Week 1 - Sociologisch perspectief
Werkgroep 1.1
Artikel - Bauman - Introduction, Sociology
Sociologie = wetenschap over de maatschappij → het gaat over de ‘human made world’ (en
komt meer overeen met politiek, rechten en economische studies dan met bijvoorbeeld
natuurkunde en scheikunde). Het bestuderen van mensen en hun gedrag →
relaties/menselijke wereld. Ook kijk je naar maatschappelijke problemen en hoe dat de
samenleving beïnvloed. Hoe leven mensen met elkaar en hoe zijn ze van elkaar afhankelijk.
De manier hoe we denken over sociologie lijkt natuurlijk en voor de hand liggend. Maar er
moet verder gedacht worden, want we moeten meer te weten komen over wat iets
sociologisch maakt en wat hen onderscheid van andere wetenschappelijke praktijken.
Waar studies zoals politiek en geschiedenis niet naar kijken, daar kijkt sociologie naar.
De verschillende studies hebben wel een grote overeenkomst. Ze willen allemaal informatie
verkrijgen en presenteren op een verantwoordelijke manier en dus de waarheid laten zien.
Elke studie heeft een eigen cognitief perspectief (standpunt), eigen onderzoeksvragen en
eigen principes om de informatie te interpreteren.
Wat sociologie onderscheid van andere studies is dat menselijke acties worden laten zien
als ‘elements of wider figuration’.
De centrale vraag van sociologie is wat mensen doen dat ze zo afhankelijk zijn van anderen
en waarom is het belangrijk dat mensen zulke sociale wezens zijn. Het is dus een manier
van denken over de menselijke wereld.
Sociologie is een kwestie van gezond verstand (common sense). Sociologische
bevindingen, zijn ervaringen van mensen in hun dagelijkse leven. Iemand heeft het al
ervaren voordat het onderzocht wordt door een sociologist. Dit betekent dat iemand die geen
sociologist is toch dingen kan zien vanuit een sociologisch perspectief (waar een sociologist
over praat hebben we al in ons leven ervaren).
Verschillen tussen sociologie en common sense:
● Sociologie (in tegenstelling tot common sense), onderwerpt zich aan rigorous rules of
responsible speech → dit houdt in dat ze alleen uitspraken proberen te doen die
betrouwbaar, valide en representatief zijn in plaats van ongeteste beweringen te
doen.
● Daarnaast wordt er bij sociologie (in tegenstelling tot common sense), ook gekeken
naar de size of the field → dit houdt in dat er niet naar ervaringen van een individu
wordt gekeken, maar er wordt veel wijder gekeken (dus veel ervaringen worden
vergeleken).
● Sociologie gaat (in tegenstelling tot common sense), niet over het begrijpen van
dingen vanuit het perspectief van het individu (er wordt niet gelooft dat iemands
biografie puur te danken is aan hun eigen motieven, inspanningen en opzettelijke
actie). Sociologisch denken is de wereld begrijpen door te kijken naar de vele
webben van menselijke afhankelijkheid.
● Sociologie houdt in dat we het gewone leven op een meer volledig bewuste manier
onderzoeken. We maken een proces van defamiliarisering door. Er wordt op
nieuwe manieren naar de samenleving gekeken en gerealiseerd dat 'dit niet de enige
, manier is waarop we dingen kunnen doen' (dit zal niet iedereen leuk vinden, vooral
degenen die profiteren van bestaande sociale relaties).
Sociologie kan solidariteit promoten (we kunnen mensen beter begrijpen door sociologie en
dat heeft invloed op bijvoorbeeld de manier van communiceren met anderen).
Aantekeningen:
Psychologisch perspectief → individu
Sociologisch perspectief → maatschappij/sociaal → er wordt wel gekeken naar de
individu, maar dan wordt er ook gekeken naar de invloed op een individu. Het is het
tegenovergestelde van een gepersonaliseerde wereld blik (je bent afhankelijk van elkaar).
Het wordt dus bekeken vanuit een groep/ sociaal verband.
Pedagogisch perspectief → er wordt in dit geval niet alleen gekeken naar de individu,
maar je moet ook sociologisch kijken en dus kijken naar de omgeving van een kind
(Bronfenbrenner). Op dit moment is pedagogiek meer gefocused op het individu.
Hoorcollege 1.1
SOO → relatie tussen onderwijs en opvoeding en de maatschappij (deze beïnvloeden
elkaar). Opvoeding en onderwijs vinden in de samenleving plaats en zijn daarmee
verweven. De maatschappij heeft invloed op de manier waarop ouders kinderen opvoeden.
