Dit document bevat ALLES VAN DIT VAK! Alle hoorcolleges (inclusief vragen van hoorcollege B) en werkgroepen zijn hierin verwerkt met extra uitgebreide en duidelijke aantekeningen. (In 1 keer gehaald!)
Encyclopedie II Kern
WEEK 1
Positieve recht = recht in een bepaalde gemeenschap gemaakt of erkend door mensen
Radbruch 3 functies van het recht
Kunnen met elkaar in spanningsverhouding staan, maar ook elkaar versterken
Waar je het accent legt, verandert je opvatting over wat recht is
o Wat is recht? afhankelijk van ‘Waarom is er recht?’
Rechtszekerheid: Bevorderen van bestendige relaties tussen overheid en burgers; stabiliteit
en vertrouwen (heden)
Rechtvaardigheid: Bevorderen van herstel van onrecht in de samenleving; vrijheid en
gelijkheid (verleden)
Doelmatigheid: bevorderen van gezamenlijke doelen; maatschappelijke welvaart (toekomst)
Wat is recht?
Antwoord vanuit: Rechtspositivisme
o Accent op rechtszekerheid
o Wat in rechtsbronnen staat (beperkt aantal erkende) identificeren wat geldend
recht is (dit kan ook immoreel en onwenselijk zijn)
o Scheiding tussen recht en moraal; rechter moet volgens de wet recht spreken, niet
volgens zijn eigen subjectieve voorkeur (grammaticale/wetshistorische interpretatie)
Antwoord vanuit: Natuurrecht (Augustinus)
o Accent op rechtvaardigheid
o Recht is wat correspondeert met wat onveranderlijk goed en rechtvaardig is; positief
recht uitwerking van natuurrecht naar tijd en plaats
o Natuurrecht geldt rechtstreeks, ongeacht menselijke tussenkomst
o Een onrechtvaardige (menselijke) wet is geen geldend recht (meer)
Antwoord vanuit: Constructivisme (Dworkin)
o Accent op rechtvaardigheid
o Meer recht dan alleen in de rechtsbronnen (achterliggende waarden, idealen en
beginselen)
o Recht is dynamisch, veranderlijk (verschil met natuurrecht)
o Rechters zijn actief betrokken bij rechtsontwikkeling (interpreteren vanuit de
bedoeling van regels en achterliggende beginselen)
o Rechts doen niet aan politieke rechtspraak; baseren zich op ongeschreven beginselen
en idealen die aan het rechtssysteem zelf ten grondslag liggen (niet eigen opvatting)
Antwoord vanuit: Juridisch pragmatisme
o Accent op doelmatigheid
o Wat je kunt voorspellen en wat rechters doen (in de omstandigheden van het geval
nuttig voor de samenleving)
o De beslissing die per saldo het meeste geluk oplevert en de minste hoeveelheid pijn
o Rechter moet efficiënt beslissen (maatschappelijke behoeften van nu)
Lon Fuller (1902-1978)
Een van de belangrijkste Amerikaanse rechtsfilosofen, professor Harvard
Schreef ‘The case of the speluncean explorers’ (1949) Fictief
o 5 rechters buigen zich over de vraag of:
Een groep speleologen, die opgesloten zat in een grot en alleen in leven
konden blijven door na een afgesproken loting één van hen te doden en op
te eten, zich daardoor schuldig heeft gemaakt aan overtreding van het
strafrechtelijke verbod om anderen opzettelijk van het leven te beroven
, o Belangrijke rol in Amerikaanse rechtenfaculteiten
Antwoorden op vragen HC 1B & werkgroepvragen:
5 rechters:
Truepenny
o President van de supreme court; als eerst aan het woord; bespreekt casus
o De ‘perfecte’ oplossing: veroordelen voor moord en dan het gratieverzoek aan de
C.E. steunen
Dus niet ophangen; ander alternatief; in ieder geval geen doodstraf
Veroordelen want we kunnen nier anders; gebonden aan rigide straffen als
rechters
Signaal afgeven; niet goed om je niet aan de wet te houden, dus je moet
veroordelen; De letter van de wet wordt gevolgd
o Chief Executive (hoogste uitvoerende macht) oordeelt over gratieverzoek
De geest van de wet wordt gevolgd; het is duidelijk dat de moordbepaling
niet voor deze gevallen bedoeld is
o Dus niet zuiver juridisch: Is de oplossing compleet juridisch volgens het positieve
recht?
In het geheel gaat de oplossing van Truepenny het recht te buiten, want na
het veroordelen wordt gevraagd het gratieverzoek te steunen
o Dus niet juridisch zuiver: Goede manier om met de wet om te gaan?
Dit wordt niet gezien als juridisch zuiver om zo met de wet om te gaan
(volgende rechter is in shock dat de president tot zo een oordeel komt)
Foster
o Totaal onbegrip t.a.v. de positie van Truepenny
o De grotverkenners gaan vrijuit
o Hij heeft 2 redeneringen:
1. Het recht van Newgarth is NIET van toepassing het natuurrecht geldt
Rigide strafwet is dus niet van toepassing
Hij verwijst naar het hoger recht (tribunaal van common sense); als we
grotverkenners veroordelen, veroordelen we onze hele rechtsorde door
tribunaal van het gezond verstand (hoger recht)
Positieve recht geldt alleen in een situatie van samenleven; in grot is er
sprake van overleven en niet samenleven
In natuurtoestand zijn er geen rechtsregels en bestaat er geen positieve
rechtsorde
Zij hadden een ‘nieuw sociaal contract’ (a new charter of government)
dobbelovereenkomst; een andere positieve rechtsorde (waarin ze precies
hebben gedaan wat ze mochten doen)
2. Het recht van Newgarth is WEL van toepassing maar wanneer de wet
teleologisch (redelijk) wordt geïnterpreteerd, wordt duidelijk dat de
grotonderzoekers niet wederrechtelijk hebben gehandeld
Rigide strafwet is dus wel van toepassing
Constructivisme: de waarde van rechtvaardigheid (Dwarkin, niet alleen
kijken naar de letter van de wet, maar ook altijd interpreteren in het licht van
de achterliggende waarde) intelligent
Hij gebruikt de teleologische interpretatie; kijken naar het achterliggende
doel van de wet; we moeten redelijk interpreteren en niet zomaar het
letterlijke volgen
Hij zegt dat het zo evident is dat hij het eigenlijk niet hoeft te interpreteren
(wel jurisprudentie benoemd)
Doel van strafwet is afschrikking; dit vind je niet terug bij zelfverdediging
, Foster voert een strafuitsluitingsgrond aan (zelfverdediging noodweer)
Tatting
o Gaat uiteindelijk niet beslissen; trekt zich terug (twijfel over de te volgen koers)
o Hij wordt innerlijk verscheurd door emotie; nauwelijks te onderscheiden van ratio;
dus recht is niet alleen rationeel, maar ook emotioneel
o Hij stelt kritische vragen t.a.v. Foster:
Wie bepaalt de invulling van het ‘natuurrecht’?
Hoelang duurt de ‘natuurtoestand’?
Kan je contracteren over de dood? (dobbelovereenkomst)
Stemde iedereen in met het contract?
Zijn wij wel bevoegd het natuurrecht toe te passen? (nee)
o Argumenten tegen Fosters methode van rechtsvinding (2 e redenering):
Er zijn meerdere doelen van de strafwet dan alleen het ‘afschrikken’
(kanaliseren van wraak, rehabilitatie etc.); wat als de strafdoelen elkaar
tegenspreken? Dan is het niet evident hoe je de wet moet interpreteren
Zelfverdediging wordt heel anders uitgelegd dan wat Foster doet;
uitzondering van zelfverdediging is een ‘willfull act’ (met voorbedachte raad);
de grotverkenners hebben met voorbedachte raad gehandeld, dus
uitsluitingsgrond zelfverdediging kan niet worden toegepast
Een beroep op critical legal studies; de fundamentele, radicale
onbepaaldheid van het recht
Keen
o De grotverkenners moeten worden gestraft en dus opgehangen
o Kritiek op Fosters methode van rechtsvinding
Complete vrijbrief om welke uitkomst dan ook te bereiken met een
interpretatiemethode; rechterlijke willekeur
Eerst Foster belachelijk maken met vergelijking; alleen op zoek naar
gaten in de wet & invullen d.m.v. teleologische interpretatie zodat hij
het goed vindt
De zoektocht naar een doel is verkeerd; het is altijd moreel verkeerd
om iemand te vermoorden; het gaat veel verder en dieper dan het
doel van de wet
Juist door moeilijke beslissingen stuur je een signaal naar de wetgever om
zijn verantwoordelijkheid te nemen en de wet aan te passen; morele waarde
