In dit document vind je mijn samenvatting van het vak Klinische Neuropsychologie. Dit vak wordt gegeven in de studie Klinische Psychologie (1ste Master) aan de VUB door Prof. Eva Dierckx. De samenvatting is gebaseerd op de lessen en de slides. Ik ben elke les aanwezig geweest. Aan de hand van deze ...
- Schriftelijk examen (50%): 20 multiple choice vragen van HOC’s met giscorrectie (-0,25 bij foutief
antwoord), gesloten boek
- Casus bespreking (50%): open boek
1. Situering
Neuropsychologie: discipline die de relatie tussen hersenen en gedrag bestudeert
Wikipedia: neuropsychologie is de psychologie die zich bezighoudt met de functies van het brein en
de relatie daarvan met gedrag
De relatie tussen hersenen en gedrag is dubbelzijdig, niet éénzijdig (het brein beïnvloedt het gedrag
en het gedrag beïnvloedt het brein)
Principe: beschadigingen/dysfunctioneren in de hersenen waardoor cognitieve stoornissen
-> directe relatie: spraakcentra in hersenen beschadigd waardoor moeite met spreken
-> diffuse relatie: we weten dat er iets misloopt in de hersenen maar we weten niet waar
Neuropsychologie:
1. Als wetenschapsgebied die een oplossing tracht te vinden voor theoretische vraagstukken (bv.
Waar lokaliseert zich de spraakcentra in de hersenen?) -> onderdeel van de (cognitieve)
neurowetenschappen
2. Als klinische toepassing die tracht om het cognitief functioneren op een systematische manier te
onderzoeken en te beschrijven (a.d.h.v. testinstrumentarium) -> zelfstandige discipline
Vroeger: neurologen en psychiaters
Nu: klinisch neuropsychologen (sterk op zowel theoretisch vlak als op praktisch toegepast vlak)
Kennis en inzicht in cognitieve functies en ziektebeelden = noodzakelijk
Stereotiep incorrect beeld: neuropsycholoog is een diagnosticus die enkel testjes afneemt
2. Historische inleiding
2.1 Oudheid
Vraag 1: Waar zit het sturende mechanische van de ziel? -> vroeger: hart, nu: hersenen
Vraag 2: Werkt ons brein als geheel samen of heeft elke functie zijn eigen plaats in het brein? -> in
werkelijkheid zit het tussen beide
1
,Craniotomie: openen van de schedel bij geesteszieke mensen waardoor boze geesten het brein
kunnen verlaten
2.2 Oude Egypte
Eerste studies van de hersenen:
- 1500 v.C.: Ebers papyrus (perkament over eerste studie van hersenen)
- Priester Imhotep: pionier in het begrijpen van hoe de hersenen werken
- Edwin Smith Surgical Papyrus: vertaald in 1930
- Geen magische, maar wetenschappelijke kijk op geneeskunde
- 48 medische casussen (incontinentie, hoofdtrauma…) werden uitvoerig beschreven (eerste keer dat
het woord ‘brein’ werd gebruikt’)
- Hersenletsels hebben effect op meerdere delen van het lichaam (ogen, ledematen…)
- Effecten van letsels aan het ruggenmerg (incontinentie)
- MAAR: het hart is “the seat of the soul”
2.3 Arabische wereld
Tussen Tigris en Eufraat: geneeskunde = wettelijk beschermd beroep
Maar: geen beschikbare info, kleiplaten zijn verdwenen
2.4 Grieken en Romeinen
2.4.1 Grieken
3 zielen worden onderscheidden:
- Om te overleven via voedselopname (planten)
- Om te kunnen interageren met de omgeving (dieren)
- Om een onderscheid te kunnen maken tussen goed en kwaad = hogere ordeziel (mensen)
Volgens Plato en Hippocrates zit de 3de ziel in de hersenen
Debat: ‘Where is the seat of the soul?’
