Stof deeltentamen ‘Gezondheidseconomie’
Hoorcolleges gezondheidseconomie
Hoorcollege 1: Inleiding gezondheidseconomie
Wat is gezondheidseconomie?
Vakgebied dat zich bezighoudt met economische determinanten gezondheid, en werking van de
gezondheidszorgmarkt (GZM) en o.a. het bestuderen van gedrag van de belangrijke actoren op de GZM en de
interactie daartussen.
Measurement of health
Production of health and prevention of sickness
Demand and utilization of health services
Production of health services
Financing of health services
Behavioural models of demanders, suppliers and other health care agencies
Cost-Benefit, Cost-Effectiveness, Cost-Utility analyses
Efficiency and distributional aspect of health policy
Wat is economie?
1. Analyseert het gedrag van actoren zoals huishoudens, bedrijven en (lokale) overheden
2. Analyseert hoe het gedrag van deze actoren de werking van de markten beïnvloedt
3. Analyseert gedrag en interacties in een wereld waar de middelen schaars zijn en waar de behoeftes
onbeperkt zijn ten opzichte van de middelen
Relevantie gezondheidseconomie
Gezondheidszorg is de belangrijkste determinant van gezondheid en gezondheid is belangrijk voor iedereen
Aandeel van de Gezondheidszorgmarkt (GZM) in totale economie
Specifieke karakteristieken van de GZM vak apart
Een belangrijk hulpmiddel voor beleid
Aandeel GZM in de totale economie
Groot aandeel in BBP beslissingen hebben steeds meer een economische karakter + verdringingseffect
Efficiënt produceren van GZ is net zo belangrijk als in andere sectoren
“Opportuniteitskosten” (de kosten van het beste alternatief) worden steeds belangrijker
Doorwerkingen op arbeidsmarkt en totale economie
o Toenemend aandeel beroepsbevolking op GZM: zorgaanbieder, onderzoeksinstituten, leveranciers
van zorgaanbieders, farmaceutische industrieën + bouwmarkt
o Gezondere werknemers zijn productiever en gelukkiger
o Grote consequenties voor inkomen consumenten, bedrijven en internationale concurrentiepositie
Specifieke karakteristieken van de GZM
1. Prijzenmechanisme grotendeels uitgeschakeld door:
a. Privé zorgverzekering en sociale verzekering
b. Overheidsingrepen
c. Geen keuzemogelijkheid
, rol verzekering op gedrag consumenten en aanbieders
2. Er is veel onzekerheid aan vraag en aanbodkant (wanneer ziek, hoe erg, gevolgen, kwaliteit)
a. Verzekering?
3. Informatie is beperkt en ongelijk verdeeld
a. De patiënt wil weten wat er aan de hand is, zorgaanbieders hebben een informatievoorsprong
belang van de patiënt? Zorg doelmatig? Aanbod-geïnduceerde vraag?
4. Vraag naar GZ is afgeleide vraag naar gezondheid
5. “Externaliteiten” (consumptie ene beïnvloedt andere)
6. Rol van de overheid (preventie, accijns, inentingen, verplichte verzekering, wetgeving)
7. Wat is gezondheid en hoe meet je gezondheid?
8. Solidariteit/ethiek
Bijzondere karakteristieken van de GZM
1. De combinatie van deze bijzondere karakteristieken maakt het bestuderen van de GZM gecompliceerd en
interessant en rechtvaardigt het bestaan van de GE
2. Deze bijzondere karakteristieken vragen aanpassingen en uitbreidingen van de standaard economische
theorieën en instrumenten
Belangrijk hulpmiddel voor beleid
Op macro niveau (overheid): helpt beleidsmakers beleid te ontwikkelen en te evalueren
Veranderingen institutionele kader (huidige zorgstelsel, AWBZ)
Prijsregulering
Preventie interventies
Investeringsbeslissing
Op meso niveau (helpt managers zorginstellingen & zorgverzekeraars keuzes te maken)
Investeringsbeslissing (kapitaal, personeel, etc.)
Productieomvang, fusies, etc.
Gevolg (basis)verzekering voor vraag en aanbod zorg
Gevolg verplicht en vrijwillig eigen risico
Hoorcollege 2: Competitieve markten & vraag- en aanbodtheorie
Concurrentie/perfecte competitie heel efficiënt & zeer wenselijk
Verschillende marktvormen:
Perfecte competitie (veel vragers en veel aanbieders)
Monopolie (veel vragers en één aanbieder) bijvoorbeeld bij een patent op een medicijn
Monopsonie (één vrager en veel aanbieders) bijvoorbeeld de gemeente die thuiszorg inkoopt
Gereguleerde concurrentie
Invoering huidige zorgstelsel in 2006
Meer marktwerking/competitie op de zorgmarkt, onder toezicht van de overheid voor de waarborging van
de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg
Invoering WLZ in 2015
Doel: beter presenterende zorgmarkt door versterking prikkels voor doelmatigheid zorgverzekeraars en
zorgaanbieders en meer klantgerichtheid
Definitie perfectie competitie
1. Veel vragers en aanbieders van een product, die ieder afzonderlijk geen invloed op de prijs heeft en waar de
prijs bepaald wordt door aanbod en vraag
2. Homogene goederen identieke producten of producten die door de consument gezien worden als
identiek
3. Volledige informatie over prijs en kwaliteit van een product
4. Weinig toetredingsbarrières
Vraagcurve
Theorie van de vraag naar goederen van consumenten:
Gevraagde hoeveelheid van een goed is afhankelijk van:
, 1. Voorkeuren van consumenten
2. Het inkomen van de consumenten
3. De prijs van het goed en van andere relevante goederen
Definitie ‘vraag van een goed’: De relatie tussen maximale gevraagde hoeveelheid en de prijs, waarbij andere
relevante factoren constant verondersteld zijn (ceteris paribus hypothese).
gevraagde hoeveelheid is niet de gekochte hoeveelheid
op de markt gaat het om de som van de vraag uitgeoefend door alle consumenten nu vraag van één
consument
= vraagcurve (prijs op de Y-as, vraag op de X-as)
Leidt een hogere prijs altijd tot minder of gelijke vraag naar een product?
meestal, want ‘law of demand’ helling vraagcurve bijna ‘altijd’ negatief (behalve voor Giffen en
Veblen/prestige goederen)
Economisch model = een set wiskundige vergelijkingen die de werkelijkheid zo goed mogelijk beschrijft
QDA = f(pA, pB, pC, Y, Pref.)
D = vraag/demand
Q = hoeveelheid
PA = prijs merk A
PB = prijs merk B
PC = prijs merk C
Y = inkomen
Pref. = preferentie
Dan is vraagcurve i: qDA = f(pA)
Waar alle andere factoren constant zijn (ceteris paribus).
Prijs gezondheidszorg?
Ziektekostenverzekeringen geldprijs = stukje premie + eigen bijdrage
Maar ook tijdprijs waar tijd = reistijd, wachttijd, behandeltijd, reiskosten
Prijs van tijd? bijvoorbeeld salaris per uur
, MARKTVRAAG IS DE SOM VAN DE INDIVIDUELE VRAAG.
De marktvraag is de som van de individuele vraag:
Tot 1980 werd gedacht dat de vraag naar gezondheidszorg ongevoelig was voor verandering in de prijs, maar een
54 Titel in voettekst, aanpassen via Voettekst aanpassen, tab VU
experiment liet zien dat de vraag naar zorg prijsgevoelig is, met gemiddeld een prijselasticiteit gelijk aan -0,22.
Prijselasticiteit van de vraag:
Definitie: relatieve verandering in de vraag naar een goed als gevolg van een ‘kleine’ verandering in de prijs van het
goed.
Kleine verandering, meestal 1%
Lineaire vraagcurve (prijselasticiteit):
EDp = (qnieuw – qoud)/qoud / (pnieuw – poud)/poud
D = de vraag
P = de eigen prijs
Q = de hoeveelheid
Oud = voor prijsverandering
Nieuw = na prijsverandering (1%)
Alle vraagcurven: eDp = (q’ x poud)/qoud
Q’ = de afgeleide van de vraag naar p
Prijselasticiteit
Eigen prijselasticiteit van de vraag is bijna altijd negatief, tenzij het gaat om Giffen en Veblen/prestige goederen.
Prijselastisch goed: EDp < -1: als de prijs stijgt met 1%, daalt de gevraagde hoeveelheid met meer dan 1%
Prijsinelastisch goed: EDp tussen de -1 en 0:
als de prijs stijgt met 1% daalt de gevraagde
hoeveelheid met minder dan 1%
Perfect prijsinelastisch als eDp = 0
Veblen en giffen goed: eDp > 0
Eigen prijselasticiteit is niet overal hetzelfde
langs de vraagcurve.
Inkomenselasticiteit van de vraag
Gevoeligheid van de vraag voor
inkomensveranderingen?
inkomenselasticiteiten