Maatschappelijke ontwikkeling heeft dus invloed op hoe een kind wordt opgevoed of
onderwijs:
- Denk bijvoorbeeld aan het stimuleren van een kenniseconomie (de overheid wil handelen
met het buitenland en wil hoogopgeleide kinderen).
- Een andere voorbeeld is technologische ontwikkeling. Wanneer geef je een kind een
telefoon, maar ook werken met laptops op school.
- Ook COVID-19 is een voorbeeld (maatschappij heeft invloed op vormgeving onderwijs en
opvoeding).
Het gaat binnen SOO niet alleen om speciale gebeurtenissen. Relatie tussen de
samenleving en opvoeding en onderwijs gaat veel dieper.
Er wordt steeds vaker een diagnose gesteld en daarmee neemt ook het medicijngebruik toe.
Dit valt te verklaren doordat bijvoorbeeld ouders meer bewust zijn van ADHD waardoor ze
sneller aan de bel trekken. Ook is het makkelijker geworden om de diagnose te stellen
(criteria zijn veranderd). Je hebt een diagnose nodig om naar sbo te gaan, waardoor
kinderen een stempel nodig hebben om hier terecht te kunnen komen. Er zijn verschillende
perspectieven om dit vraagstuk te verklaren:
● Biomedisch perspectief → nadruk op gedragssymptomen van ADHD als een
weerspiegeling van een neurologische ontwikkelingsstoornis en biologische
overerving. Medicatie wordt als behandelingsmethode beschouwd.
● Orthopedagogisch perspectief → nadruk op aard en achtergronden van
problemen bij opvoeden. Spanningen binnen het gezin kunnen bijvoorbeeld leiden tot
gedragsproblemen. Gedragstherapie wordt als behandelingsmethode beschouwd.
AdHD wordt als dynamisch gezien (je kunt nu ADHD hebben, maar over een paar
jaar niet meer).
, ● Sociologisch perspectief → kritisch op individualisering gedragsproblemen
Gedragsproblemen zijn niet gelijkmatig verdeeld over de bevolking. Bijvoorbeeld
zorgt armoede er voor dat er een hogere prevalentie is op het gebied van ADHD. Ze
leggen de nadruk op het belang van maatschappelijke en sociale context voor de
manier waarop ADHD wordt begrepen, ervaren en ermee om wordt gegaan. Sociale
en maatschappelijke veranderingen:
- Er is sprake van veranderende eisen aan kinderen, zo wordt er meer nadruk
gelegd op algemene vorming, theorie en abstracte kennis. Het belang van
praktijkonderwijs is afgenomen (er wordt gefocust op een kenniseconomie →
hoogopgeleid). Kinderen die niet stil kunnen zitten worden in een omgeving
geplaatst waar ze moeten opletten en dat past niet bij hen.
- Veranderingen in het zorg- en onderwijsstelsel, prestatiebekostiging, er is een
financiële prikkel om de diagnose te stellen en zorg te leveren. Dit is ook op
school het geval (leerlinggebonden financiering).
- Versmallingen bandbreedte. Wij bepalen als groep wat ‘normaal’ is, maar die
normen veranderen. Wat vroeger normaal was wordt nu vaker als abnormaal
beschouwd. De bandbreedte lijkt versmald: afwijken van het gemiddelde
wordt steeds minder getolereerd.
- Medicalisering van het probleem. Je ziet steeds vaker dat de behandeling van
ADHD vooraf ging aan de diagnose. OOk zie je dat ouders ADHD vooral zien
als medisch probleem in plaats van een sociaal probleem. Dit was voordelig
voor farmateuze bedrijven.
- Veranderende publieke attitudes psychiatrie, er is een lagere drempel om
hulp te zoeken en ze weten ook beter hoe ze hier moeten komen. Hierdoor
nemen de diagnoses toe. Ook kun je het steeds vaker eisen om een
diagnose te krijgen (veranderende rol patiënt en psychiater).
- Discours in media, legt nadruk op risico’s van onbehandelde ADHD. Dit
verhoogd risico op depressie bij volwassenen , verslaving, criminaliteit en
schooluitval. Ze zijn vooral anti-psychiatrisch en pro-medicalisering.
Opvoeding en onderwijs wordt beïnvloed door:
● Dominante opvattingen in de samenleving: normaal en abnormaal gedrag
● Economische ontwikkeling: behoefte aan geschoolde arbeiders
● Politieke ontwikkeling: zoals veranderingen in het zorgstelsel.
