Hoorcollege 1: Recht: Aard, functies en bronnen (Joost Huijer, 10 september 2018)
Functies van het recht
- Scheppen van sociale orde (rechtszekerheid: je weet wat je kunt verwachten)
- Bevorderen van vreedzame conflictbeslechting (niet het heft in eigen hand nemen, maar
een onafhankelijke derde beslist)
- Individuele ontplooiing van burgers (Bijvoorbeeld klassieke grondrechten: vrijheid van
godsdienst / meningsuiting / bescherming van lichamelijke integriteit)
- Rechtvaardige verdeling van diensten en goederen (Verzorgingsstaat, sociaal vangnet)
- Kanaliseren van sociale verandering (Het begeleiden van sociale verandering in de
maatschappij, wetgeving komt een aantal jaren later dan de sociale verandering)
Trias politica
- Wetgevende macht: Democratisch gekozen, niet alleen vanuit Den Haag, ook
gemeenteraad en de Europese Unie
- Uitvoerende macht (Bestuur): Bijvoorbeeld Belastingdienst, OM, politie
- Rechtsprekende macht: Onafhankelijk
Machtenscheiding of machtenspreiding? Eerder spreiding, want het zijn geen gescheiden
werelden, sterk met elkaar verbonden. Is dat goed? Is dat slecht? Hoe ver moeten we gaan?
Geert Wilders: Iemand die in de wetgevende macht zit, die wordt vervolgd. Waarom zou hij
zeggen ‘miljoenen mensen terecht geen vertrouwen meer in rechtspraak als ik word
veroordeeld’. Hij zou vertrouwen moeten hebben in de trias politica. Politica willen meer dan
alleen wetgeven. En rechters doen meer dan alleen regels toepassen, wetten kunnen op
verschillende manieren geïnterpreteerd worden (rechtsvormende taak van de rechter).
Bij kleine strafzaken is het het OM die opspoort, vervolgd en beslist. Gaat sneller, is efficiënter.
Gaat op de stoel van een rechter zitten.
Soorten regels
- Gedragsnormen: gebieden of verbieden van bepaald gedrag
- Sanctienormen
- Bevoegdheidsverlenende normen: meer gericht op wat de overheid kan en mag.
Terminologie
- Positief recht: vastgesteld of erkend recht in een bepaalde gemeenschap, dus
afhankelijk van context (bijv verschillen tussen landen), de tijd waarin je leeft enzovoort.
Voorbeelden: ‘Tot 1991 was het niet mogelijk om je partner binnen het huwelijk te
verkrachten’, ‘moeder van het kind is de vrouw waaruit het kind is geboren’ hoeft niet als
er een draagmoeder (juridisch is zij de moeder) wordt gebruikt.
- Gelding: verbindend voor bepaalde groep personen, je wordt geacht de wet te kennen
en hieraan te houden.
, - Effectiviteit: Wanneer is een wet of regel effectief? Voorbeeld rijden onder invloed: Het is
kenbaar en er is een duidelijke norm. Sommige mensen negeren het, maar genoeg
mensen doen het ook niet. Fietsers zijn ook bestuurders. Onder automobilisten wordt
gehandhaafd door politie, maar dronken fietsers vrijwel genegeerd.
- Objectief recht: ‘het’ recht (het geheel aan regels; rechten, plichten en bevoegdheden,
veel subjectieve rechten vallen hier ook onder, ‘law’)
- Subjectieve rechten: ‘mijn’ rechten (persoonlijke rechten, ‘rights’)
Rechtsgebieden
- Publiekrecht: Staatsrecht, bestuursrecht, strafrecht → Tussen overheid en burger, dient
het algemeen belang.
- Privaatrecht: pers- familierecht, vermogensrecht, erfrecht. → Tussen burgers onderling,
eigen belang nastreven.
- Functionele rechtsgebieden: jeugdrecht, gezondheidsrecht → gekoppeld aan een
bepaald thema, kunnen elementen uit verschillende rechtsgebieden bevatten.
Jeugdstrafrecht valt onder privaatrecht, maar kinderbeschermingsrecht is privaatrecht.
- Internationaal recht: Volkenrecht, recht mbt internationale organisaties, internationale
verdragen
- Nationaal recht: Primair recht dat intern gelding heeft (gericht op eigen samenleving,
geldt binnen jouw staat) Internationale rechten gelden ook als nationaal recht, want is
door dat land erkend.
Rechtsbronnen
- Formele rechtsbronnen: wet, jurisprudentie (rechtspraak), ongeschreven recht
(gewoonte recht, normen waarvan wij vinden dat ze ‘normaal’ zijn, zonder dat dat
gereguleerd is)
- Internationaal: verdrag, besluiten van organisaties, internationale jurisprudentie
Rechtsbronnen raadplegen
- De wet: wettenbundel of online (navigator.nl → solis id → uitgaven → collegebundel)
- Jurisprudentie: Rechtspraak.nl
Hoorcollege 2: Organisatie van de Staat (Joost Huijer, 17 september 2018)
Trias politica revisited
Openbare lichamen: georganiseerd gemeenschapsverband gebonden door organen van het
openbare lichaam. Bijvoorbeeld de staat, provincie, gemeente en waterschappen. → art. 134
van de Grondwet. Machten (Montesquieu) is veranderd in organen met bevoegdheden. Als je
schade lijdt door de gemeente: financiële vordering niet naar ambtenaar, maar de gemeente als
openbaar lichaam stel je aansprakelijk.
Kenmerken democratische rechtstaat
Democratie:
