Samenvatting gezondheidscommunicatie
Samenvatting van:
• Boek: Health Communication. Theory, Method and Application. – Nancy Grant Harrington.
Hoofdstukken: 1, 4 (t/m health literacy), 5, 7, 8, 9, 11 t/m 15.
• Artikelen:
o Klemm, C., Das, E., & Hartmann, T. (2014). Swine Flu and Hype: A Systematic Review of
Media Dramatization of the H1N1 Influenza Pandemic.
o Vliet, L. van, Dulmen, S. van, Mistiaen, P. & Bensing, J. (2016). De placebo-effecten van
goede communicatie.
o Glare, P., Fridman, I. & Ashton-James, C. (2018) Choose your words wisely: The impact
of message framing on patients’ responses to treatment advice.
o Graaf, A. D., Sanders, J. M., & Hoeken, H. (2016). Characteristics of narrative
interventions and health effects: A review of the content, form, and context of
narratives in health-related narrative persuasion research.
Doel van tentamen:
• In staat zijn om de belangrijkste elementen in de gezondheidscommunicatie te herkennen en
verschillen met andere communicatiedomeinen aan te wijzen.
• In staat zijn om de doelen die organisaties en individuen nastreven in
gezondheidscommunicatie aan te wijzen en de strategieën die ze daarvoor inzetten te
herkennen
Inhoud
Week 1. Wat is gezondheidscommunicatie? ......................................................................................................................2
Hoofdstuk 1. Health Communication ................................................................................................................................2
Week 2. Voorspellen en beïnvloeden van gezondheidsgedrag. .................................................................................4
Uit de PowerPoint/les: .............................................................................................................................................................4
Hoofdstuk 9. Risky Health Behaviors: Among Adolescents and Young Adults. ...............................................9
Hoofdstuk 14. Campaigns and Interventions .............................................................................................................. 13
Week 3. Risico- en crisiscommunicatie en media-effecten ........................................................................................ 16
Uit PowerPoint/les: ................................................................................................................................................................ 16
Hoofdstuk 13. Media Effects and Health ...................................................................................................................... 17
Hoofdstuk 16. Risk and Crisis Communication........................................................................................................... 21
Artikel 1. Swine Flu and Hype: A Systematic Review of Media Dramatization of the H1N1 Influenza
Pandemic. .................................................................................................................................................................................. 24
Week 4. Arts-patiëntcommunicatie en ethiek ................................................................................................................. 26
Hoofdstuk 4. Providers’ Perspectives on Health Communication: Influences, Processes, and
Outcomes. ................................................................................................................................................................................. 26
Hoofdstuk 5. Approaches to Studying Provider-Patient Communication....................................................... 29
, Hoofdstuk 11. Ethical Issues in Health Communication ......................................................................................... 33
Week 5: Placebo- en nocebo-effecten, framing en taalgebruik. ............................................................................. 37
Uit de PowerPoint/les: .......................................................................................................................................................... 37
Artikel 2. De placebo-effecten van goede communicatie. ..................................................................................... 41
Artikel 3. Choose your words wisely: the impact of message framing on patients’ responses to
treatment advice. .................................................................................................................................................................... 43
Week 6: Risicogroepen en individuele verschillen, socio-culturele factoren. ..................................................... 43
Uit de PowerPoint/les: Gezondheidsverschillen en trends in Nederland. ....................................................... 43
Hoofdstuk 7. Factors Affecting the Patient .................................................................................................................. 47
Hoofdstuk 8. Socio-cultural Factors in Health Communication. ......................................................................... 49
Week 7: eHealth, narratieven en entertainment educatie. ......................................................................................... 51
Hoofdstuk 12. New Technologies in Health Communication .............................................................................. 51
Hoofdstuk 15. Internet en E-health ................................................................................................................................. 51
Uit PowerPoint/les: ................................................................................................................................................................ 51
Artikel 4: Characteristics of narrative interventions and health effects. ........................................................... 57
Week 1. Wat is gezondheidscommunicatie?
Hoofdstuk 1. Health Communication
(Lesstof week 1 en boekstof samengevoegd):
Definitie gezondheidscommunicatie
Gezondheid: “A state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence
of disease or infirmity” (WHO, 1948).
Positieve gezondheid: “Gezondheid is het vermogen van mensen zich aan te passen en eigen regie te
voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven” (Huber, 2012).
Gezondheidscommunicatie is de studie van berichten die een betekenis creëren in relatie tot fysieke,
mentale en sociale welzijn.
- Rogers (1996): “Gezondheidscommunicatie is elke vorm van menselijke communicatie waarbij de
inhoud over gezondheid gaat”.
- Schiavo (2007): “Gezondheidscommunicatie is een veelzijdige en multidisciplinaire benadering om
verschillende doelgroepen te bereiken en gezondheid gerelateerde informatie te delen met het doel
individuen, gemeenschappen, gezondheidsprofessionals, speciale groepen, beleidsmakers en het
publiek te beïnvloeden, betrekken en ondersteunen, om daarmee een gedrag, oefening of beleid te
overwinnen, introduceren, aannemen of behouden dat uiteindelijk de gezondheidsuitkomsten zal
verbeteren”.
Domeinen gezondheidscommunicatie
Gezondheidscommunicatie is multidisciplinair en veelzijdig. Het richt zich op verschillende domeinen:
, • Cure & care: het verzorgen van patiënten.
• Preventie: het voorkomen van problemen (vb. zonnebrand, condoomgebruik).
• Gezondheidsbevordering: het bevorderen van gezondheidsgedrag, zoals gezond eten en
bewegen.
Gezondheidsonderzoek
Samenwerkingsstrategieën tussen domeinen:
• Multidisciplinair: verschillende disciplines werken onafhankelijk van elkaar. Vb.
Gedragswetenschappers, artsen en communicatiewetenschappers werken allemaal aan
verslavingsvraagstukken, maar werken niet samen hieraan.
• Interdisciplinair: verschillende disciplines werken samen. Vb. Het RIVM waarin epidemiologen
en communicatiespecialisten met elkaar werken.
• Transdisciplinair: verschillende disciplines komen samen om kennis rondom een vraagstuk te
integreren en zo nieuwe inzichten en theorieën te genereren. Vb. Centers of Excellence in
Cancer Communication Research: wat is de rol van communicatie in het voorkomen van
cognitieve bijwerkingen van chemotherapie? Communicatie-kennis bleek nieuw perspectief
toe te voegen: informatie kan bedreigend zijn voor de ontvanger.
Verschillende onderzoeksmethodes:
• Basic research: ontworpen voor het testen en verfijnen van theoretische modellen.
• Applied research: ontworpen voor het oplossen van een probleem.
Empowerment: mensen met een ziekte zelf in hun kracht zetten of die in staat zijn om zelf
beslissingen te nemen over hun toestand.
Theory, method and metatheory
Meta betekent ‘over’, metatheorie betekent eigenlijk ‘over de theorie’. Metatheorie bevat een
paradigmatisch perspectief of een manier van kijken naar de wereld. Het maakt veronderstellingen
over de aard van de realiteit, de aard van kennis en de rol van waarden in onderzoek.
Paradigma’s: manieren van kijken naar de wetenschap.
• Scientific paradigm (post-positivistisch/ objectivistisch / realisme): er bestaat één objectieve
werkelijkheid die je met empirisch onderzoek kunt vaststellen.
Het gaat vooral om het vinden van een uitleg en niet zozeer om de gevonden resultaten ook
echt te begrijpen. Het onderzoek is objectief, vaak kwantitatief.
o Vb. Heritage et al. (2007) onderzochten het effect van woordkeuze op
patiëntcommunicatie. Ze keken of gepolariseerde woorden (any vs. some) effect
hadden op het gedrag van de patiënt. Als de dokter vroeg ‘Is there something else?’
dan gaven de patiënten significant vaker een andere bezorgdheid aan. Als de dokter
vroeg ‘Is there anything else?’ veranderde er niets significant aan het gedrag. (I do
have some other concerns, I don’t have any other concerns.) Woordkeuze had dus
significant effect.
o Onderzoeksmethode hierbij is doorgaans kwantitatief.
