1
,Inhoud
Thema 1: Wat is klinische psychologie? ................................................................................................. 8
Studietaak 1.1: De grens tussen abnormaal en normaal ........................................................................ 8
Opdracht 1.1 ........................................................................................................................................ 8
Opdracht 1.2 ........................................................................................................................................ 8
Hoofdstuk 1: Over klinische psychologie en ‘abnormaal’ gedrag ................................................. 8
Opdracht 1.2 ...................................................................................................................................... 12
Vraag 1.2.1 ..................................................................................................................................... 12
Vraag 1.2.2 ..................................................................................................................................... 13
Thema 2: Persoonlijkheidsleer ............................................................................................................. 14
Studietaak 2.1: Trektheorieën van persoonlijkheid............................................................................... 14
ARTIKEL: Hoofdstuk 7: Karaktertheorieën van persoonlijkheid: Allport, Eysenck en Ca-ell ..... 14
Opdracht 2.1.1 ............................................................................................................................... 21
Opdracht 2.1.2 ................................................................................................................................... 22
Studietaak 2.2: Vijffactormodel ............................................................................................................. 22
Opdracht 2.2.1 ................................................................................................................................... 22
ARTIKEL: Hoofdstuk 3: Moderne kijk op persoonlijkheid (Barelds en Dijkstra, Inleiding in de
persoonlijkheidspsychologie) ....................................................................................................... 22
ARTIKEL: Hoofdstuk 9: The Five-Factor Model of Personality: Consensus and Controversy (Corr
en Ma-hews, The Cambridge handbook of personality psychology)......................................... 27
Vraag 2.2.1.1 .................................................................................................................................. 32
Vraag 2.2.1.1 .................................................................................................................................. 32
Opdracht 2.2.2 ................................................................................................................................... 32
Vraag 2.2.2.1 .................................................................................................................................. 32
Vraag 2.2.2.2 .................................................................................................................................. 32
Vraag 2.2.2.3 .................................................................................................................................. 32
Vraag 2.2.2.4 .................................................................................................................................. 32
Studietaak 2.3: Biologische achtergrond ............................................................................................... 33
Opdracht 2.3.1 ................................................................................................................................... 33
ARTIKEL: Hoofdstuk 11: Temperament en hersenwerken voor aandacht (Corr en Ma-hews,
The Cambridge handbook of personality psychology) ................................................................ 33
ARTIKEL: Temperament en persoonlijkheid (Gartstein, Aron, Putnam & Rothbart, 2016) ........ 40
Vraag 2.3.1.1 .................................................................................................................................. 48
Vraag 2.3.1.2 .................................................................................................................................. 49
Opdracht 2.3.2 ................................................................................................................................... 49
Vraag 2.3.2.1 .................................................................................................................................. 49
2
, Vraag 2.3.2.2 .................................................................................................................................. 49
Vraag 2.3.2.3 .................................................................................................................................. 50
Thema 3: Theore<sche referen<ekaders ............................................................................................. 51
Studietaak 3.1: Neurobiologische benadering ...................................................................................... 51
Opdracht 3.1.1 ................................................................................................................................... 51
Hoofdstuk 2: Neurobiologische benadering van psychopathologie ........................................... 51
Vraag 3.1.1.1 .................................................................................................................................. 59
Vraag 3.1.1.2 .................................................................................................................................. 59
Opdracht 3.1.2 ................................................................................................................................... 59
Vraag 3.1.2.1 .................................................................................................................................. 59
Vraag 3.1.2.2 .................................................................................................................................. 59
Opdracht 3.1.3 ................................................................................................................................... 60
Vraag 3.1.3.1 .................................................................................................................................. 60
Vraag 3.1.3.2 .................................................................................................................................. 60
Opdracht 3.1.4 ................................................................................................................................... 60
Vraag 3.1.4.1 .................................................................................................................................. 60
Vraag 3.1.4.2 .................................................................................................................................. 60
Vraag 3.1.4.3 .................................................................................................................................. 61
Opdracht 3.1.5 ................................................................................................................................... 61
Vraag 3.1.5.1 .................................................................................................................................. 61
Studietaak 3.2: Leertheore,sche benadering ....................................................................................... 62
Opdracht 3.2.1 ................................................................................................................................... 62
Hoofdstuk 3: Leertheore<sche benadering van psychopathologie ............................................ 62
Vraag 3.2.1.1 .................................................................................................................................. 66
Vraag 3.2.1.2 .................................................................................................................................. 66
Vraag 3.2.1.3 .................................................................................................................................. 67
Opdracht 3.2.2 ................................................................................................................................... 67
Vraag 3.2.2.1 .................................................................................................................................. 67
Vraag 3.2.2.2 .................................................................................................................................. 68
Vraag 3.2.2.3 .................................................................................................................................. 68
Opdracht 3.2.3 ................................................................................................................................... 69
Vraag 3.2.3.1 .................................................................................................................................. 69
Vraag 3.2.3.2 .................................................................................................................................. 69
Opdracht 3.2.4 ................................................................................................................................... 70
Vraag 3.2.4.1 .................................................................................................................................. 70
Studietaak 3.3: Cogni,eve benadering ................................................................................................. 71
3
, Opdracht 3.3.1 ................................................................................................................................... 71
Hoofdstuk 4: Cogni<eve benadering van psychopathologie ....................................................... 71
Vraag 3.3.1 ..................................................................................................................................... 76
Opdracht 3.3.2 ................................................................................................................................... 76
Vraag 3.3.2.1 .................................................................................................................................. 76
Vraag 3.3.2.2 .................................................................................................................................. 76
Vraag 3.3.2.3 .................................................................................................................................. 77
Opdracht 3.3.3 ................................................................................................................................... 77
Vraag 3.3.3.1 .................................................................................................................................. 77
Vraag 3.3.3.2 .................................................................................................................................. 77
Opdracht 3.3.4 ................................................................................................................................... 78
Vraag 3.3.4.1 .................................................................................................................................. 78
Vraag 3.3.4.2 .................................................................................................................................. 78
Vraag 3.3.4.3 .................................................................................................................................. 78
Opdracht 3.3.5 ................................................................................................................................... 78
Vraag 3.3.5.1 .................................................................................................................................. 78
Studietaak 3.4: Psychodynamische benadering .................................................................................... 80
Opdracht 3.4.1 ................................................................................................................................... 80
Hoofdstuk 5: psychodynamische benadering van psychopathologie ......................................... 80
Vraag 3.4.1.1 .................................................................................................................................. 84
Vraag 3.4.1.2 .................................................................................................................................. 84
Vraag 3.4.1.3 .................................................................................................................................. 84
Opdracht 3.4.2 ................................................................................................................................... 84
Vraag 3.4.2.1 .................................................................................................................................. 84
Vraag 3.4.2.2 .................................................................................................................................. 85
Vraag 3.4.2.3 .................................................................................................................................. 85
Opdracht 3.4.3 ................................................................................................................................... 85
Vraag 3.4.3 ..................................................................................................................................... 85
Opdracht 3.4.4 ................................................................................................................................... 86
Vraag 3.4.4 ..................................................................................................................................... 86
Studietaak 3.5: Humanis,sche benadering ........................................................................................... 87
Opdracht 3.5.1 ................................................................................................................................... 87
Hoofdstuk 6: Humanis<sche benadering van psychopathologie ................................................ 87
Vraag 3.5.1.1 .................................................................................................................................. 92
Vraag 3.5.1.2 .................................................................................................................................. 93
Opdracht 3.5.2 ................................................................................................................................... 93
4
, Vraag 3.5.2.1 .................................................................................................................................. 93
Vraag 3.5.2.2 .................................................................................................................................. 93
Vraag 3.5.2.3 .................................................................................................................................. 94
Vraag 3.5.2.4 .................................................................................................................................. 94
Opdracht 3.5.3 ................................................................................................................................... 94
Vraag 3.5.3.1 .................................................................................................................................. 94
Vraag 3.5.3.2 .................................................................................................................................. 95
Vraag 3.5.3.3 .................................................................................................................................. 95
Opdracht 3.5.4 ................................................................................................................................... 95
Vraag 3.5.4.1 .................................................................................................................................. 95
Studietaak 3.6: Systeembenadering ...................................................................................................... 96
Opdracht 3.6.1 ................................................................................................................................... 96
Hoofdstuk 7: Systeembenadering van psychopathologie ........................................................... 96
Vraag 3.6.1.1 ................................................................................................................................ 102
Vraag 3.6.1.2 ................................................................................................................................ 102
Vraag 3.6.1.3 ................................................................................................................................ 103
Vraag 3.6.1.4 ................................................................................................................................ 103
Opdracht 3.6.2 ................................................................................................................................. 103
Vraag 3.6.2.1 ................................................................................................................................ 103
Vraag 3.6.2.2 ................................................................................................................................ 103
Vraag 3.6.2.3 ................................................................................................................................ 104
Opdracht 3.6.3 ................................................................................................................................. 104
Vraag 3.6.3.1 ................................................................................................................................ 104
Vraag 3.6.3.2 ................................................................................................................................ 104
Opdracht 3.6.4 ................................................................................................................................. 105
Vraag 3.6.4 ................................................................................................................................... 105
Studietaak 3.7: Theore,sche referen,ekaders ................................................................................... 106
