SamenvatninHCnEpidemiologoloiienEnEcolonolomie IrisnScholoolonderwagdt
Hoorcollege 1: Introductie
Ditnvaknbestaatneiiengijknuitndrienolonderwerpen:nepidemiologoloiie,necolonolomienennstatsteken.atndezendrien
olonderwerpennaggemaagnmetnegkaarniemeennhebbennisndatnhetnkwanttateinis,njeniaatnmetndatanaannden
sgaie
Van data naar diergeneeskunde
Jenbeiintnmetnhetnverzamegennvanndatae
Dezendatanmoloetnwolordennieanagyseerd
(statstek)nennvervologiensnolooloknwolorden
ieïnterpreteerdenJenwigtnernnamegijkneen
coloncgusienuitnkunnenntrekkenenDe
interpretatenbrenitndenverzamegdendatanen
beiripnvanndenbiologoloiie/ziektekundenbij
egkaarenDitnstegtnjeninnstaatnolomncoloncgusiesnte
trekken,nennolonderbolouwdntenhandegenninnde
praktjken
Datanverzamegen?
Uitsgainvanneenndiainolostschentest
Effectnvanneennbehandegini
Matenvannvóórkolomennvanneennziekte
Oolorzakennvannziekte
Oolorzakennvannverschiggenninnproloducteniveausn
The story of John Snow (1813-1858)
ArtsninnLolonden
.olordtnieziennagsndenirolondgeiiernvanndenepidemiologoloiien(‘FathernoloinEpidemiologoloiy’)
Beschreeindenverspreidininvannchologeran(Vibrio cholera)
.atndeednhij?
o Datanverzamegen
o Datananagyserenn(doloolorndinienninntentekenennolopneennkaart)
o Interpreteren
o Handegenn
.atnhijneiiengijknsteedsndeednwasnhetnolopsteggennvannwatnweninndenhuidiienepidemiologoloiieneenn
oloccurrencenregatolonnnoloemenenHijnwigdendensamenhanintussenntweenverschiggendendinienninnkaartn
brenien,ninnditnievagnwegkenwaterbrolonnjeniebruiktnennoloinjenchologeran(ja/nee)nkrijite
Denoloccurencenregatolonnbeschrijfndensamenhanintussen:
Risicoloiactolornnziekte
Determinantnnoloutcolome
XnnY
InndenafeegdininhierolondernzijnndenieievensninneennexcegbestandjeniezetenJenwigtnnatuurgijknolooloknwetenn
oloinhetnverschignsiinifcantnisen
1
,SamenvatninHCnEpidemiologoloiienEnEcolonolomie IrisnScholoolonderwagdt
OmntenkijkennoloinhetnverschignsiinifcantnisnianjenstatstekntoloepassenenHiernkolomtndanneennp-waardenuit,n
innditnievagn2,2nxn10-16enDenkansnisnheegnerinkgeinndatnhetnolopntoloevagnberust,ndusnisnhetnsiinifcante
Maarnisnhetnwaternwerkegijkndenoloolorzaak?nZijnndenchologerandolodennieassolocieerdnmetndenwaterbrolon?nIsnden
BroloadnStreetnpolompnieassolocieerdnmetndenuitbraak?nOmnditntentestennkunnjeneennproloeiolopstegginin(‘triag’)
olopzettenenVroloeiernkolondennzenhetnwaternnoloinnietntestennolopnchologeraenJenmoloetndannéénniroloepn
bgoloolotsteggennaannhetnwaternenneennandereniroloepnniet,nennkijkennholoeveegnprolocentnzieknwolordtnvann
chologeraenDitnisnnatuurgijknwegnerinolonethischen
Voorbeelden in de praktik
Inseminatesuccesnenncolonditescoloren(ieiten)
Uitvagngeihennennpernstagn(olondanksndatnhetniemiddegdnvologiensndennolormniaat,nisnerninnéénnstagn
noloinwegnveegnwinstntenbehagen)
Megkproloductenolonkantenieitenn
Uitbrakennvannkattenziekte
2
,SamenvatninHCnEpidemiologoloiienEnEcolonolomie IrisnScholoolonderwagdt
Hoorcollege 2: Statistiek en wetenschappelijk redeneren
Statsteknisnolongolosmakegijknverbolondennmetnhetnhegenwetenschappegijkenolonderzoloeknennvolormtndusneenn
wezengijknolonderdeegnvanndenwetenschappegijkekenredenerinienDatnbeiintnmetndenolonderzoloeksvraainenn
denhypolothesenndienietoloetstnwolordenenDenrologndienstatsteknspeegtninnwetenschappegijknolonderzoloeknzagn
wolordenntoloeiegichtnaanndenhandnvanndenzesnstappenndienwolordenntoloeiepastnbijnhetntoloetsennvannden
hypolothesene
.etenschapnkannruwweinwolordenniekarakteriseerdnagsneennbetrolouwbarenmetholodenolomnkennisnten
veriarenenDezenkennisnmoloetnbeschrijvendnagsnverkgarendnzijnenOmndezenbetrolouwbaarntengatennzijnnmoloet
zenolobjecteinennherhaagbaarnzijnenVoloolorndenolobjectviteitnmoloetnmenneennolovertuiiendnolonderzoloekndoloenn
waarinndatanwolordtnverzamegdenAanndenhandnvannditnolonderzoloeknmetndenverzamegdendatangaatnmenndann
zienndatneennuitspraaknierechtvaardiidnisnoloinjuistnnietnkannwolordennaanietoloolondenHetnolonderzoloeknmoloetn
herhaagbaarnzijn,nzolodatnhetniecolontrologeerdnennagnoloinnietnbevestidnkannwolordene
VaakndenktnmenndatnstatsteknaggeennmaarnierolommegnmetnietaggennisenDitnisnnietnzoloenZolodranjenden
olonderzoloeksvraainolopstegtnbennjenagnbeziinmetnstatstek:nwegkenstatsteknjenwegnoloinjuistnnietnkanndoloene
Agsniggustratennemennweneennolonderzoloeknwaarinnmennieïnteresseerdnisninndeniractenasiegholondenndien
tandprolobgemennhebbenenOpnhetnmolomentndatnjendeniractenholondennmetneenntandprolobgeemninnden
polopugaten(aggenholondenninnde
Nedergandsenasiegsninneen
bepaagdenperiolode)nzolounbepagen,
krijinjendenpolopugateiracten(π)e
Ditnianjenaggeennnietndoloen,nwant
ditnkolostnjenveegntenveegnwerke
Daarolomnneemnjeneen
representatevensteekproloeinvan
1445nholondennuitndenpolopugatee
Hierinnkunnjenoloolokndeniracte
holondennmetneenniebitsprolobgeem
bepagenenDannkrijinjenden
steekproloeffracten(p)en
Opnbasisnvanndensteekproloeinwignjenietsnkunnennzeiiennoloverndenpolopugateen
Stap 1: De hypothesen
Denolonderzoloekersnwiggennbepaagdenuitsprakennkunnenndoloennoloverndezenpolopugateen
Steg,nuitnolonderzoloekninnhetnvergedennisniebgekenndatndeniractenasiegnholondennmetntandnprolobgemenn0,25n
wasenVoloolorgolopiiniaannwenernvanuitndatndatnolooloknnunnoloiniegdtnvoloolorndenpolopugatenasiegholondenenDitnisndusn
eennuitspraaknoloverndenpolopugateenDezenuitspraaknzeitndatndenpolopugateiractenπniegijknisnaann0,25enHetn
olonderzoloekniaatnuitwijzennoloinhetnterechtnisndatnwenervannuitiaanndatndenpolopugateiracten0,25nise
Denuitspraaknwaarnmennvanuitniaatnnoloemtnmenndennughypolothesen(H0)enInnditnievagnisnH0:nπn=n0,25en
Hypolothesenniaannagtjdnoloverndenpolopugate,nennnolooloitnoloverndensteekproloeven!nDenpolopugatenisnimmersnhet
ienenwaarnmenninnieïnteresseerdnise
Agsnhetnolonderzoloeknuitwijstndatndennughypolothesennietnwaarnis,ndannmoloetndezenwolordennverwolorpenenDatn
verwerpenndoloetnmenndanntenniunstenvanneennanderenhypolothese,ndenzoloienaamdenagternateven
hypolothesen(H1)enDenagternatevenhypolothesenisneennolontkennininvanndennughypolotheseen
InnditnievagnisnH1:nπn≠n0,25e
3
, SamenvatninHCnEpidemiologoloiienEnEcolonolomie IrisnScholoolonderwagdt
Ernzijnnnuntweenhypolothesenndienietsnoloverndenpolopugatenzeiien,nH 0nennH1enDezenhypolothesennzijnnaiiegeid
vanndenolonderzoloeksvraainennbepagennvoloolorneenniroloolotndeegnwatnerniemetenniaatnwolordennennwatnweern
vanniroloteninvgoloednisnolopndenteniebruikennstatsteke
Stap 2: De data
Mennnamneennsteekproloeinvann1445nholondennuitndenpolopugatenvannaggenholondenndieninneennbepaagden
periolodeninneennNedergandsnasiegnzatenen
Vanniederndiernwolordtnbepaagdnoloinerntandprolobgemennzijnnoloinnietn(0-1ndata)enDezendatanisnverzamegdn
olomdatndatniniolormatenieefnoloverndententoloetsennhypolothesenenDenhypolothesennenndenverzamegdendatan
bepagennvoloolorneenniroloolotndeegnwatnernuitierekendnennholoenernieredeneerdniaatnwolordenn(enndusnbepagen
zendenstatstek)enAggenstatstekndientenmakennheefnmetncolontnuendatanianjenagnnietniebruikene
Inndensteekproloeinbgekennern319nholondennmetntandprolobgemenntenzijnenDensteekproloeffractenisndann
319/1445n=n0,22e
Stap 3: De toetsingsgrootheid
ErnmoloetnwolordennbesgolotennoloindennughypolothesenverwolorpennwolordtnoloinnietenDatndoloennwennietnzegi,nmaarn
olopnirolondnvanndensteekproloeienAgsneennsteekproloeinieennioloednbeegdnieefnvanndenpolopugatendannheefnden
steekproloeinieennenkegenwaardeenHieruitnbgijktnhetnbeganinvannhetnolopneennioloedenennasegectenmaniern
nemennvanndensteekproloeienEennioloedenennasegectensteekproloeinheetnrepresentateien
Aggen1445nwaarneminiennvolormennagsnhetnwareneennjury,nennegkenwaarnemininisneenngidnvanndezenjuryen
Aggenwaarneminiennmoloetnjensamenvattenntolotnéénnoloolordeeg,nenndatnmoloetnjenzolondoloennzolodatnhetnietsnzeitn
oloverndennughypolotheseenDensamenvatninvannjendatanheetndenzoloienaamdentoloetsinisiroloolotheiden
Dentoloetsinisiroloolotheidnisneenniunctenvanndensteekproloeiwaarneminien,ndienietsnzeitnolovernden
hypolothesenenInnhetnolonderzoloeknmetndenasiegholondenniaanndenhypolothesennoloverndenpolopugateiracteenHetn
giitndaarolomnvoloolorndenhandnolomnagsntoloetsinisiroloolotheidndensteekproloeffractentennemenenDatngiitnvoloolornden
handnolomdatninneennasegectensteekproloeindezensteekproloeffractenheegnerinveegnzagngijkennolopnden
polopugateiractee
Stegndennughypolothesenisnwaar,ndatnwignzeiienndatndenpolopugateiracteniegijknisnaann0,25enAgsnerneenn
representatevensteekproloeinwolordtnienolomennzagndensteekproloeffracteninndenbuurtnvannden0,25nmoloetenn
giiienenAgsnditninderdaadnhetnievagnis,ndannzagnmennieneiidnzijnnolopndenirolondnvanndezensteekproloeffracte
H0nnietntenverwerpenenDenuitkolomstnvanndensteekproloeinisndanninnolovereenstemmininmetnden
nughypolothesee
Stegndennughypolothesenisnnietnwaar,ndatnwignzeiienndatndenpolopugateiractenoloniegijknisnaann0,25enStegndatn
denpolopugateiracteniroloternisndann0e25enAgsnnuneennsteekproloeinwolordtniedaan,ndannzagnmenn
holooloistwaarschijngijkneennsteekproloeffractenvindenndieniroloternisndann0,25enInndatnievagnzagnmennieneiid
zijnnolomnolopnirolondnvanndezensteekproloeinH0ntenverwerpene
Vaaknneemtnmennechterndeniestandaardiseerdensteekproloeffracte,
aanieievennmetnznagsntoloetsinisiroloolotheiden
Inndeniolormugenisnse(p)ndenstandardnerrolornvanndensteekproloeffractenpen.atnwasndezenstandardnerrolornoloolokn
agnweer?nDitnieefnaannwatnwenzoloudennziennagsnwenhetnolonderzoloeknerinvaaknzoloudennherhagenenVann
iederenherhagininrekenennwendensteekproloeffractenuitenAgsnwenvannagndezensteekproloeffractesnden
standaardaiwijkiniennzoloudennuitrekenennkrijiennwendenstandardnerrolornvanndensteekproloeffracteenAgsn
densteekproloeffractesnvernuitnegkaarngiiien,nkrijinjeneennirolotense(p)en
4
