuld bij een strafbaar feit vastgesteld.
Sancties ook opgelegd puur vanwege het feit dat iemand gevaarlijk is. Dan van een klassiek
schuldstrafrecht, naar een risicostrafrecht. Dus inperking recidiverisico centraal stellen.
Met welke type waarborgen moet dat strafrecht worden omkleed?
Ter afsluiting 2023 professor van Kempen puur en alleen gewijd aan het sanctierecht.
Namelijk straftoemeting. Het beginsel van proportionaliteit staat centraal. Rol legaliteit,
schuld en gelijkheid. Om je een idee te geven over hoe dat sanctierecht continue in beweging
is.
Benadering strafrechtelijk sanctierecht
Theoretisch: waarom sanctioneren?
Wat is het doel van straffen?
Effectiviteit van sanctioneren: bepaalde straffen hebben een bepaald doel. Maar zijn die
straffen ook effectief? Komen die tegemoet aan het doel waarvoor de wetgever ze heeft