Een sociologisch perspectief maakt voor pedagogen alternatieve verklaringen en
benaderingswijze inzichtelijk. Sociologen kunnen zich met alles bezighouden wat te maken
heeft met de menselijke wereld (opvoeding, onderwijs, maar ook criminaliteit of drugsgebruik
zijn hier voorbeelden van). Ze houden zich bezig met het begrijpen en verklaren van de
menselijke wereld. Ze verschillen met bijvoorbeeld economie of politiek door de blik
waarmee ze de werkelijkheid benaderen. Mensen zijn altijd met elkaar verbonden,
sociologisch onderzoek is gericht op het effect van onderlinge afhankelijkheid van personen
en andere actoren.
Bronfenbrenner houdt zich ook bezig met de omgeving die invloed uitoefent op een individu.
Toch is dit niet sociologisch, want bronfenbrenner plaatst het ontwikkelende kind als
uitgangspunt en dat is niet het geval bij de sociologie. Zij erkennen niet dat het individu
bestaat, maar ze zijn altijd in relatie met anderen (een individu kan niet losgetrokken worden
van die relaties).
, Wielemans: mens als ‘knooppunt van relaties’. Individuen internaliseert de maatschappij (het
individu wordt beïnvloed van de maatschappij waardoor je ze niet los van elkaar kunt zien).
Bronfenbrenner ziet het individu en de rest van de maatschappij wel los van elkaar.
Opvoeding en onderwijs hebben ook invloed op de maatschappij (ze reproduceren de
maatschappij).
Een sociologisch perspectief is dus niet individualiserend (ook als het wel over individuen
gaat). Individuele keuzes worden beïnvloed door maatschappelijke ontwikkelingen en
structuren die een individu betekenis geeft aan de sociale omgeving.
Werkgroep 1.2
Artikel - Gerwitz & Cribb - Hoofdstuk 1 - Understanding education: a sociological perspective
Voorbeelden:
- Internet gebruiken als bron om meer te weten te komen over de condities van hun kind.
Kennisverwerving hangt dus niet alleen af van school. Op die manier gaan ze de strijd aan
met medische professionals.
- In Israël is er veel drop out van meisjes (ouders willen niet dat ze in contact komen met
jongens). Het begrijpen van educatie heeft dus ook te maken met waardeoordelen.
- Ongelijkheden in educatieve ervaringen.
- Museums geven het beeld weer dat Europa superieur is aan Afrika.
- Hetrosexualiteit wordt als norm gezien. Jonge kinderen die afwijken van de norm
veranderen vaak (onder druk van de maatschappij) toch nog terug.
Voorbereidingsopdracht 1.2:
● Welke centrale begrippen - begrippen die centraal staan in een
sociologische benadering - ben je tegengekomen? Schrijf er drie op en licht
ze kort toe.
Sociale klasse/ sociaal-economische status → hiërarchische structuur (maatschappelijke
ladder) waarin te zien is dat mensen verschillende economische posities hebben en dat dit
ook hun levenskansen beïnvloed. Mensen met een hoge SES hebben vaak meer kansen in
het leven dan mensen met een lage SES. Mensen met een hoge SES hebben bijvoorbeeld
een grotere kans om naar de universiteit te gaan dan mensen met een lage SES. Uit wat
voor milieu een kind komt is bepalend voor de kansen in de maatschappij.
Educational advantage/disadvantage → Bij ‘educational disadvantage’ zijn er kinderen die
minder profiteren van het onderwijs in vergelijking met hun klasgenootjes. Dit zou
bijvoorbeeld kunnen komen doordat een kind opgroeit in armoede, een handicap heeft, niet
gezond is maar bijvoorbeeld ook leesproblemen heeft. In dit geval zorgen de sociale en/of
economische achterstanden ervoor dat ze minder tot ontwikkeling komen en wellicht ook wel
minder kansen krijgen dan de andere kinderen in de klas. Het speciaal onderwijs of
financiële- en psychologische hulp zouden in dit geval oplossingen kunnen zijn om het kind
toch nog passend te onderwijzen en dus meer tot zijn/haar recht laten komen.
Hetrosexual matrix → Dit is een (onzichtbare) norm (in de samenleving) die meldt dat men
hetrosexueel moet zijn. Individuen die afwijken van deze norm worden als
afwijkend/onnatuurlijk beschouwd. Bij jonge kinderen die van de norm verschillen, kan het zo
