ORTHOPEDAGOGIEK: EEN HANDELINGSWETENSCHAP P. 9 - 11
Orthopedagogiek is een handelingswetenschap, die doelgericht onderzoekt hoe we de kwaliteit van leven, de
inclusie en participatie in de maatschappij van alle betrokkenen kunnen verbeteren (De Pauw et al., 2023).
METHODISCH HANDELEN:
Methodisch handelen = handelen volgens een
vaste doordachte manier om een bepaald doel
te bereiken.
Methodisch weren = basiskenmerk van
orthopedagogisch handelen. Bestaat uit 4
elementen
o Doelgericht handelen: je werkt doelgericht op zo’n manier dat de cliënten zich in hun situatie kunnen
handhaven of verder kunnen ontwikkelen.
o Bewust handelen: niet louter intuïtief, je vraagt je af welke invloed jouw gedrag op de ander heeft.
o Systematisch handelen: stap voor stap.
o Procesmatig handelen: volgens een plan, je vraagt je voortdurend af of je in de richting van het voor-
opgestelde doel werkt of je eventueel moet bijsturen.
Visies die methodisch handelen illustreren:
- Ter Horst:
o Introduceerde het begrip ‘Problematische opvoedingssituatie’ = De door betrokkenen ervaren
uitzichtloze opvoedingssituatie waarin men niet slaagt zonder getrainde hulp van buitenaf ver-
andering in te brengen.
- Kok:
o ‘Vraagstellingstype’ vraagt om actie.
o Gaat niet over tekortkoming of afwijking bij een kind, maar over het gehele functioneren van
het kind en een opvoedkundige actie.
o Het vraagstellingstype en de specifieke strategieën als antwoord bepalen het orthopedagogi-
sche behandelingstype.
- Broekaert:
o Orthopedagogiek als handelingswetenschap.
o Wenst de totaliteit van het opvoedingsgebeuren te onderzoeken en te doorgronden. Handelen
wordt als zinvol en doelmatig beschouwd.
o Orthopedagogiek wordt dan: “in wijsheid kiezen; zinvol (samen) handelen van opvoeders, kin-
deren en opvoedingsomstandigheden; integreren van voelen, willen en denken; in moeilijke
opvoedingssituaties en levenssituaties: op planmatige wijze”.
We vertrekken steeds van ons handelen SAMEN met de cliënt en moeten daar ook steeds naar terugkeren.
- Er is een voortdurende wisselwerking tussen theorie en handelen.
VAN HANDELINGSPLANNING NAAR EEN PERSOONSGERICHT ONDERSTEUNINGSPROCES P. 11 -15
De term ‘handelingsplanning’. Sinds ‘80 centraal begrip orthopedagogiek
Definitie Rink: “Handelingsplanning is het gebeuren in de instelling waarbij functionarissen zich beraden over
de manier waarop de leefsituatie van hun cliënten verbeterd kan worden ten gevolge van hun eigen optreden
naar die cliënten toe .”
Onderscheid tussen handelingsplanning als proces en handelingsplan als product:
- Handelingsplanning als proces: het hele cyclische proces dat ons orthopedagogisch handelen aanstuurt.
- Handelingsplan als product: het neergeschreven product, elke fase van de handelingsplanning dat in
een document is neergeschreven.
Het gebeuren:
o Het gaat om een permanent gebeuren: eenmaal we planmatig handelen, kunnen we, als de
ene doelstelling bereikt is, onmiddellijk een anderen nastreven: ons handelen stop nooit.
o Handelingsplanning is een cyclisch proces: beeldvorming, plannen, handelen, evalueren,
In de instelling:
o Niet alleen in de residentiële sector! Ook van groot belang bij ambulante hulpverlening.
Functionarissen:
o Wie stelt het handelingsplan op? Drie modellen:
▪ Deskundigheidsmodel: het opstellen van het plan is de taak van deskundigen, de
teambegeleider moet dan dit plan vertalen voor en overbrengen aan de begeleiders.
▪ Betrokkenheidsmodel: de ervaringen van de begeleiders staan hier centraal. Het zijn
de begeleiders zelf die het plan opstellen, maar kunnen wel beroep doen op deskun-
digen.
▪ Participatiemodel: opmaken is de verantwoordelijkheid van iedereen die bij de cliënt
betrokken is, en in de eerste plaats de cliënt zelf.
• Belangrijk dat er vertrokken wordt vanuit het dagelijkse leven van de cliënt.
De leefsituatie:
o Gevaar bij het opstellen: het gaat enkel over de cliënt en over zijn/haar problemen.
o Van belang de drie aanwezige variabelen te herkennen en erkennen:
▪ K-variabele: diegene die begeleid wordt (Kind).
▪ O-variabele: diegene die de begeleiding uitvoeren (Opvoeder).
▪ St-variabele: de volledige situatie, context, omgeving waarin de begeleiding plaats
vindt (SiTuatie).
Hun eigen optreden:
o SAMEN handelen.
o Ons handelen mag nooit een “zo maar handelen” zijn, de cliënt heeft recht op kwaliteitsvol,
methodisch handelen.
3
, DE PLAATS VAN DE HANDELINGSPLANNING BINNEN HET HELE HULPVERLENINGSPROCES.
Hulpverleningsproces kunnen we opdelen in verschillende fasen:
- Procesfase 1: het probleem wordt gesteld of gesignaleerd.
o Kan door de cliënt zelf of door de omgeving.
o Hulpverlening kan pas effectief zijn als de cliënt mee het probleem aanbrengt.
- Procesfase 2: probleemanalyse.
o Hierin gaan we na wat er precies aan de hand is.
- Procesfase 3: ontwerpen van het hulpaanbod.
o Stap 1: duidelijke formulering van de hulpvraag/hulpvragen.
▪ Hulpvraag moet sterk geanalyseerd worden zodat we tot de juiste hulpverlening kun-
nen komen.
o Stap 2: indicatiestelling.
▪ Welke vormen van hulpverlening kunnen een antwoord bieden op de hulpvraag.
▪ Wat? Aan wie? Waar? Hoe vaak?
EEN CYCLISCH PROCES.
Fasen van hulpverlening:
1. Probleem.
2. Probleemanalyse.
3. Hulpaanbod.
Fasen handelingsplanning van Broekaert & Van Hove:
1. Analyse en beoordeling van de (aanvankelijke) stand van zaken, casu quo de probleemsituatie (diagnos-
tiek).
2. Bepaling van mogelijke interventies en keuze voor bepaalde wijze/methode van hulpverlenen (besluit-
vorming).
3. Uitwerking van de gekozen wijze van hulpverlenen in een hulpverleningsplan (planning).
4. Analyse en beoordeling van de (nieuwe) stand van zaken, casu quo het verloop van de hulpverlening in
relatie tot de probleemsituatie (evaluatie).
- In alle modellen is volgend patroon terug te vinden: assessment – planning – implementatie – evaluatie
(Taylor & Devine).
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper inagheeraert. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.