Hoofdstuk 1 - Abnormal psychology: Past and present
Abnormale psychologie = Het onderzoeksveld naar psychologische problemen.
What is psychological abnormality
Psychologische abnormaliteit wordt vaak gedefinieerd aan de hand van de volgende kenmerken:
● Deviance
○ Gedrag, gedachten en emoties die de normen van psychologisch functioneren breken worden abnormaal
genoemd.
○ De normen van een maatschappij komen uit een bepaalde cultuur.
● Distress
● Dysfunction
○ Abnormaal gedrag moet dagelijks functioneren belemmeren.
● Danger
○ DIt is meer een uitzondering in plaats van een regel. De meeste mensen met depressie zijn bijvoorbeeld niet een
direct gevaar voor zichzelf of iemand anders.
We moeten wel rekening houden met het feit dat deze criteria vaak vaag en subjectief zijn.
What is treatment
Volgens Jerome Frank hebben alle vormen van therapie drie essentiële kenmerken:
● Iemand die ergens aan lijdt zoekt opluchting van de heler.
● Er is een getrainde, sociaal geaccepteerde heler, wiens expertise geaccepteerd is door de persoon die ergens aan lijdt en
door zijn of haar sociale groep.
● Een serie van contactmomenten tussen de heler en de persoon die ergens aan lijdt, waarin de heler probeert bepaalde
veranderingen te produceren in de emotionele staat, attitudes en gedrag van de persoon die ergens aan lijdt.
Ondanks deze heldere definitie is klinische behandeling omringd door verwarring.
Clinici die abnormaliteit als een ziekte zien spreken van de ‘patiënt’ en clinici die het als een probleem van leven zien spreken van
de ‘cliënt’.
How was abnormality viewed and treated in the past
● Prehistorie (500.000 jaar geleden):
○ Visie:
■ Geloof in bezetenheid of straf door bovennatuurlijke krachten, demonen of boze geesten.
○ Behandeling:
■ Trepanatie
■ Exorcisme
● Grieken en Romeinen (500 v.Chr. ‒ 500 n.Chr.) 500 n.Chr.)
○ Visie:
■ Filosofen en natuurkundigen boden verschillende verklaringen.
■ Hippocrates: ziektes van lichaam en geest hebben natuurlijke oorzaken (humoren).
○ Behandeling:
■ Onderliggende lichamelijke pathologie corrigeren.
● Middeleeuwen (500 ‒ 500 n.Chr.) 1350 n.Chr.)
○ Visie:
■ Opnieuw geloof in bovennatuurlijke oorzaken, m.n. doctrine van bezetenheid.
■ De kerk verwierp wetenschappelijke benadering.
■ Afwijkend gedrag werd gezien als bewijs voor Satans invloed.
■ Psychopathologie nam enorm toe.
○ Behandeling:
■ Vroegere demonologische behandeling (trepanatie, exorcisme, uitdrijvingen).
● Renaissance (1400 ‒ 500 n.Chr.) 1700 n.Chr.)
○ Visie:
■ Demonologische visie nam af.
■ Johann Weyer: de geest is net zo ontvankelijk voor ziekte als het lichaam
○ Behandeling:
■ Verzorging thuis.
■ Verzorging in tehuizen/religieuze plaatsen.
■ Door andere mensen in huis genomen.
, ■ Gemeenschap richtte mentale gezondheidprogramma’s op.
■ Krankzinnigheidgestichten/asylums (intentie was goed, maar door overbevolking een soort
gevangenissen).
● Vanaf 1800
○ Visie:
■ Hervormingen.
■ Mensen met afwijkend gedrag zijn ziek en hebben recht op een menselijke bejegening.
○ Behandeling:
■ Morele therapie (invloedrijk: Pussin en Pinel (Frankrijk), Tuke (Engeland), Benjamin Rush en Dorothea
Dix (VS), Schroeder van der Kolk (Nederland))
● Bij morele therapie worden mensen met mentale dysfunctie behandeld door de nadruk te leggen
op morele begeleiding en humane en respectvolle behandeling.
● Dix maakte humane verzorging een publieke en politieke bezorgdheid in de US.
■ Moderne krankzinnigengestichten/ state hospitals (met de bedoeling dat ze allemaal morele therapie
aan gingen bieden).
● Laat 19e eeuw
○ Visie:
■ Ommekeer morele therapie beweging.
● Oorzaken: geld- en staftekorten, achteruitgang ‘recovery rates’, overbevolking, vooroordelen.
■ Apathie: afwijkend gedrag is ongeneeslijk. Sommige patiënten konden niet behandeld worden met alleen
humane behandeling.
○ Behandeling:
■ Opnieuw lange-termijn hospitalisatie.
■ Psychiatrische ziekenhuizen:
● Geen therapie en steeds slechtere levensomstandigheden .
● Dwangbuizen, handboeien, bedden met tralies, riemen etc. om patiënten in bedwang te houden.
