Grondslagen aan de klinische psychologie
samenvatting
College 1A: Nut en noodzaak van theorie
Hippocrates, vaak beschouwd als de vader van de moderne geneeskunde,
had een grote invloed op de vroege theorieën en praktijken met
betrekking tot psychische aandoeningen. Zijn theorieën en therapieën
weerspiegelden het begrip van psychische stoornissen zoals die in zijn tijd
werden begrepen:
- Theorie van de balans van lichaamssappen: Hippocrates geloofde
dat gezondheid afhing van het evenwicht van vier lichaamssappen:
bloed, slijm, gele gal en zwarte gal.
o Een onbalans in deze sappen werd beschouwd als de oorzaak
van ziekte, zowel fysiek als mentaal
o Om de balans te herstellen, werden behandelingen zoals
aderlating en braken gebruikt om overtollige sappen te
verwijderen.
- Theorie van interpersoonlijke interacties: Hippocrates erkende ook
de invloed van sociale en omgevingsfactoren op de mentale
gezondheid.
o Hij geloofde dat stressvolle situaties, sociale problemen en
interpersoonlijke conflicten bijdroegen aan psychische
aandoeningen.
o Als therapieën werden rust, afzondering in tempels en
kalmerende activiteiten zoals muziek voorgeschreven om de
geest te kalmeren en het herstel te bevorderen.
In de Middeleeuwen werden psychische aandoeningen vaak op
verschillende manieren geïnterpreteerd en behandeld, waarbij zowel
bovennatuurlijke als natuurlijke verklaringen werden aangevoerd:
- Bovennatuurlijke verklaringen: Bizar gedrag werd vaak toegeschreven
aan bovennatuurlijke krachten, zoals het werk van de duivel of een
heks.
o Als gevolg hiervan werden behandelingen gebaseerd op religieuze
praktijken, zoals exorcisme om de vermeende demonische
invloeden uit te drijven.
o Helaas resulteerde deze overtuiging ook in tragische praktijken
zoals heksenverbranding en opsluiting in 'slangenkuilen', waarbij
mensen met psychische aandoeningen werden gestigmatiseerd
en mishandeld.
- Natuurlijke verklaringen: Sommige geleerden geloofden dat "gek zijn"
een natuurlijk fenomeen was dat werd veroorzaakt door stress, trauma
of lichamelijke ziekte.
o Behandelingen gebaseerd op deze opvattingen omvatten rust,
recreatie en ontspanning, in de hoop dat deze de geest zouden
kalmeren en het herstel zouden bevorderen.
,- Astrologie: Een andere wijdverbreide overtuiging was dat de maan en de
sterren invloed hadden op het psychisch functioneren van mensen.
o Deze overtuiging leidde tot het gebruik van astrologie als een
manier om psychische aandoeningen te verklaren en te
behandelen, waarbij de bewegingen van planeten werden
geïnterpreteerd om inzicht te krijgen in iemands mentale
toestand.
Waarom theorie?
- Veelheid aan perspectieven: er zijn talloze theoretische
benaderingen in de psychologie, en het kan verwarrend zijn om te
bepalen welke het meest accuraat of relevant is. Dit is waar kritisch
denken en empirisch onderzoek van pas komen. Door verschillende
perspectieven te bestuderen en te evalueren, kunnen clinici een
breder begrip ontwikkelen van psychische aandoeningen en
effectieve behandelingen.
- Veranderende kennis: Theorieën in de psychologie zijn onderhevig
aan verandering naarmate ons begrip groeit en nieuwe
ontdekkingen worden gedaan. Wat vandaag als waar wordt
beschouwd, kan morgen worden weerlegd door nieuwe gegevens.
Dit benadrukt het belang van voortdurend leren en het openstaan
voor nieuwe ideeën en bevindingen.
- Rol van evidence-based practice (EBP): Hoewel EBP een essentieel
onderdeel is van klinische besluitvorming, is het belangrijk op te
merken dat theoretische kaders nog steeds een waardevolle rol
spelen. Theorieën bieden een basis voor het begrijpen van de
mechanismen achter psychische aandoeningen en het ontwikkelen
van interventies. Bovendien kunnen ze richting geven aan het
ontwerp van onderzoek en de interpretatie van bevindingen.
- Synergie tussen theorie en evidence: Idealiter werken theorie en EBP
samen om een completer begrip en een effectievere praktijk te
bevorderen. Theorieën informeren de ontwikkeling van hypothesen
die vervolgens worden getest in empirisch onderzoek. De
bevindingen van dit onderzoek voeden op hun beurt weer terug naar
de theorie, waardoor deze kan worden bijgesteld en verfijnd.
Kortom, hoewel het waar is dat theorieën in de loop van de tijd kunnen
veranderen en dat EBP cruciaal is voor het nemen van klinische
beslissingen, blijven theoretische kaders een waardevol hulpmiddel voor
het begrijpen en benaderen van psychische problemen. Het is de synergie
tussen theorie en empirisch bewijs die een robuuste basis vormt voor
effectieve klinische praktijken.
Twee belangrijke redenen waarom theoretische kaders een cruciale rol
spelen in de klinische psychologie:
- Achterhalen van de waarheid: Theorieën fungeren als raamwerk om
fenomenen te begrijpen en verklaren. Ze helpen ons om complexe
menselijke ervaringen te structureren en te interpreteren. Hoewel
een theoretisch model nooit de absolute waarheid kan
vertegenwoordigen, streeft het ernaar om zo nauwkeurig mogelijk
, de realiteit te benaderen. Door middel van observaties, onderzoek
en ervaring kunnen we proberen om theoretische modellen te
bouwen die zo goed mogelijk overeenkomen met de werkelijkheid.
