Social Work Hogeschool Rotterdam Jaar 2
Semester 1 Blok 1
Psychologie een praktijkgerichte benadering voor sociaal werk
Samenvatting
Hoofdstuk 2: Psychologische stromingen en hun toepassing in de praktijk
Psychologie hoofdstuk 2:
Psychologische stromingen en hun toepassing in de praktijk
Inleiding
In dit hoofdstuk worden de 5 belangrijkste stromingen in de psychologie beschreven. Deze
stromingen gaan allemaal uit van een bepaald mensbeeld dat bepalend is voor de manier
waarop ze gedrag verklaren. Het is belangrijk dat een hulpverlener kennis heeft van deze
stromingen, ook omdat iemands gedrag vaak op meer dan één manier verklaard kan
worden. in dit hoofdstuk wordt beschreven welke verklaringen voor menselijk gedrag het
gangbaarst zijn.
Psychotherapie = Een gestructureerde vorm van behandeling die berust op een
psychologisch kader waarbij vooral verbale interacties tussen cliënt en psychiater of
psychotherapeut plaatsvinden.
§2.1 De psychoanalyse
Psycholoog Sigmund Freud (1856 - 1939) is de grondlegger van de psychoanalyse =
Stroming waarbij de rol van de kindertijd en het onbewuste worden benadrukt. Freud ging al
op jonge leeftijd geneeskunde studeren. Hij raakte als arts in opleiding bijzonder geïntrigeerd
door het fenomeen dat destijds hysterie werd genoemd. Hysterie = Term die vroeger in de
psychiatrie werd gebruikt voor lichamelijke klachten zonder lichamelijke oorzaak.
Freud raakte zeer geboeid door deze hysterische klachten (vaak bij soldaten die moesten
vechten in de Eerste Wereldoorlog). Dit moest namelijk het werk van de psyche zijn. Freud
brak hiermee met de opvattingen van Descartes, die stelde dat lichaam en geest gescheiden
waren. Volgens Freud had de psyche een grote invloed op lichamelijke processen. Freud
stelde dat de psyche een sterke invloed had op het lichaam en in staat was om zintuigen en
lichaamsdelen uit te schakelen.
Volgens Freud worden mensen met twee onmisbare basisbehoeftes geboren: een behoefte
aan seks en een behoefte aan agressie. De agressieve behoefte zorgt ervoor dat iemand
zijn territorium kan verdedigen en de seksuele behoefte zorgt voor voortplanting. In dit
opzicht past Freud binnen de nature-opvattingen, waarbij het belang van aangeboren
eigenschappen wordt benadrukt.
§2.1.1 Hoe ziet de psyche er volgens Freud uit?
De behoeftes van een mens vormden één onderdeel van de psyche. Freud noemde deze
behoeftes driften: innerlijke krachten die het individu aanzetten tot gedrag. Het Id = Volgens
de psychoanalyse een van de drie onderdelen van de psyche. Een aangeboren structuur
waarin de behoeftes huizen. (Het onderdeel van de psyche waarin de driften gehuisvest
zijn). Door opvoeding leert een kind welk gedrag wel en niet gewenst is. De seksuele en
agressieve impulsen blijven bestaan, maar een kind leert dat het deze moet onderdrukken,
omdat de ouders het kind anders kunnen straffen. Het geweten noemde Freud het
Superego = Volgens de psychoanalyse een van de drie onderdelen van de psyche. Bevat
het geweten en de eisen die mensen aan zichzelf stellen. (Alle aangeleerde normen en
regels).
Volgens Freud is de kindertijd zeer bepalend voor de ontwikkeling van de persoonlijkheid. In
de eerste levensjaren zijn de hersenen nog zeer plastisch (= Heeft betrekking op de mate
waarin het brein veranderbaar is tijdens de ontwikkeling.) en is het brein extra gevoelig voor
prikkels, waardoor ervaringen in de jeugd een zwaar stempel kunnen drukken op zowel de
emotionele als de cognitieve ontwikkeling. Met het ouder worden neemt deze plasticiteit af.