● Vroeg 20e eeuw
○ Somatogene perspectief
■ Visie:
● Abnormaal functioneren heeft een fysieke oorzaak, bv. vermoeidheid (Emil Kraepelin).
■ Behandeling:
● Psychiatrische ziekenhuizen op mooie terreinen in de natuur.
● Biologisch n.a.v. ontdekkingen (bv. link syfilis en algemene parese, een stoornis met mentale en
fysieke symptomen): teleurstellende resultaten.
○ Lobotomie, sterilisatie, afwisselend hete en koude baden.
○ Psychogene perspectief
■ Visie:
● Abnormaal functioneren heeft psychische oorzaak.
■ Behandeling:
● Mesmer: hypnose voor de behandeling van hysterische stoornissen.
● Freud: psychoanalytische behandeling (ambulant).
● Laat 20e eeuw
○ Visie:
■ Nieuwe maatschappelijke opvattingen: ‘ongeneeslijke’ patiënten in maatschappij.
○ Behandeling:
■ Ontdekking van nieuwe, effectieve psychotrope medicijnen (antipsychotica, antidepressiva).
■ Sociaal gerichte psychiatrische principes: ambulante zorg (deinstitutionalisatie).
■ Vóór 1950 bestond verzorging van patiënten vooral uit privé psychotherapie.
● Heden
○ Visie:
■ Verschillende theoretische perspectieven.
○ Behandeling:
■ Uitgangspunt ambulante zorg.
● Indien nodig kortdurende hospitalisatie, daarna ambulante psychotherapie en medicatie.
■ Vermaatschappelijking van de zorg.
■ Toenemende invloed van zorgverzekeringen.
● Managed care programs = Zorgverzekering waarin de verzekeraar grotendeels de aard en
, kosten van medische of psychologische diensten bestuurt.
■ Nadruk op preventie van stoornissen en op het bevorderen mentale gezondheid.
● Positieve psychologie = Het promoten van positieve gevoelens zoals optimisme en blijheid,
positieve kenmerken zoals hard werken en wijsheid, en altruïsme en tolerantie.
■ Multiculturele psychologie.
■ Grote verscheidenheid aan hulpverleners.
■ Technologische ontwikkelingen hebben invloed op het veld van mentale gezondheid.
● Telemental health = Het gebruik van digitale technologie om mentale gezondheid diensten te
leveren zonder dat de therapeut fysiek aanwezig is.
■ Evidence-based practice!
● Wetenschappelijk onderzoek naar factoren waar behandeling zich op dient te richten.
○ Multidisciplinaire richtlijnen geestelijke gezondheidszorg (GGZ)
○ Trimbos instituut.
● Wetenschappelijk onderzoek naar effectiviteit behandelingen.
○ Gouden standaard: Randomized Controlled Trial.
What do clinical researchers do
● Correlationele en experimentele methodes hebben drie kenmerken die onderzoekers in staat stellen om algemene
inzichten te verkrijgen:
○ De onderzoekers observeren typisch veel individuen.
○ De onderzoekers passen procedures uniform toe en kunnen hun onderzoeken dus repliceren.
○ De onderzoekers gebruiken statistische tests om de resultaten van hun onderzoeken te analyseren.
● Matched designs = Onderzoekers wijzen participanten niet random toe aan controle en experimentele groepen, maar
maken in plaats daarvan gebruik van groepen die al in de wereld bestaan.
● Natural experiments = Een experiment waarbij de natuur een onafhankelijke variabale manipuleert (worden gebruikt om
bijvoorbeeld de psychologische effecten van een aardbeving te onderzoeken).
● Analoge experimenten = Een onderzoeksmethode waarbij de onderzoeker een abnormaal gedrag produceert in
participanten en die dan experimenten uit voert met die participanten.
○ Bijvoorbeeld depressie-achtige symptomen laten ontwikkelen in participanten door ze herhaaldelijk bloot te stellen
aan negatieve gebeurtenissen.
● Epidemiological study = Een onderzoek die de prevalentie van een probleem meet in een gegeven populatie.
Hoofdstuk 2 - Models of abnormality
Models/paradigms = Een set assumpties en concepten die wetenschappers helpen met het verklaren en interpreteren van
observaties.
Het biologische model
● Biologische theoristen zien abnormaal gedrag als een ziekte die komt door niet functionerende delen van het organisme.
● Hersencircuit = Een netwerk van bepaalde hersenstructuren die samenwerken en elkaar triggeren om een bepaalde
soort reactie te produceren (gedrag, cognitie of emotie).
● Twee factoren binnen dit model hebben vooral aandacht gekregen als oorzaak voor het niet functioneren van bepaalde
delen in sommige organismen:
○ Genen
○ Evolutie.