- Theorie toetsen en bijstellen: Theorieën dienen als hypotheses die
kunnen worden getest en geëvalueerd. Als klinicus kun je
theoretische veronderstellingen gebruiken om voorspellingen te
doen over het gedrag of de ervaringen van individuen. Vervolgens
kun je deze hypotheses testen door middel van empirisch
onderzoek, observaties en klinische ervaring. Als de resultaten niet
overeenkomen met de voorspellingen van de theorie, kan dit leiden
tot heroverweging en bijstelling van het theoretisch kader. Dit proces
van iteratieve toetsing en bijstelling draagt bij aan de voortdurende
ontwikkeling en verbetering van theoretische modellen in de
psychologie.
Kortom, theoretische kaders zijn van onschatbare waarde omdat ze ons
helpen om de complexiteit van menselijk gedrag en ervaringen te
begrijpen, en omdat ze een leidraad bieden voor het formuleren en testen
van hypothesen in de klinische praktijk.
Maar, menselijke waarnemingen en interpretaties zijn inherent beperkt en
vatbaar voor verschillende vormen van vooringenomenheid en fouten:
- Availability bias: Dit verwijst naar de neiging om te vertrouwen op
informatie die gemakkelijk beschikbaar is in ons geheugen, vaak als
gevolg van recente of opvallende gebeurtenissen. Deze bias kan
leiden tot een overwaardering van bepaalde informatie en het
negeren van andere relevante informatie.
- Confirmation bias: Dit is de neiging om informatie te zoeken,
interpreteren en onthouden op een manier die onze bestaande
overtuigingen en hypothesen bevestigt. Mensen hebben de neiging
om informatie te selecteren die hun standpunten bevestigt en te
negeren of te weerleggen wat daarmee in strijd is.
- Attentional bias: Dit is een tendens om aandacht te besteden aan
bepaalde stimuli of informatie, terwijl andere worden genegeerd. Dit
kan leiden tot een vertekend beeld van de werkelijkheid, omdat het
de aandacht kan richten op bepaalde aspecten van een situatie en
andere aspecten over het hoofd kan zien.
Wanneer weet je nou of een theorie klopt of niet (verifiëren):
In de wetenschap is het niet zozeer de bedoeling om een theorie te
'bevestigen', maar eerder om te proberen deze te weerleggen. Karl
Popper, een bekende filosoof van de wetenschap, benadrukte het idee van
falsifieerbaarheid. Dit betekent dat een wetenschappelijke theorie pas
sterk is als deze kan worden getest en weerlegd door middel van
experimenten of observaties.
- In plaats van te proberen alle waarnemingen te verzamelen die de
theorie ondersteunen, is het belangrijker om op zoek te gaan naar
bewijs dat de theorie kan weerleggen. Als een theorie niet kan
worden weerlegd, geeft dit meer vertrouwen in de geldigheid ervan.
Stel bijvoorbeeld dat je een theorie hebt die beweert dat alle zwanen
wit zijn. Om deze theorie te testen, zoek je niet alleen naar witte
, zwanen, maar probeer je ook zwarte zwanen te vinden. Als je een
zwarte zwaan vindt, betekent dit dat de theorie onjuist is en dus
gefalsifieerd kan worden. Op deze manier helpt falsificatie ons om
onze kennis te verbeteren en vooruitgang te boeken in de
wetenschap.
Kiezen van een behandelvorm: Het kiezen van een behandeling begint
vaak met het begrijpen van de onderliggende oorzaken van het probleem.
Dit betekent dat je een theoretisch kader nodig hebt om te begrijpen
waarom de problemen van een cliënt optreden. Op basis van deze
verklaring kun je vervolgens een passende behandelvorm kiezen die
aansluit bij de specifieke behoeften van de cliënt.
- Bijvoorbeeld, als iemand lijdt aan depressie en de oorzaak lijkt te
liggen in negatieve gedachtepatronen, dan kan cognitieve
gedragstherapie (CGT) een geschikte behandeling zijn, omdat deze
therapie zich richt op het veranderen van negatieve denkpatronen.
Dus in essentie bepaalt de theoretische verklaring van het probleem welke
behandeling het meest geschikt is om de cliënt te helpen.
Causaal model: een causaal model legt de focus op het identificeren van
onderliggende oorzaken die het gedrag van een persoon verklaren. Deze
modellen kunnen verschillende perspectieven gebruiken, afhankelijk van
het theoretisch kader dat wordt toegepast.
- Het neurobiologische model: verklaart gedrag door te kijken naar
fysiologische mechanismen in de hersenen.
o Voor depressie kan dit betekenen dat er wordt gekeken naar
een tekort aan bepaalde neurotransmitters zoals serotonine.
Als gevolg hiervan kan medicatie worden voorgeschreven om
het chemische evenwicht in de hersenen te herstellen.
- Het leertheoretische model: het gedrag verklaren door te kijken
naar de leerervaringen van een persoon.
o Bij angst kan dit betekenen dat vermijdingsgedrag in stand
wordt gehouden doordat het angstniveau niet wordt
verminderd. In dit geval kan behandeling gericht zijn op het
doorbreken van dit vermijdingsgedrag door middel van
exposuretherapie.
- Het cognitieve model: richt zich op de gedachten en
overtuigingen van een persoon als verklaring voor gedrag.
o Voor depressie kan dit betekenen dat dysfunctionele
gedachten zoals negatieve zelfbeoordelingen een rol spelen.
De behandeling kan dan gericht zijn op het identificeren en
corrigeren van deze foutieve gedachten.
De keuze voor een bepaald model beïnvloedt dus ook de behandeling die
wordt gekozen, aangezien elke benadering andere interventies kan
impliceren.
Benaderingen bieden alternatieve manieren om naar psychologische
problemen te kijken en om therapie te benaderen:
