Forensische psychiatrie – Literatuur &
collegeaantekeningen
Inhoudsopgave
LITERATUUR HOORCOLLEGE 1 – FORENSISCHE PSYCHIATRIE: ZORG, GEVAAR EN RECHT .......................................................... 3
Hoofdstuk 21 Rechtsposities in de gedwongen zorg: een overzicht ........................................... 3
Hoofdstuk 24 Forensische behandelsettingen voor volwassenen ............................................... 3
HOORCOLLEGE 1 – FORENSISCHE PSYCHIATRIE: ZORG, GEVAAR EN RECHT – 31 JANUARI 2024 ............................................... 4
LITERATUUR HOORCOLLEGE 2 – HET GEDRAGKUNDIG ONDERZOEK PRO JUSTITIA – 7 FEBRUARI 2024 .................................... 11
Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek.................................................................... 11
Hoofdstuk 18 Het gedragkundig onderzoek pro Justitia ............................................................ 15
HOORCOLLEGE 2 – HET GEDRAGKUNDIG ONDERZOEK PRO JUSTITIA – 7 FEBRUARI 2024 ..................................................... 23
LITERATUUR HOORCOLLEGE 3 – PSYCHOTISCHE STOORNISSEN – 23 FEBRUARI 2024 .......................................................... 34
Hoofdstuk 4 Psychotische stoornissen .......................................................................................... 34
Hoofdstuk 19 Toerekeningsvatbaarheid en toerekenen .............................................................. 36
HOORCOLLEGE 3 – PSYCHOTISCHE STOORNISSEN – 23 FEBRUARI 2024 ........................................................................... 41
LITERATUUR HOORCOLLEGE 4 – STEMMINGSSTOORNISSEN, POSTTRAUMATISCHE STRESSSTOORNISSEN – 7 MAART 2024 .......... 48
Hoofdstuk 5 Stemmingsstoornissen............................................................................................... 48
Hoofdstuk 6 Posttraumatische-stressstoornis en dissociatieve stoornissen ............................. 53
Hoofdstuk 12 Suïcidaal gedrag ........................................................................................................ 57
HOORCOLLEGE 4 – STEMMINGSSTOORNISSEN, POSTTRAUMATISCHE STRESSSTOORNISSEN – 6 MAART 2024 ........................... 61
LITERATUUR HOORCOLLEGE 5 – NEUROCOGNITIEVE STOORNIS, MIDDELENGEBRUIK EN VERSLAVING, FORENSISCHE ZORG – 20
MAART 2024 ....................................................................................................................................................... 69
Hoofdstuk 3 Neurocognitieve stoornissen.................................................................................... 69
Hoofdstuk 9 Verslavingsstoornissen .............................................................................................. 73
Hoofdstuk 26 Forensische zorg en interventies ........................................................................... 82
HOORCOLLEGE 5 – VERSLAVING EN MIDDELENGEBRUIK – 20 MAART 2024 ...................................................................... 86
LITERATUUR HOORCOLLEGE 6 – 27 MAART 2024 ...................................................................................................... 101
Hoofdstuk 22 Zorg in strafrechtelijk kader .................................................................................101
Hoofdstuk 23 Zorg in civielrechtelijk kader ...............................................................................105
HOORCOLLEGE 6A – ZORG IN GERECHTELIJK KADER – 27 MAART 2024 ......................................................................... 108
HOORCOLLEGE 6B – ZORG IN GEDWONGEN KADER – 27 MAART 2024 ......................................................................... 112
LITERATUUR HOORCOLLEGE 7 – AUTISMESPECTRUMSTOORNISSEN EN PARAFILIE .............................................................. 115
Hoofdstuk 14 Autismespectrumstoornissen ...............................................................................115
Hoofdstuk 10 Parafiele stoornissen..............................................................................................117
Hoofdstuk 28 Behandeling van zedendelinquenten ..................................................................119
Hoofdstuk 28 bijlage libido remmende middelen bij de behandeling van zedendelinquenten
