2018-2019
Geschiedenis van het politieke denken
Hoorcolleges
Gemaakt door Maha Abdallah
1
, 2018-2019
College 1: Inleiding 3
College 2: Plato 4
College 3: Aristoteles 8
Middagcollege 11
College 4: Aquino 12
College 5: Machiavelli 14
College 6: Hobbes 18
College 7: Locke 21
College 8: Rousseau 24
College 9: Bentham & Mill 27
College 10: Hegel 30
College 11: Karl Marx 34
College 12: Fascism and Totalitarianism 38
College 13: Foucault 46
2
, 2018-2019
College 1: Inleiding
Belangrijke vragen in de politieke filosofie
1. Wat is rechtvaardigheid?
2. Wat is de democratie en is het goed?
3. Wat zijn de doelen van de samenleving?
4. Waarom zou ik de wet moeten gehoorzamen?
5. Hoe moet een burger moeten opgeleid/opgevoed?
- Belangrijkste vraag: wat is het beste regime?
- Fresco: allegorie van goed en slecht bestuur (Lorenzetti, Sienna)
Definitie en 3 centrale ideeën van de politieke theorie
- algemeen: politieke theorie is het onderzoek naar het wezen, de oorzaken en de effecten van een
goed en slecht bestuur
1. Goed en slecht bestuur hebben een enorme impact op de levenskwaliteit.
2. De vorm van ons bestuur is niet voorbestemd; we hebben een keuze en moetend
verantwoordelijkheid dragen voor die keuze.
3. We kunnen een onderscheid maken tussen bestuur dat ‘goed' is of ‘slecht’. Dat onderscheid
heeft te maken met de effecten dat een bestuur heeft.
- plato’s antwoord: allegorie van de grot. Normale mensen hebben geen goed idee van wat de
werkelijkheid is; alleen de filosoof ontsnapt de grot en krijgt de mogelijkheid de echte
werkelijkheid te zien. De filosoof moet vervolgens aan de ‘normale mensen’ uit leggen wat
bijvoorbeeld rechtvaardigheid is.
3
, 2018-2019
College 2: Plato
Historische context
- 507: ontstaan van de democratie in Athene
- 480: 'grieken' verslaan de Perzen
- 469: Pericles komt aan de macht: Gouden eeuw voor Athene begint
- 431: begin van de Peloponnesische oorlog
- 427: Geboorte Plato
- 404: Athene verliest de oorlog: Tirannie van de Dertig neemt macht
- 403: Democratie wordt hersteld
- 399: Executie Socrates door democratisch bewind
- 387: Plato sticht de Academie
De staat (Politeia)
- Plato probeert het ideale regime onder woorden te brengen
- Begin van het boek: 'Ik daalde af naar de Pyraeus’. Dit is een plek die geografisch maar ook
symbolisch lager ligt dan Athene volgens Plato.
Rechtvaardigheid: wat is het en waarom er naar streven?
- Socrates vraagt Sephallus: hoe is het om zo oud te zijn?
- SCphallus: ik voel rust en sereniteit en ervaar nu eindelijk de mogelijkheid om mij te richten op
rechtvaardigheid.
- Socrates: Dus, jij zegt dat rechtvaardigheid het volgende is:
- Cephallus: Eerlijk zijn en ieder het zijne geven. Cephallus is symbool voor conventies en
traditie. Op een gegeven moment werkt Socrates hem de deur uit. Dit laat symbolisch zien dat
filosoferen pas kan beginnen wanneer we ons niet meer vasthouden aan traditie en conventie.
- Polemarchus: goed doen aan je vrienden en schade berokkenen aan je vijanden. Socrates ziet
twee problemen in deze definitie:
- Deze definitie suggereert dat we weten wie onze vrienden zijn. Dit is twijfelachtig, en dus
kunnen we daar niet onze definitie van rechtvaardigheid op baseren.
- Ook al zouden we weten wie onze vrienden zijn, hoe kan onze definitie van
rechtvaardigheid includeren dat we andere mensen slechts toedoen?
4
, 2018-2019
- Thrasymachus (Sofist): rechtvaardigheid is wat in het voordeel van de sterkere is. Het gaat er
om andere voor jezelf te winnen.
- Deze definitie geeft aan dat mensen altijd wetten moeten volgen, omdat deze in het belang
zijn van de machthebbers. Socrates vraagt: zou het mogelijk zijn dat machthebbers zich
vergissen en wetten invoeren die eigenlijk niet in hun belang zijn? Aangezien dit het geval
is, stelt Socrates dat deze definitie niet mogelijk is, aangezien mensen dus niet altijd wetten
moetend gehoorzamen.
- Deze definitie gaat ervan uit dat machthebbers goede intenties hebben.
- Thrasymachus, later: onrechtvaardig zijn is superieur aan rechtvaardig zijn.
- Rechtvaardigheid is alleen voor de zwakken; als mensen weg kunnen komen met
onrechtvaardigheid, dan zullen zij hier altijd voor kiezen.
- Dit vormt een moeilijke kritiek voor Socrates. Hij moet nu:
- Definiëren wat rechtvaardigheid volgens hem is.
- Uitleggen waarom men rechtvaardig zou willen zijn, om het rechtvaardig zijn zelf.
De stad en de ziel
- de stad en de ziel lijken genoeg op elkaar om een verrijking te maken
- Plato begint met het uitleggen hoe een stad ontstaat. Dit gebeurt doordat mensen samenwerken om
uiteindelijk iedereens behoeften te verdedigen (arbeidsdeling).
- Plato legt uit hoe belangrijk soldaten zijn voor de staat. Daarnaast geeft hij aan dat een staat bestaat
uit drie klassen:
- Regeerders, soldaten, werkers. (een 4e klasse zou ook aanwezig zijn, namelijk slaven, maar
Plato telde deze niet mee als onderdeel van het volk)
- De analogie van stad en ziel
- stad (in de ideale situatie):
- Soldaten: zouden in een commune moeten leven en geen eigen bezit moeten hebben, zodat ze
niet in eigenbelang zouden handelen.
- Regeerders: uit de beste soldaten kunnen regeerders voortkomen. Om als soldaat regeerder te
worden moet men een intensieve training ondergaan. Plato verdedigt een aristocratie, waarin
het land geregeerd wordt door de ‘besten’.
- Werkers: mogen bezit en familie hebben, maar worden strikt uit de politiek geweerd.
- Plato: iedereen is tevreden in zijn eigen stand
Wat is rechtvaardigheid in de stad (Plato)?
- rechtvaardigheid is wanneer alle standen zich aan hun eigen taken houden en in een soort harmonie
samen leven.
5
, 2018-2019
- Het is essentieel dat de essentieel deugden in de samenleving wordt belichaamd: wijsheid
(regeerders), dapperheid (soldaten), zelfbeheersing (iedereen), rechtvaardigheid.
- Rechtvaardigheid is een overkoepelende deugd: als iedereen doet wat hij moet doet dan kan
rechtvaardigheid hieruit voortkomen.
- Rechtvaardigheid is een soort van staat van juiste ordening.
Wat is rechtvaardigheid in de ziel (Plato)?
- rede (logos) -> vergelijkbaar met regeerders
- Energieke deel (Thymos) -> vergelijkbaar met soldaten
- Begeerte (Epithymia) -> vergelijkbaar met werkers
- Als alles goed functioneert, belichamen de delen de deugden: wijsheid (rede), dapperheid
(energieke deel), zelfbeheersing (iedereen). Als dit alles aan de orde is heb je te maken met een
rechtvaardig persoon.
- Onrechtvaardigheid ontstaat wanneer een bepaald deel anders dan de rede de overhand neemt. Dit
leidt eveneens tot een staat van ziekte, en deze willen mensen vermijden.
Ideeënleer
- Volgens Plato moeten filosofen politieke leiders worden; dit idee heeft te maken met Plato’s
ideeënleer. De wereld waarin wij leven bestaat eigenlijk uit twee werkelijkheden.
- De werkelijkheid waarin wij leven kan alleen een benadering zijn van bepaalde ideeën.
- Omdat de filosoof met de ideeën bezig is, heeft hij kennis. Om deze reden is hij degene die
eigenlijk moet regeren. De gewone mensen hebben meningen (vermoedens), maar geen echte
kennis.
- Het hoogste idee in de allegorie van de grot van Plato is de zon; het idee van het goede.
De nobele leugen
- een leugen verspreid door de politiek om de samenleving stabiel te houden en de voorgesproken
harmonie in stand te houden.
- Plato: Mensen worden geboren uit de aarde (symbolisch). Dit versterkt solidariteit en harmonie.
- Plato: Mensen worden geboren met metalen in hun ziel. Werkers (blond), soldaten (zilver) en
regeerders (goud). Zo’n mythe zorgt ervoor dat mensen zich berusten in hun plek en geen
ambities krijgen.
6
, 2018-2019
Censuur
- Regeerders moeten censureren door er in de opvoeding voor te zorgen dat soldaten bepaalde dingen
niet lezen. Ze moeten bijvoorbeeld niet weten dat je gelukkig kan worden door onrechtvaardig te
handelen. Soldaten moeten voornamelijk onderwezen worden in de filosofie, niet in de literatuur.
Plato’s kritiek op democratie en tirannie
- Plato was erg zorgelijk over de democratie en verdedigde de aristocratie.
- Vier mislukte/ onrechtvaardige regimes (van erg tot ergste)
- Timocratie: Thymos is aan de macht. Een voorbeeld is Sparta. In een Timocratie is er altijd
onrust en oorlog.
- Oligarchie: regering van de rijke elite. Hier bestaat een enorm verschil tussen arme en rijke
mensen, die uiteindelijk lijkt tot spanningen die uiteindelijk voor een democratie zullen zorgen.
- Democratie: Kenmerkende aspecten van Plato van de democratie zijn:
- Vrijheid van meningsuiting en religie
- De bescherming van de privé-sfeer
- Diversiteit, als gevolg van de vorige twee punten
- Gelijkheid voor de wet
- Volgens Plato zorgt dit alles voor wanorde en scepsis tegenover de autoriteit.
- Tirannie: volgens Plato ligt de tirannie in het verlengde van de democratie.
- nuance: Plato is kritisch op de democratie, maar hij is ook wel wat ambivalent. Volgens Plato geeft
de democratie mensen de mogelijkheid om over staatsvormen na te denken, zonder vervolgt te
worden. De democratie maakte Socrates mogelijk, maar betekende ook zijn einde.
7