Aristoteles: cardiocentric view -> hart is het belangrijkste, hersenen zijn het koelsysteem om het hart
goed te laten werken
Hippocrates: cephalocentric view -> het brein controleert alle waarnemingen en bewegingen
(controlaterale spasmen)
2
,Aristoteles:
- Persoonlijkheid en karakter is belangrijk (individuele verschillen)
- Fysiognomie: de vorm van iemand gelaat (lichaam) is een reflectie van iemand karakter (bv. gezellige
dikkerd)
Gebruikt door de dominee Lavatar Johann: vooral gelezen door dominees voor wie mensenkennis
belangrijk is (later Gall geïnspireerd)
Hippocrates:
- Algemeen geneeskundig principe: het menselijk lichaam bestaat uit 4 soorten lichaamssappen
(slijm, bloed, gele en zware gal)
- Fysieke en mentale toestand (persoonlijkheid/temperament) en ziekteverschijnselen werden
verklaard door het gehalte aan de verschillende sappen
- Een onbalans zou kunnen verholpen worden door een dieet
2.4.2 Romeinen
Galen of Pergamon (Claudius Galenus):
- Anatomische studies van hersenzenuwen (gladiatoren en dieren): het brein is het reservoir van
pneuma (vocht = animal spirits = sturingsmechanisme), pneuma zit in de ventrikels en gaat door
zenuwen (buizen) van de hersenen naar de spieren
- Zijn werk = bijbel (tot in de Renaissance)
- De 4 lichaamssappen worden verbonden met de natuurelementen: lichaam is een samenspel van
water, lucht, vuur en aarde
Filosofen onderzochten de anatomische structuur van de hersenen:
- Er zijn holtes (cellen, de huidige hersenventrikels) waarin de ziel/geest zit
- De geest heeft verschillende functies ondergebracht in verschillende holtes/cellen (imaginatie,
cognitie, estimatie, geheugen)
-> eerste cel (= sensus communis): info komt binnen vanuit verschillende zintuigen + integratie
-> tweede cel: het beeld of de inkomende info wordt geïnterpreteerd
-> derde cel (= memoria): het beeld wordt opgeslagen
-> grondslag van de cognitieve psychologie (vergelijkbaar met werking van geheugen)
Belangrijke kenmerken:
3
, - Het gaat om een algemeen systeem van informatieverwerking (geen aparte functies)
- Het gaat om een opvatting over de geest die voor iedereen geldt (geen individuele verschillen)
2.6 Renaissance
Renaissance: zelf weer kritisch en zelfstandig denken en observeren
Andreas Vesalius:
- Begin van nauwkeurig observeren als wetenschappelijke methode i.p.v. aannemen van dogma’s van
filosofen
- Zette zich af tegen het werk van Galenus
- Ging lijken bestuderen op de executieplaatsen in Parijs
- Minitieuse anatomische beschrijvingen en tekeningen
2.7 Eind 16de, 17de en begin 18de eeuw
Nog steeds opzoek naar “the seat of the soul” (lokalisatie)
Descartes: “cogito ergo sum”
-> de mens bestaat uit lichaam (res extensa) en geest (res cogitans)
-> reflexen: via de zenuwen komen berichten binnen, teruggestuurd naar de ledenmaten op basis van
herinneringen in de geeft
-> MAAR: het brein is “the seat of the soul”
Franz Joseph Gall (later zijn leerling Spurzheim):
- De geest zit niet in een holte, maar aan de buitenkant van de hersenen (cortex)
- Grondlegger van frenologie (vanuit de craniologie/schedelleer)
Uitgangspunten theorie Gall:
- Alle psychologische functies zijn aangeboren (↔ empirisme: alle functies zijn aangeleerd)
- Alle aparte functies worden uitgevoerd door aparte organen (lokalisatie ↔ celtheorie: algemeen
informatieverwerkingssysteem)
- De functies zitten niet in holtes, maar in de cortex
- Mensen verschillen van elkaar door een verschil in aanleg voor functies
- Functies die beter zijn, zijn beter georganiseerd en groter in omvang (knobbels: uitstulping op
cortex)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ellenboogers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