, Het is duidelijk dat kinderen beschikken over een plastisch brein, maar de vraag blijft hoe
bepalend de indrukken uit de kindertijd zijn voor de verdere ontwikkeling en of een
afwijkende hersenontwikkeling in de kindertijd op latere leeftijd gecompenseerd kan worden.
Volgens Freud was er naast het ld en het Superego nog een derde instantie in de psyche
aanwezig: het Ego = Volgens de psychoanalyse een van de drie onderdelen van de psyche.
Het Ego heeft aIs taak om een compromis te vinden tussen de tegengestelde eisen van het
Superego (met daarin het geweten) en het Id (met daarin onze behoeftes). Het Ego dient ook
om alle verontrustende en negatieve gedachten die we over onszelf en de omgeving hebben
naar het onbewuste te verbannen.
Zoals gezegd, is een mens volgens Freud gedoemd om ongelukkig te zijn, omdat we
geboren worden met agressieve en seksuele behoeftes waar we niets mee kunnen, of
waarvan de bevrediging althans slechts tijdelijk plezier oplevert. Daarnaast laten we volgens
Freud onze ziekelijke en perverse behoeftes niet tot het bewuste toe, omdat geen enkel
mens zichzelf als kwaadaardig wenst te zien en een realistisch beeld van onszelf te veel
angst zou opleveren.
§2.1.2 De afweermechanismes
Volgens Freud heeft ieder mens zogenaamde afweermechanismes (= Psychisch
mechanisme waarmee onrustgevende gedachten uit het bewuste worden geweerd.) tot zijn
beschikking. Hiermee kunnen wij met onze behoeftes omgaan zodat we een positief beeld
van onszelf kunnen hebben. Het belangrijkste afweermechanisme is volgens Freud
verdringing = Afweermechanisme waarbij verontrustende gedachten of behoeftes niet tot
het bewuste worden toegelaten. We komen verdringing in de hedendaagse praktijk van
hulpverlening tegen bij traumatische ervaringen. Freud zijn verklaring was dat bepaalde
herinneringen zo veel pijn en angst met zich meebrachten dat ze uit het bewustzijn werden
geweerd. Onprettige herinneringen kunnen weliswaar uit het bewustzijn worden geweerd,
maar ze blijven bestaan in het onbewuste.
Bij het afweermechanisme rationalisatie (= Afweermechanisme waarbij een persoon een
plausibele onzinverklaring voor het eigen gedrag tracht te formuleren.) gebeurt volgens
Freud iets wat vergelijkbaar is met verdringing. Soms worden wij geconfronteerd met gedrag
waar we niet direct trots op zijn. Onze behoeftes zijn tot uiting gekomen en we hebben
bijvoorbeeld toegegeven aan onze agressieve of seksuele verlangens. In het geval van
rationalisatie praten we onze eigen handelingen goed. Een soortgelijk fenomeen zie je
volgens Freud wanneer iemand in naam van God handelt.
Waar we bij rationalisatie toegeven aan onze agressieve of seksuele behoeftes en daaraan
een draai geven waarmee we ons eigen handelen goedpraten, uiten we in het geval van
verplaatsing (= Afweermechanisme waarbij een persoon zijn ontoelaatbare behoeftes
verschuift naar een object waarop zij wel kunnen worden botgevierd.) onze behoeftes in
afgezwakte vorm, op een manier die maatschappelijk geaccepteerd wordt. Volgens Freud
zijn veel spellen een vorm van verplaatsing. We zouden verplaatsing kunnen zien als een
compromis tussen iemands werkelijke behoeftes en de mogelijkheden die de maatschappij
toestaat. We kunnen onze behoeftes wel via verplaatsing uiten, maar dit gebeurt volgens
Freud toch altijd op een manier die een slap aftreksel is van de werkelijke behoeftes.
Een iets betere manier om onze behoeftes te uiten is volgens Freud sublimatie (=
Afweermechanisme waarbij de behoeftes worden geuit op een manier die door de
maatschappij wordt toegejuicht.). Hierbij uit iemand de behoeftes op een manier die de
maatschappij toejuicht en zelfs beloont.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LizaS20. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
