Volgens de Theory of Planned Behaviour (TPB) en de Protection Motivation Theory (PMT) is intentie de
meest directe en belangrijkste voorspeller van gedrag.
Intenties zijn de redenen die mensen hebben om specifieke gedragingen uit te voeren of om een bepaald doel
te bereiken ('Ik wil graag … doen/bereiken omdat ...). Intenties spelen een essentiele rol bij decision-making
process (belsuitvorming). Ze beschrijven de prestatienorm van een persoon, hun inzet voor de prestatie en de
hoeveelheid tijd en moeite die zal worden besteed.
Het is gebleken dat intenties gemiddeld 28% van de variantie in gedrag verklaren. Medium-grote
veranderingen in intenties lijden tot klein-medium grote veranderingen in gedrag. Opvallend is dat
gemiddeld 47% van de mensen met positieve intenties er niet in slagen het gedrag uit te voeren.
→ Intenties blijken een minder goede voorspeller van gedrag dan gedacht.
Er zijn 3 processen die discrepanties tussen intenties en gedrag veroorzaken:
1. Viability – Haalbaarheid. Wanneer iemand minder controle heeft over het gedrag zijn intenties
minder effectief.
2. Activation – Activatieniveau. Wanneer de situatie alternatieve doelen activeerd zijn intenties minder
effectief. Activatie van alternatieve doelen heeft 2 belangrijke gevolgen:
• Prospective memory failure. Mensen vergeten het gewenste gedrag uit te voeren.
• Goal reprioritization. Het gewenste gedrag wordt uitgesteld of opgegeven.
3. Elaboration – Uitwerking. Intenties zijn effectief wanneer zowel de contex (interne en externe cues)
als de middelen (acties) in kaart gebracht worden.
Het vormen van impementation intentions blijkt een effectief voor het aanpakken van voorgaande oorzaken
van discrepanties.
H e t Model of Action Phases (MAP) maakt onderscheid tussen de motivatie van het doel (intention
formation) en de wilskracht om het doel te behalen (Intention realization).
• Intention formation – motivatie. Motivatie wordt gestuurd door iemand overtuiging over de
wenselijkheid en de haalbaarheid van bepaalde handelingen.
• Intention realization – wilskracht. Wilskracht wordt gestuurd door bewuste en onbewuste processen
die initiatie en effectieve uitvoering van het doel bevorderen.
TPB en PMT focussen op de motivationele fase van gedrag, er is weinig aandacht voor hoe deze intenties
vertaald worden naar gedrag. MAP geeft een expliciete theoretische analyse van de processen die de
uitvoering van intenties bepalen.
2. Beschrijving van het model
Implementatie intenties (II) zijn "als-dan" plannen waarin de omgevingsfactoren en het gewenste gedrag
beschreven worden ('Als X zich voordoet, dan zal ik gewenste actie Z uitvoeren'). Er wordt vooruit van
tevoren nagedacht over de waar en wanneer het gewenste gedrag mogelijk is en hoe het gedrag uitgevoerd
wordt. Hierdoor wordt het gedrag snel, onbewust en moeiteloos opgeroepen.
"als-dan" plannen zijn nuttig zowel bij bewuste en onbewuste problemen en wanneer het een situationeel
probleem is of een probleem met de interne zelf-toestand:
• Viability – Haalbaarheid. Bij "als-dan" planning moet de persoon van tevoren nadenken over de
uitwerking van het gedrag waardoor de haalbaarheid wordt vergroot door het boosten van self-
efficacy (zelfredzaamheid), ze weten van tevoren wat ze in een moeilijke situatie kunnen doen.
1
,Samenvatting boeken en Artikelen deeltentamen 1 Gedragsverandering Oktober 2018
• Activation – Activatieniveau. "als-dan" plannen zorgen dat cues verbonden worden aan het gewenste
gedrag. De cues zal hierdoor zorgen voor het activeren van gedrag, terwijl bij de doelgerichte
intenties mensen het gedrag zelf moeten activeren.
• Elaboration – Uitwerking. Doelgerichte intenties geven alleen aan wat iemand wilt doen.
Implementatie intentie richt zich op waar, wanneer en hoe ze dit willen doen.
2 processen worden gebruikt om de werkzaamheid van implementatie intenties te verklaren:
• Cue accessibility – cues herkennen. Het toegankelijk maken van cues helpt mensen bij het
identificeren van de mogelijkheden om het gedrag uit te voeren (Als...).
• Goal-achievement – doelgericht. Het vastleggen van een doel helpt bij het automatisch uitvoeren
van het doelgerichte gedrag (Dan...).
Het vormen van implementatie intenties zorgt voor een rijkere mentale representatie van de doelgerichte
acties waardoor de kans groter is dat dit gedrag geactiveerd wordt, zelfs na vertraging (bv. 1 week na het
opstellen van de implementatie intentie).
Bij implementatie intenties wordt de controle verschoven van de persoon zelf naar de cues. Interne en
externe cus lokken het gedrag uit ipv dat de persoon zichzelf moet herinneren aan het doel. Hierdoor krijgt
het de uitvoering van het gedrag kenmerken van automatische processen:
• Immediacy – Mensen worden sneller in het grijpen van kansen om het gedrag uit te voeren.
• Efficiency – Mensen zijn effectief in het uitvoeren van het gewenste gedrag, zelfs bij verminderde
zelfcontrole.
• Lack of awareness.
◦ Anticipated opportunity. Het gedrag wordt uitgevoerd zonder dat mensen bewust hoeven te zijn
van de cue die het gedrag uitlokt.
◦ Underlying goal intention. Prestatie wordt beinvloed zonder dat mensen bewust hoeven na te
denken over hun doel.
Dus: Mensen hoeven zich niet bewust te zijn van de intentie. Actie initiatie bij implementatie intenties zijn
relatief direct en efficient.
4. Developments
Er zijn 3 verschillende moderatoren die een sterke invloed hebben op de effectiviteit van implementatie
intenties:
1. Self-regulatory problem – Wanneer het doel moeilijker te behalen is, er sprake is van een geestelijke
uitdaging bij het uitvoeren van het gedrag of als mensen het moeilijk vinden om hun gedrag te
reguleren is II effectiever.
• Het werkt niet om een II op te stellen bij een doel dat makkelijk te behalen is. Een “als-dan”
planning is overbodig.
2. Motivation en habits. II heeft een groter effect bij een sterke intentie en een belangrijk doel.
• Bij het veranderen van sterke gewoontes is II minder effectief.
3. Plan quality. Het opstellen van een plan heeft invloed op de accessibility of cues en de sterkte van de
cues-respons link. II worden beinvloed door hoe goed iemand kan plannen, zijn/haar inzet en plan
reminders.
• II is effectiever bij iemand die slecht kan plannen.
Situated Inference Model – Loersch & Keith Payne (2014)
Het verschijnen en verdwijnen van priming effects kan verklaard worden door de combinatie van 3
2
,Samenvatting boeken en Artikelen deeltentamen 1 Gedragsverandering Oktober 2018
principes (zie figuur 1):
• Accessibility – toegankelijkheid. Primes zorgen ervoor dat relevante informatie makkelijker
beschikbaar is waardoor gerelateerde gedachtes en gevoelens eerder naar voren komen.
• Misattribution – misattributie. Ideeen die naar boven komen worden (onterecht) gekoppeld aan de
eigen gedachten en gevoelens.
• Afforded Questions – aangeboden vragen. De betekenis van de geprimde informatie hangt af van de
vragen die omhoog komen in de situatie.
We moeten weten welke gedachtes geactiveerd worden, aan wie de gedachten worden gekoppeld, en waar
mensen ze kunnen toepassen.
→ Het effect van primes gebeurt grotendeels onbewust.
Het SIM zorgt ervoor dat dingen die in het verleden geleerd zijn worden gekoppeld aan de huidige situatie.
Het SIM stelt voor dat beschikbare informatie gekleurd kan worden door metacognitieve factoren en mindset
manipulaties. Wanneer de beschikbare informatie als betrouwbaar gezien wordt zal de kans op een priming
effect vergroten.
Er zijn 3 moderatoren gerelateerd aan missattributie:
1. Aspects of the Priming Event – De kans op misattributie is klein vanneer de prime opvallend is.
2. Aspects of the Target
• Punt van aandacht – Het priming effect is kleiner wanneer het punt van aandacht opvallend is.
