Financieel economisch strafrecht
Essentie van dit vak
Gaat om onderwerpen rondom de financiële kant van het strafrecht (Economisch strafrecht),
zoals:
Witwassen
Fiscaal strafrecht
Materieel en formeel strafrecht, staat in het midden van het (punitieve) bestuursrecht
en het strafrecht.
o Bijvoorbeeld AFM. Zit in de bestuursrechtelijke kolom van dit vak.
Zowel theorie als praktijk komen aan bod. Praktijk aan de hand van gastcolleges.
Waarom is het belangrijk?
Was eerst gericht op individuen en kleine bedrijven. De wereld van nu vraagt meer
toezichthoudende bevoegdheden rondom het financiële strafrecht. Denk aan de vervolging van
personen als CEO’s van ING, Rabobank, KPMG etc. Het functionele pakket (FP) is een erkend
onderdeel geworden van het Openbaar Ministerie. De wereld is dus enorm veranderd door de
kijk die de samenleving heeft op het punitieve karakter van ‘straffen’.
Let op: hoe moet je de punten van de gastsprekers verwerken in de lesstof? Per
gastspreker/instantie moet je gewoon beknopt kunnen aangeven waar ze voor staan, wat het
doel is, wat de gevolgen zijn etc. Dus de hoofdkenmerken.
Week 1 (AFM)
Vragen vooraf
1. Ik vind het tegenstrijdig. In de agenda van 2023 wordt gesteld dat groepen huishoudens
door de coronapandemie goede buffers hebben opgebouwd om (bijvoorbeeld) de
huidige hoge prijzen op te kunnen vangen. Naar mijn mening was de coronapandemie
financieel juist zeer negatief voor het overgrote gedeelte van Nederland. Wat wordt
bedoeld met grote groep huishouden met goede buffers? Hoe ziet u dat voor zich?
De goede buffers hebben specifiek te maken met de huishoudens. Die konden
namelijk niks uitgeven en dus meer spaargeld opgebouwd.
2. Hoe worden de boetes, die door het AFM worden gegeven, geïnd? En wat gebeurt er
op het moment dat de BESTUURLIJKE boetes niet voldaan worden?
Ne bis in idem beginsel? Speelt alleen in het geval van boetes. Last onder dwangsom
is een herstelmaatregel, niet punitief bedoeld vanuit het AFM. Er wordt eigenlijk
afgestemd van “wie doet wat”, hier kan worden afgevraagd of de machtenscheiding
wel in acht wordt genomen.
Bij het niet voldoen van bestuurlijke boetes is de meerwaarde bij een buitenlandse
partij de publicatie. Bij een nationale partij zal het AFM dan naar de civiele rechter
stappen en gewoon als procespartij tegenover de malafide handelaar optreden.
Het AFM deelt alle aanwezige informatie op het moment dat het onderzoek wordt
overgedragen aan de strafrechtelijke actoren.
3. Is er juridische controle op het afdwingen van de medewerkingsplicht op grond van
artikel 5:20 Awb?
De betrokken partij laat zich vaak adviseren door deskundigen op het moment dat
een onderzoek naar hem/haar wordt verricht. Deze deskundige controleert of het AFM
‘rechtmatig’ handelt. Maar het AFM heeft zelf ook belang om rechtmatig te handelen,
ze willen niet dat een onrechtmatigheid verder in het proces problemen op kan leveren.
Het kan wel eens zijn dat bewijs wordt uitgesloten.
4. Hoe kan de AFM actief de signalen VOOR ZIJN om preventief te handelen?
, Het gaat dan om inschattingen van waar risico zou kunnen ontstaan op eventuele
illegale handelingen rondom de financiële markten. Dit wordt vooral vastgesteld aan
het begin van een jaar om zo van tevoren extra focus te hebben op bepaalde gebieden
(bijvoorbeeld: pensioenfonds).
5. Hoe weet de consument of zijn/haar melding of signaal in aanmerking is genomen?
Consumenten worden niet op de hoogte gehouden omtrent het onderzoek dat is
ingezet, maar persberichten rondom maatregelen zijn voor de consumenten vaak
bevestigingen. De consumenten kunnen deze berichten gebruiken om dan de stap te
maken naar de civiele rechter op basis van onrechtmatige daad.
, Week 1
Introductiecollege:
- AFM: (toezichthouder) Let op gedrag op de financiële markten (zoals het niet mogen
handelen met voorwetenschap). Helemaal aan de voorkant van de keten, daarbij hoeft geen
sprake te zijn van een verdenking om ergens naar te kijken. Maar als het een strafbaar iets
wordt, dan gaat het naar bijv. FIOD of OM
- FIOD: Strafrechtelijk onderzoek
- OM (functioneel parket wat gaat over fraude witwassen etc.)
- Advocaat
- Forensische Accountancy
- Compliance: Interne opsporingsambtenaren die intern in een bedrijf ervoor zorgen dat de
mensen de normen kennen. Maar ook als er overtredingen zijn wat er dan gedaan moet
worden. Waarborgen van normconform gedrag.
- Verdachte perspectief: Iemand die voorwerp van onderzoek is geweest.
Strafrechtelijke sancties (de schikking, transactie) gaan veel minder ver dan de
bestuursrechtelijke (je carrière is over).