● De drie meest voorkomende biologische behandelingen zijn:
○ Medicijnen
○ Hersenstimulatie
■ Electroconvulsive therapy (ECT)
○ Psycho chirurgie
Het psychodynamische model
● Het oudste en meest beroemde van de moderne psychologische modellen.
● Psychodynamische theoristen geloven dat iemands gedrag (normaal of abnormaal) grotendeels bepaald wordt door
onderliggende psychologische krachten, waar hij/zij zich niet bewust van is.
○ Deze interne krachten worden als dynamisch beschreven; ze hebben interactie met elkaar.
○ Abnormale symptomen worden gezien als resultaat van conflicten tussen deze krachten.
, ○ Psychologische conflicten zijn volgens dit model verbonden aan vroege relaties en aan traumatische ervaringen
die plaatsvonden in de kindertijd.
● Freud geloofde dat drie centrale krachten de persoonlijkheid vormen:
○ Id: De instinctieve behoeftes, drijfveren en impulsen.
■ Opereert volgens het plezier principe: het zoekt altijd bevrediging.
■ Freud geloofde dat alle id instincten sexueel waren.
■ Hij suggereerde dat iemands libido het id voedt.
○ Ego: Zoekt net als de id bevrediging, maar doet dit volgens het realiteitsprincipe.
■ Het realiteitsprincipe is de kennis die we verkrijgen door ervaring dat het onacceptabel kan zijn om onze
id impulsen ronduit uit te drukken.
■ Het ego begeleidt ons te weten wanneer we wel en niet onze impulsen kunnen uitdrukken.
■ Het ego ontwikkelt ego verdedigingsmechanismen om onacceptabele id impulsen te controleren en om
de spanning die ze oproepen te ontwijken of te verminderen.
○ Superego: Opereert volgens het moraliteitsprincipe.
■ Het moraliteitsprincipe is een gevoel van wat goed en wat fout is.
● Volgens Freud kan iemands gedrag dysfunctie vertonen als de id, ego en superego excessief met elkaar in conflict zijn.
● Volgens Freud heeft elk stadia van de ontwikkeling nieuwe uitdagingen voor individuen, die aanpassingen vereisen van
het id, ego en superego.
○ Als de aanpassingen niet succesvol zijn, kan de persoon gefixeerd raken in een eerder stadium van
ontwikkeling.
○ Freud noemde elk stadium van ontwikkeling naar het lichaamsdeel dat het hij als het meest belangrijk zag voor
het kind in die tijd.
● De hedendaagse meest invloedrijke psychodynamische theorieën zijn:
○ Seld theorie: hierin wordt de rol van het zelf benadrukt: het menselijke basis motief is om de volledigheid van het
zelf te versterken.
○ Object relaties theorie: stelt voor dat mensen vooral gemotiveerd worden door een behoefte om relaties met
anderen te hebben en dat ernstige problemen in de relaties tussen kinderen en hun verzorgers kunnen leiden tot
abnormale ontwikkeling.
● Psychodynamische therapieën willen trauma’s uit het verleden en de innerlijke conflicten die daaruit zijn ontstaan naar
boven halen.
○ Dit doen ze met technieken zoals:
■ Vrije associatie
■ Interpretatie van de therapeut
● Patiënten laten soms weerstand zien, als ze niet vrij kunnen associëren.
● Patiënten demonstreren transference wanneer ze zich gedragen en voelen richting de therapeut
zoals ze doen richting belangrijke personen in hun leven.
● Veel psychodynamische therapeuten proberen patiënten te helpen met het interpreteren van hun
dromen.
■ Catharsis = Het herleven van in het verleden onderdrukte gevoelens.
■ ‘Working through’ = Het proces van conflicten confronteren, gevoelens opnieuw interpreteren en
iemands problemen overkomen.
● Dit duurt vaak erg lang.
● Twee huidige versies van psychodynamische therapie:
○ Korte termijn psychodynamische therapieën.
■ Patiënten kiezen een enkel probleem om aan te werken.
○ Relationele psychoanalytische therapie
■ Therapeuten moeten ook dingen over zichzelf vertellen, voornamelijk hun eigen reacties op patiënten, om
een meer gelijke relatie met patiënten op te bouwen.
● Psychodynamische theoristen hebben een grote invloed gehad op hoe abnormaal functioneren wordt begrepen.
● Maar de concepten van dit model zijn lastig te onderzoeken.
○ Recent onderzoek heeft echter wel aangetoond dat lange termijn psychodynamische therapie behulpzaam kan
zijn voor mensen met lange termijn complexe stoornissen.
Het cognitief-gedrag model
● Focust op de gedragingen die mensen vertonen en de gedachten die ze hebben.
● Volgens cognitie-gefocuste theoristen kan abnormaal functioneren komen door verschillende cognitieve problemen:
○ Mensen kunnen assumpties maken en attitudes ontwikkelen die niet accuraat zijn.
○ Niet-logische denkprocessen kunnen een bron zijn van abnormaal functioneren.