Er wordt dan een hele specifieke set van informatie opgehaald waardoor de prime op minder
gebieden invloed heeft.
• Zelfbeeld – Wanneer een prime gericht is op het activeren van het self-concept is de prime
effectiever. Missattributie aan eigen gedachten en gevoelens wordt hierdoor verhoogd.
3. Situational Factors
• Controle – De impact van de prime wordt verhoogd wanneer de bron van de informatie minder
goed gecontroleerd kan worden.
• Cognitieve lading – De impact van de prime wordt verhoogd door manipulatie van cognitieve
lading zoals tijdsdruk en multi-tasken.
• Motivatie – Missattributie wordt verminderd door mensen te motiveren om extra aandacht te
geven aan de bron van de beschikbare informatie.
• Zelfbewustzijn – Primes hebben minder invloed op gedrag wanneer zelfbewustzijn wordt
verhoogd, zoals door het plaatsen van een spiegel.
3
, Samenvatting boeken en Artikelen deeltentamen 1 Gedragsverandering Oktober 2018
Er zijn 2 moderatoren die het gebruik van de beschikbare informatie beinvloeden:
1. Target of Focus
• Opgeroepen vraag – De effectiviteit van een prime wordt bepaald door de vraag die in de
persoon op wordt geroepen. Is de vraag niet gerelateerd aan het doel? Dan wordt ander gedrag
geactiveerd.
• Persoonlijke behoefte – Een Prime is effectiever wanneer het gerelateerd is aan iemands
persoonlijke behoefte.
2. Metacognitive Cues – De effectiviteit van een prime wordt beinvloed door de manier waarom
mensen informatie beoordelen, bijvoorbeeld mbv mindset manipulatie.
Voordeel van SIM – het biedt kaders waarin rekening gehouden wordt met moderatoren.
Er zijn verschillende factoren die de 3 basisprocess van SIM kunnen verstoren:
• Populaties – Populaties kunnen verschillende stereotyperende kennis bevatten waardoor een ander
soort vraag/gedrag opgeroepen kan worden.
• Associatiesterkte – Mensen kunnen zwakkere associaties hebben tussen de prime en het onderwerp
waardoor het gewenste vraag/gedrag niet wordt opgeroepen.
• Alternatieve doelen – De aanwezigheid van alternatieve doelen kan het priming effect verzwakken
waardoor het gewenste vraag/gedrag niet opgeroepen wordt.
• Manipulatie – Mensen kunnen wantrouwend worden als ze het gevoel hebben dat ze
gemanipuleerd worden waardoor misattributie niet plaatsvind.
→ Dus: Priming is context-afhankelijk: Het effect van de primes hangt af van de huidige situatie en
gedragsmatige oplettendheid.
Attitudes en Conditioneren
Chapter 3: Attitudes and Consistency – Gass & Seiter
Attitudes helpen bij het voorspellen, verklaren en veranderen van gedrag. Een attitude is een
“psychologische tendens die wordt geuit door het evalueren van een bepaalde eenheid met een zeker mate
van voorkeur en afkeer.” → je vindt iets leuk of niet leuk.
Een attitude heeft 3 eigenschappen:
1. Predispositions – Een attitude is een mentaal template dat ons gedrag stuurt.
2. Evaluative dimension – Een attitude kan varieren in intensiteit. Sterkere attitudes zij vaak betere
voorspellers van gedrag en zijn minder makkelijk te veranderen.
3. Attitude object – Een attitude is ergens op gericht, een ander persoon, idee, gebeurtenis of een
situatie.
Explicit Measures
Attitudes kunnen zowel impliciet of exliciet gemeten worden.
Voorbeelden van expliciete metingen zijn:
• Self-report schales – Attitude worden gemeten door ze direct aan mensen te vragen.
◦ Likert-schales – Uitspraken over een object gevolgd door een aantal keuzemogelijkheden
varierend van “sterk mee eens” tot “sterk mee oneens”.
▪ Deze schalen zijn makkelijk om te maken en in te vullen en zijn breed geaccepteerd binnen
de wetenschap, overheid en industriele sector.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Femke3006. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