............................................................................................................................................................122
HOORCOLLEGE 7 – AUTISMESPECTRUMSTOORNISSEN EN PARAFILIE – 3 APRIL 2024 ........................................................ 124
HOORCOLLEGE 8 – TBS – 10 APRIL 2024 ............................................................................................................... 134
LITERATUUR HOORCOLLEGE 9 – PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN & ADHD – 17 APRIL 2024 ........................................... 138
Hoofdstuk 13 Persoonlijkheidsstoornissen .................................................................................138
Hoofdstuk 15 Aandachtsdeficientie-/hyperactiviteitsstoornis .................................................141
1
,HOORCOLLEGE 9 – PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN EN ADHD – 17 APRIL 2024 ........................................................... 143
LITERATUUR HOORCOLLEGE 10 – AGRESSIE & GEDRAGSSTOORNISSEN – 24 APRIL 2024 ................................................... 154
Hoofdstuk 11 Gedragsstoornissen ...............................................................................................154
Hoofdstuk 27 Behandeling van personen met agressief gedrag...............................................158
HOORCOLLEGE 10 – AGRESSIE EN GEDRAGSSTOORNISSEN – 24 APRIL 2024................................................................... 161
LITERATUUR HOORCOLLEGE 11 – RISICOTAXATIE – 8 MEI 2024 ................................................................................... 172
Hoofdstuk 20 Risicotaxatie ............................................................................................................172
Hoofdstuk 20 bijlage Technische begrippen bij risicotaxatie-instrumenten ..........................173
HOORCOLLEGE 11 – RISICOTAXATIE – 8 MEI 2024 .................................................................................................... 175
2
,Literatuur hoorcollege 1 – Forensische psychiatrie: zorg, gevaar en recht
Hoofdstuk 21 Rechtsposities in de gedwongen zorg: een overzicht
Gedwongen zorg kan worden toegepast binnen zowel het strafrecht als het civiele recht, en in beide
gevallen spelen verschillende gevaarscriteria een cruciale rol. De externe rechtspositie bij
gedwongen zorg omvat de regels die de vrijheidsbeneming sturen, terwijl de interne rechtspositie
de rechten van de betrokkene tijdens de opsluiting bepaalt.
Bij het vaststellen van iemands externe en interne rechtspositie zijn twee aspecten van belang. Ten
eerste speelt de juridische titel op basis waarvan iemands vrijheid wordt ontnomen of beperkt een
essentiële rol, aangezien deze titel de persoon volgt. Ten tweede wordt de rechtspositie mede
bepaald door het type inrichting waarin de betrokkene verblijft, oftewel het 'dak'.
Een voorwaardelijke strafrechtelijke sanctie kan onderdeel zijn van een vrijwillige opname in een
ggz-instelling. Er is een trend zichtbaar naar meer grensoverschrijdend verkeer tussen justitiële
inrichtingen en de ggz-sector. Echter, verschillen in rechtspositie kunnen soms problemen
veroorzaken bij de overgang tussen ggz-instellingen en justitiële inrichtingen. Of toekomstige
wetgeving, zoals de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (WvGGZ) en de Wet forensische
zorg (wFZ), dit probleem effectief zal oplossen, blijft echter onzeker.
Hoofdstuk 24 Forensische behandelsettingen voor volwassenen
Het bieden van forensische zorg aan jeugdigen vereist een holistische benadering die niet alleen
focust op het huidige moment en de specifieke setting, maar ook op de levensloop van de
justitiabele. Deze benadering benadrukt het belang van ketenzorg, waarbij niet alleen de forensische
zorg op zichzelf staat, maar ook de aansluiting met voorafgaande en opvolgende behoeften.
Binnen het forensische zorgstelsel zijn het taxeren en managen van risico's voor recidive
delictgedrag een centraal thema, ongeacht het type forensische zorg dat wordt geboden. Dit houdt
in dat bij de behandeling van jeugdigen niet alleen wordt gekeken naar het verminderen van
delictgedrag in het heden, maar ook naar het voorkomen van herhaling in de toekomst.
