Samenvatting Financieel Economische Criminaliteit
Week 1
Sutherland definieerde white-collar crime as “a crime committed by a person of
respectability and high social status in the course of his occupation”. Sutherland keek niet
alleen naar het strafrecht, maar ook naar het privaat- en bestuursrecht. Deze definitie is
ongebruikelijk omdat het refereert naar de kenmerken van de dader (offender-based) in
plaats van de kenmerken van het delict (offense-based):
De offender-based benadering legt de nadruk op de eigenschappen van de dader van
witteboordencriminaliteit: hoge sociale status, gerespecteerd, elitewaardige beroepsposities
en macht.
De offense-based benadering legt de nadruk op de eigenschappen van het witteboorden-
delict: het verkrijgen van geld of bezit, het vermijden van betalingen of van het verlies van
geld of bezit, of het verkrijgen van voordeel voor de organisatie of het individu, door
verborgen of afgeschermde illegale activiteiten of bedrog (dus niet illegale activiteiten die
anderen mensen fysiek schaden). Herbert Edelhertz offense-based definitie: “an illegal act or
series of illegal acts committed by non-physical means and by concealment or guile to obtain
money or property, to avoid the payment or loss of money or property, or to obtain business
or personal advantage”. Aard van de delicten, fraude, misbruik van vertrouwen.
Kenmerken van witteboordencriminaliteit : hoge sociale status, macht, elitewaardige
beroepsposities, blanke mannen, middelbare leeftijd, hoger opgeleid, in uitoefening van het
beroep, beginnen en stoppen later in het leven met het plegen van criminaliteit dan
traditionele straatcriminelen, meer schade (door gebruikmaking van de machtspositie binnen
of van het bedrijf), slachtoffers zijn vaak klanten van het bedrijf, modus operandi (technieken
die ze gebruiken, misleiding, afscherming).
Kritiek op Sutherland:
- Sutherland keek niet alleen naar het strafrecht maar ook naar overtredingen binnen
het privaatrecht en bestuursrecht (critici zeggen alleen kijken naar strafrecht).
- Hoge sociale status wat is dat? Operationalisatie probleem.
- In de uitoefening van het beroep, is dat dan voor eigen gewin of uit bedrijfsbelang?
Dit leidde tot twee nieuwe begrippen:
1) Occupational crime = voor eigen gewin
2) Corporate crime = in het belang van de organisatie
De ernst van een delict heeft twee dimensies:
1. De schadelijkheid van het delict
2. De mate van schuld van de verdachte
Soorten daders:
Crisis responders zijn degenen die wittenboordencriminaliteit plegen uit een gevoel
van wanhoop.
Opportunity takers zijn degenen die zich in een beroepspositie bevinden die hen in
staat stelt om zichzelf te verrijken op illegale manier.
Opportunity seekers zijn degenen die actief zoeken naar mogelijkheden en situaties
waarin zij profiteren van anderen om geld te verdienen.
Stereotypical criminals zijn degenen die vaak en consistent criminaliteit plegen en
verschillende soorten delicten plegen; zij plegen zowel witteboordencriminaliteit als
niet-witteboordencriminaliteit en specialiseren zich dus niet in
wittenboordencriminaliteit.
Bedrijven als dader? In grote organisaties werken mensen vaak in groepen samen om een
bepaald doel te bereiken of een bepaalde taak te vervullen. De verantwoordelijkheid voor de
werkzaamheden en het groepswerk in zijn geheel is dan verdeeld over meerdere mensen. Dit
maakt het moeilijk om een individu of een groepje individuen aan te spreken en
, verantwoordelijk te houden wanneer er dingen verkeerd gaan. In zo’n geval wordt vaak
geconcentreerd op de organisatie in zijn geheel en niet op individuele medewerkers.
Organisaties zijn rechtspersonen (die bestaan uit natuurlijke personen) die juridisch
verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor hun daden. Sommige criminologen vinden
dat onderzoek niet op organisaties gefocust moet zijn maar op de natuurlijke personen
daarachter. Organisaties handelen niet, maar mensen wel. Andere criminologen zijn juist van
mening dat organisaties wel handelen en dat de handelingen van de organisaties meer zijn
dan de som van de handelingen van de individuele medewerkers van de organisatie. Veel
witteboordendelicten hebben een organisatorische dimensie en kunnen niet teruggebracht
worden tot slechts individuele eigenschappen. Hoe groter de organisatie hoe minder
belangrijk het individu wordt bij de gepleegde (organisatie) criminaliteit. Dit argument is
minder sterk naarmate het bedrijf kleiner wordt.
Week 2
Criminologische theorieën:
Anomie theorie: criminaliteit is te verklaren door een kloof of spanning tussen het
willen bereiken van gestelde doelen en de legitieme middelen die men daartoe
heeft. Indien men geen toegang heeft tot de legitieme middelen maar men alsnog
streeft om die de doelen te bereiken dan kan het zijn dat men grijpt naar illegale
middelen om deze doelen te bereiken. Deze spanning is afhankelijk van de aard van
de doelen, de mate van druk die er is om de doelen te bereiken en de
beschikbaarheid van zowel legale als illegale middelen. In het geval van
witteboordencriminaliteit gaat het vaak om een spanning tussen het behalen van
bepaalde winstdoelen en de legale middelen die daarvoor beschikbaar zijn. Er is in
het bedrijfsleven een voortdurend druk om beter te presteren (door concurrentie,
om anderen voor te blijven), samen met de onduidelijkheid over de regels en
toegestaan gedrag in het bedrijfsleven kan dit tot witteboordencriminaliteit leiden.
- Altogether, accountability, objectivity of performance measures, environmental
uncertainty and flexibility in goal displacement influence the degree of pressure
that organizations are under to deviate. And this pressure, while it may rise and
fall, never disappears entirely.
- Door de financiële crisis in 2008 is op grond van deze theorie een stijging van
witteboordencriminaliteit te verwachten.
Rationele keuze theorie: verklaart criminaliteit aan de hand van een afweging die
daders maken tussen de kosten en baten van de naleving van de wet en de kosten en
baten van de overtreding van de wet, crimineel gedrag was in de ogen van de dader
aantrekkelijker dan naleving van de wet. Wetsnaleving kosten: voorzieningen treffen,
mensen opleiden. Wetsnaleving baten: voorkomen van de kosten van overtreding
ervan, geen pakkans, geen sanctie. Wetsovertreding baten: illegaal gewin,
uitgespaarde kosten van wetsnaleving. Wetsovertreding kosten: gepakt worden plus
sanctie, verlies klanten en investeerders vanwege negatieve publiciteit
(reputatieverlies). De kosten van wetsnaleving en de baten van wetsovertreding
doen zich vaak al op korte termijn voor, terwijl de kosten van wetsovertreding en de
baten van wetsnaleving zich vaak pas op lange termijn voordoen -> dit maakt
wetsovertreding aantrekkelijk.
- Kritiek: daders hebben niet altijd de (psychologische) vermogens om de kosten
en baten af te weten en de gevolgen van het criminele gedrag te overzien.
- Er is minder witteboordencriminaliteit dan je op basis van de rationele keuze
theorie zou verwachten (lage pakkans, hoge baten), hoe kan dat? 1) Niet alleen
financiële kosten en baten spelen een rol, maar ook emotionele; 2) Mensen