Wanneer dit in het verleden was genomen, was de wet al aangepast
o Volgens Keen is dit juridisch gesproken een eenvoudig geval
Hij is een rechtspositivist (de waarde van rechtszekerheid; geen andere
dingen doen want dan krijg je rechtsonzekerheid)
Rechters moeten niet oordelen over of er gratie verleend moet
worden, dit is aan de uitvoerende macht (Truepenny deed dit);
scheiding tussen recht en bestuur (trias politica)
Rechters moeten de morele vraag niet beantwoorden (Tatting);
scheiding tussen recht en moraal (kenmerk van rechtspositivisme)
o Als privépersoon had hij ze wel vrijgesproken
Rechters gaan alleen over de juridische vraag; deze blijft ook alleen over
Keen gebruikt de grammaticale interpretatiemethode
o Het beginsel van suprematie (primaat van de wetgever)
KEEN: Trias politica is erg belangrijk, sterke verdediging hiervoor:
Rechtszekerheid & de manier van besturen bevordert
Het gaat om sociale veiligheid en zekerheid
, o Er kan een burgeroorlog ontstaan zonder trias politica
Rechters moeten daarom primaat van de wetgever accepteren, dus
houden aan geschreven wet en uitleggen op grammaticale manier
FOSTER: ondanks voorstander van trias politica (niet zo sterk als Keen), wet
op een intelligente manier interpreteren; altijd redelijk interpreteren
HANDY: Beginsel wordt NIET geaccepteerd door hem; alleen minimumregels,
dus zo min mogelijk vastleggen; flexibel zijn en zoeken naar een oplossing
voor het specifieke geval; gezond verstand gebruiken (common sense)
Handy
o Grotverkenners dienen vrij te worden gesproken
o Instrumentele visie op het recht; hij vindt het een simpel geval en snapt niet waarom
zijn collega’s zo moeilijk doen
o Recht heeft geen waarde op zichzelf, maar het is een instrument
o Good government gepresenteerd als maatstaf voor elk bestuur, dus ook voor de
rechter; rekening houden met wat de bevolking vindt, dan sprake van goed bestuur
Dus een soort democratische rechter; good administrator (rule of men
instrumentalistische rechtsopvatting i.p.v. rule of law rechtstaat)
Democraat in de formele zin van het woord; de meerderheid beslist; volg de
heersende opinie; populisme (Geen bescherming voor minderheden)
o Hij staat voor het juridisch pragmatisme: de waarde van doelmatigheid
De grotverkenners worden opgehangen hoewel noch de meerderheid van de rechters, noch de
meerderheid van de bevolking dit eigenlijk wil.
H.L.A Hart (1907-1922)
Een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het moderne rechtspositivisme
Hij bespreekt het positivistische standpunt van een sterke scheiding tussen het recht en
moraal
o Kritiek Duitse rechtsfilosoof Gustav Radbruch
Hing eerst zelf rechtspositivisme aan; na verschrikkingen 2 e wereldoorlog
niet meer; In Duitsland werd de regel ‘wet is wet’ gehanteerd om
onrechtvaardige en immorele daden te rechtvaardigen en te
bewerkstelligen; gruwelen
Theorie Radbruch (Formule van Radbruch): Fundamentele beginselen van
menselijke moraal maken deel uit van het begrip ‘recht’ zelf. Geen enkele
positiefrechtelijke wet of verordening is geldig, hoe duidelijk deze ook is
uitgedrukt en in overeenstemming is met de formele criteria voor
rechtsgeldigheid van een bepaald rechtssysteem, als deze indruist tegen de
grondbeginselen van de moraal.
o Hart reageert hierop: Het is buitengewone naïviteit en er is iets verontrustend
verborgen in de manier dat Radbruch omgaat met de thema’s waartoe moreel
onrechtvaardig recht aanleiding geeft; Radbruch slaat de plank mis
Volgens Hart een onderscheid tussen de geldigheid van de wet (juridische
vraag) en of aan een wet gehoorzaamd dient te worden (morele vraag); het
antwoord op de juridische vraag geeft geen antwoord op de morele vraag
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Jb1999. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €16,49. Je zit daarna nergens aan vast.