• Interpretive paradigm (humanistisch): het ontrafelen en begrijpen van de subjectieve,
gesitueerde betekenissen van menselijk gedrag. Wil het gedrag niet voorspellen of beheersen,
maar wil de wereld om zich heen interpreteren.
o Vb. DeSantis (2002) deed onderzoek naar hoe sigaarrokers argumenten construeerden
om anti-rookboodschappen tegen te gaan. Dit deed hij in een groep sigaarrokers
waar hij zelf al een lange tijd bij hoorde. Zo kon hij de groep waarnemen in een real-
, life context. Het theoretisch framework dat hierbij hoorde was peer cluster theory.
Deze theorie herkent de rol van communicatie in het construeren van sociale en
psychologische werkelijkheden onder leden van een kleine groep.
o Onderzoeksmethode hierbij is doorgaans kwalitatief, zoals interviews.
• Critical-cultural paradigm: is soortgelijk aan de interpretive paradigm in zijn oriëntatie naar
ontologie, epistemologie en axiologie, maar het onderscheidt zichzelf door zijn focus op
power: de sociale, politieke, economische en culturele betekenis van onderdrukking door de
haves of the have-nots. Deze methodes streven naar het geven van een stem aan mensen die
minder belangrijk of invloedrijk zijn gemaakt (gemarginaliseerd) en om hen in staat te stellen
sociale verandering te creëren. Voor gezondheidscommunicatie betekent het dat we onze
assumpties moeten nagaan over wat het betekent om gezond of ziek te zijn en wie de
autoriteit heeft om te zeggen wat gezondheidbevorderend gedrag of ziektepreventiegedrag
is. Het moedigt ons aan om het systeem eerlijker en gelijker te maken.
- Critical-cultural focust zich op het analyseren van sociale structuren.
o Vb. Ellingson (2008), onderzoek naar communicatie tussen gezondheidsaanbieders en
patiënten in een dialysekliniek.
Constructivisme: er zijn verschillende subjectieve, sociaal geconstrueerde werkelijkheden. ‘De
werkelijkheid’ bestaat niet.
Week 2. Voorspellen en beïnvloeden van gezondheidsgedrag.
PowerPoint/les week 2 + Hoofdstuk 9 + Hoofdstuk 14.
Uit de PowerPoint/les:
• Gezondheidscampagnes zijn effectief als het zo gepland wordt:
o Voer vooronderzoek uit (literatuurstudie, focusgroepen met doelgroep)
o Gebruik theorie als basis
o Segmentatie doelgroepen
o Target je boodschap op de doelgroepen
o Plaats boodschap in strategische communicatiekanalen
o Voer een procesevaluatie uit
o Voer een effect-evaluatie uit
• Deze week focussen we op ‘gebruik theorie als basis’ en ‘target je boodschap op de
doelgroepen’.
• Om gedrag te veranderen, moet je eerst achterhalen wat mensen beweegt.
• Voorspellers van gezondheidsgedrag. De socio-demografische, biologische en genetische
voorspellers van gedrag zijn niet (zo gemakkelijk) te veranderen. Daarom wordt er in
gezondheidscommunicatie gericht op bewust, beredeneerd gedrag.
Het gebruik van gezondheidsmodellen:
• Verschillende risicogroepen en gezondheidsproblemen vragen om het gebruik van het meest
passende gezondheidsmodel. Zoek dus uit bij welk gedragsdeterminant de kern van het
probleem zit. Doe literatuuronderzoek en onderzoek bij de doelgroep.
• > Welke variabele speelt volgens jullie een belangrijke rol voor jongeren bij:
(dit zijn eigen antwoorden, is niet nagekeken o.i.d.)
o Condoomgebruik.