De hoge prevalentie van psychopathologie binnen detentiesettings onderstreept de dringende
noodzaak van forensisch psychiatrische zorg aldaar. Het is cruciaal om passende zorg te bieden aan
jeugdigen met psychische problemen, niet alleen om hun welzijn te waarborgen, maar ook om de
veiligheid van de samenleving te bevorderen.
Het tbs-systeem heeft zich bewezen als een succesvolle vorm van forensische behandeling, gezien
de relatieve zeldzaamheid van ernstige incidenten tijdens tbs-trajecten en de lagere
delictrecidivecijfers van ex-tbs gestelden in vergelijking met ex-gedetineerden. Dit benadrukt het
belang van een individuele en langdurige aanpak in de forensische zorg.
Hoewel forensische klinische zorg vaak de meeste aandacht krijgt, is het aantal individuen dat
forensische ambulante en verblijfszorg ontvangt aanzienlijk groter. Deze vormen van zorg zijn
essentieel voor het bieden van ondersteuning aan jeugdigen in verschillende fasen van hun
behandeling en re-integratieproces.
In essentie vereisen forensische behandelkaders voor jeugdigen een geïntegreerde aanpak die
rekening houdt met hun individuele behoeften, de risico's op recidive en de continuïteit van zorg,
zowel binnen als buiten detentie.
3
, Hoorcollege 1 – Forensische psychiatrie: zorg, gevaar en recht – 31 januari 2024
Het vak gaat grotendeels over mensen met verward gedrag. ‘Verwarde mensen’ in de volksmond.
De politie zegt elk jaar dat er steeds meer mensen met verward gedrag zijn. Er zijn ook veel
meldingen bij de politie; 140.000 meldingen in 2023. Dit is de code E33 ‘overlast door verward of
overspannen persoon’. De politie moet toch iets met die vele meldingen. Dit heeft echter weinig
met forensische psychiatrie te maken; dit gaat enkel over overlast en niet zo zeer over het
strafrechtelijke circuit.
De incidenten zijn verspreid over Nederland. Hotspots zijn dicht bij de centra van grote steden
zoals Rotterdam, Amsterdam en Den Haag. Prof. Verkes zegt dat mensen daar ook dicht op elkaar
wonen; als men zich verward gedraagt geeft dit ook sneller overlast. Prof. Verkes zegt verder dat
mensen die gevoelig zijn voor verward gedrag doorgaans ook vaker naar de grote stad trekken.
Verward gedrag in de politieregistratie
Beperkt aantal unieke personen: dubbeltellingen en geen concrete persoon. Daarnaast vaak
recidivisten.
De politie moet inschatten hoe erg het is, en of er een strafbaar feit gepleegd wordt. De politie
heeft dus een belangrijke taak, namelijk als eerste reageren op verward gedrag.
Agenten zeggen dat mensen met een psychose het contact met de realiteit kwijt zijn, laat staan dat
zij orders opvolgen. Psychotisch is dat je in een eigen realiteit leeft, en waar je niet vanaf gebracht
kan worden en dat dat ook puur individueel is. Mensen met een psychose kunnen heel gevaarlijk
zijn. Ongeveer 8 tot 10 mensen per jaar komen om het leven door mensen met een psychotische
stoornis.
Een aantal voorbeelden over wat psychiatrie is
Feminicide: komt vaak voor in vechtrelaties die helemaal uit de hand lopen. Heeft vaak ook iets
met psychiatrie te maken.
Schijftabel: Wie zijn de daders van het om het leven brengen van mannen en vrouwen?
‘Ernstig nadeel’ is een belangrijk criterium. Maar hoe kun je dit hard maken? Voorbeeld is de zaak
Donny M. Op de telefoon van Donny M. was blijkbaar eerder, na inbeslagneming, kinderporno
gevonden maar daar is door de politie niets mee gedaan. Is dit een signaal? Verkes noemt in dit
geval dat er wel vaker kinderporno gedownload wordt dan dat er kinderen misbruikt worden.
4