Gastcollege:
1. kwetsbare consumenten
2. Bijv. Handelen met voorwetenschap
3. Koersschommelingen
4. Toezichthouder op accountant sector.
Toezicht houden op dat iedereen zich normconform gedraagt. Zoals: heb je een vergunning
voor je dienstverlening? Dit gebeurt d.m.v. bijv. een informeel instrument zoals een streng
gesprek om ervoor te zorgen dat een partij een vergunning regelt. Dan is er ook nog een heel
scala aan formele instrumenten zoals last onder dwangsom of een aanwijzing. Tegen die
formele maatregelen kunnen partijen procederen.
Onderzoek op verschillende manieren doordat consumenten melding maken, of wanneer
andere marktpartijen of private partijen (banken) iets zien in hun systemen en daardoor een
melding doen. Onderzoeksmogelijkheden:
- Deskresearch: interne bronnen (meldingen) – externe bronnen (internetprofielen, waar
wordt een website gehost, bij de bank info opvragen, of verzoek bij FIOD en OM om
informatie in te winnen.)
- Als verder onderzoek nodig is kan onderzoek ter plaatse gedaan worden bij het bedrijf
(kan aangekondigd of onaangekondigd). Gesprekken met bestuurders en medewerkers.
- E-discovery: Slimme technieken zoals op zoektermen zoeken om bepaalde stukken naar
boven te halen. (Control + F)
, Finfluencers:
De keten van het zelfstandig beleggen verandert. AFM heeft geen toezicht op die finfluencers
en signaalaanbieders bij het zelfstandig beleggen. Wel enigszins op de brokers.
Bijv. beleggingscursussen geven is iets waarvan het AFM dacht dat er aandacht aan moest
worden besteed. Daar is onderzoek naar gedaan: gesprekken gevoerd met ze en ook bijv.
gekeken naar welke overtredingen worden er gedaan. Finfluencers houden zich niet altijd aan
de wetgeving (zij hebben bijvoorbeeld belangen zoals producten promoten waar ze geld aan
verdienen. Dat is dan niet in het belang van de consument). Voorbeeld Rapper Boef die
pump en dump cryptomunt Xpose in 2021 heeft gepromoot voor louter eigen financieel gewin.
Beleggingsadvies mag niet zonder vergunning, maar dit doen ze wel.
Ze prijzen risicovolle producten aan zoals cryptos, zonder vereiste deskundigheid en
vergunning.
CFD Brokers
Vrij complexe instrumenten.
In 2019 flinke stijging van signalen over dit soort partijen. Wat deed het AFM? Ze hadden zelf
namelijk geen toezichtsbevoegdheid. Ze hebben een aantal bekende BN’ers gevraagd om te
helpen bij waarschuwingsberichtgeving. Dat leidde tot een groot mediabereik en een groot
effect op afname van gedupeerde consumenten.
Vragen en antwoorden:
- Er is een internationale organisatie waar de landelijke toezichtorganisaties samen komen.
- Proactief benadering i.p.v. handelen op signalen? Trends detecteren. Of kijken naar wat voor
wetgeving zit er aan te komen, en hoe zal daar mogelijk misbruik van gemaakt kunnen worden.
Maar het is niet te voorkomen dat je vaak op signalen (dus achteraf) moet afgaan, en er dus al
eerste slachtoffers zijn geweest.
- Wat als een finfluencer doorgaat ondanks waarschuwing?: Bijv. last onder dwangsom
- In hoeverre zijn de formele maatregelen in strijd met het strafrecht? Una via beginsel bestaat
alleen in geval van boetes. Last onder dwangsom is geen boete. Bestuursrechtelijke handhaver
en opsporingsinstantie overleggen met elkaar: Wie doet wat?
- Medewerkingsplicht in het bestuursrecht: Ze mogen aan eenieder informatie vorderen en
daar is medewerking voor verplicht. Last onder dwangsom en boetes kunnen anders opgelegd
worden als ze dit niet doen. Tot het moment dat iemand verdachte is, moet iedereen gewoon
meewerken.
- Reageren op signalen: ga je dan niet over op opsporing? Nee, ze werken binnen hun
bevoegdheid en hebben andere soort bevoegdheden die niet vallen onder
opsporingsbevoegdheden. Als ze erna een strafbaar feit vaststellen, dan moet je dat
afstemmen en dan moet bijvoorbeeld de FIOD haar onderzoek verder doen.
- De crypto valt nu niet officieel onder financieel middel, dus de wetgeving is er niet op van
toepassing waardoor het AFM er geen toezicht op heeft. Straks gaat de crypto gedefinieerd
worden, maar hoe het gedefinieerd zal worden dat weten we vooralsnog niet.
- Er zijn verschillende criteria voor de keuze voor wanneer iets naar strafrecht gaat of
bestuursrechtelijk wordt afgedaan. Fraude op de beleggingsmarkt willen ze bijvoorbeeld graag
strafrechtelijk vervolgd zien.
- Juridische controle op de medewerkingsplicht? Een partij mag zich laten bijstaan door een
juridisch adviseur. Of dat later een streep door een maatregel gaat omdat het onderzoek
onzorgvuldig is geweest.
- Naleving van Wwft en sanctiewet dan denken we snel aan de grote banken, maar die zijn veel
eerder aan de slag gegaan met de naleving van deze wetten, en toch ging het daar niet goed