Opdracht 3.7.1 ................................................................................................................................. 106
Hoofdstuk 8: Wetenschap en prak<jk ........................................................................................ 106
Vraag 3.7.1 ................................................................................................................................... 110
Opdracht 3.7.2 ................................................................................................................................. 111
Vraag 3.7.2.1 ................................................................................................................................ 111
Vraag 3.7.2.2 ................................................................................................................................ 111
Vraag 3.7.2.3 ................................................................................................................................ 111
Vraag 3.7.2.4 ................................................................................................................................ 111
Opdracht 3.7.3 ................................................................................................................................. 112
5
, Vraag 3.7.3.1 ................................................................................................................................ 112
Vraag 3.7.3.2 ................................................................................................................................ 112
Vraag 3.7.3.3 ................................................................................................................................ 112
Opdracht 3.7.4 ................................................................................................................................. 112
Vraag 3.7.4.1 ................................................................................................................................ 112
Vraag 3.7.4.2 ................................................................................................................................ 113
Vraag 3.7.4.3 ................................................................................................................................ 113
Vraag 3.7.4.4 ................................................................................................................................ 113
Vraag 3.7.4.5 ................................................................................................................................ 114
Thema 4: Classifica<e en diagnos<ek ................................................................................................ 115
Studietaak 4.1: Classifica,e ................................................................................................................. 115
Opdracht 4.1.1 ................................................................................................................................. 115
Hoofdstuk 9: Classifica<e............................................................................................................ 115
Vraag 4.1.1.1 ................................................................................................................................ 125
Vraag 4.1.1.2 ................................................................................................................................ 125
Opdracht 4.1.2 ................................................................................................................................. 126
Vraag 4.1.2.1 ................................................................................................................................ 126
Vraag 4.1.2.2 ................................................................................................................................ 126
Opdracht 4.1.3 ................................................................................................................................. 127
Vraag 4.1.3.1 ................................................................................................................................ 127
Opdracht 4.1.4 ................................................................................................................................. 127
Vraag 4.1.4.1 ................................................................................................................................ 127
Vraag 4.1.4.2 ................................................................................................................................ 127
Vraag 4.1.4.3 ................................................................................................................................ 127
Vraag 4.1.4.4 ................................................................................................................................ 128
Vraag 4.1.4.5 ................................................................................................................................ 128
Opdracht 4.1.5 ................................................................................................................................. 129
Vraag 4.1.5 ................................................................................................................................... 129
Studietaak 4.2: Classifica,e ................................................................................................................. 130
Opdracht 4.2.1 ................................................................................................................................. 130
Hoofdstuk 10: Klinische psychodiagnos<ek ............................................................................... 130
Vraag 4.2.1 ................................................................................................................................... 137
Opdracht 4.2.2 ................................................................................................................................. 137
Vraag 4.2.2 ................................................................................................................................... 137
Opdracht 4.2.3 ................................................................................................................................. 138
Vraag 4.2.3 ................................................................................................................................... 138
6
, Opdracht 4.2.4 ................................................................................................................................. 138
Vraag 4.2.4.1 ................................................................................................................................ 138
Vraag 4.2.4.2 ................................................................................................................................ 138
Vraag 4.2.4.3 ................................................................................................................................ 139
Oefenvragen ........................................................................................................................................ 140
7
,Thema 1: Wat is klinische psychologie?
Studietaak 1.1: De grens tussen abnormaal en normaal
Opdracht 1.1
DSM: Diagnos,c and sta,s,cal Manual of Mental Disorders
Psychische stoornis voldoet aan de defini,e van een s<gma
o S,gma: een onderscheidend kenmerk dat nega,ef beoordeeld wordt
Pa<ënt: iemand die een behandeling moet krijgen omdat het niet goed gaat
o Kan ook s,gma,sering in de hand werken
Gevolgen s,gma:
o mensen willen hun onderscheidende kenmerk niet kenbaar maken omdat dit
nega,eve gevolgen kan hebben
o mensen kunnen nega,eve beoordeling op zichzelf gaan toepassen
beter spreken over psychische varia<e en kwetsbaarheden
cliënt: een klant die gebruik maakt van de diensten van anderen voor problemen die hij zelf
niet kan oplossen
Opdracht 1.2
Hoofdstuk 1: Over klinische psychologie en ‘abnormaal’ gedrag
1.1 Het terrein van de klinische psychologie
Basisdisciplines en toepassingsgerichte disciplines binnen de psychologie
Basisdisciplines Toepassingsgerichte disciplines
Functieleer Klinische- en gezondheidspsychologie
Ontwikkelingspsychologie Arbeids- en organisatiepsychologie
Sociale psychologie Onderwijspsychologie
Persoonlijkheidspsychologie
Methodenleer
De kern van de klinische psychologie wordt gevormd door de psychische stoornissen
o Vooral gedrag dat afwijkt van een bepaalde norm (al,jd nega,ef)
Afwijkingen van de norm kunnen betrekking hebben op verschillende aspecten van het
menselijk func,oneren
o Aspecten van de individuele persoon
Afwijkend gedrag, gedachten, belevingen
Vaak sprake van een combina,e van bovenstaande, hangen vaak samen
o Rela,es met andere mensen
Overbezorgd, agressief, on?rekken aan sociale contacten
Hee@ ook weer invloed op gedrag, gedachten en beleving
o ‘abnormale’ gedragingen kunnen enkel verklaard worden tegen de achtergrond van
normale processen
Vaak is het onderscheid tussen normaal en abnormaal niet helemaal duidelijk
1.2 Aspecten van ‘abnormaal gedrag
Slechts zelden zijn de 7 aspecten van abnormaal gedrag aanwezig, maar ten minste 1 moet
aanwezig zijn om te spreken van abnormaliteit
8
, Wanneer men een bepaalde gedraging als abnormaal beschouwt, wil dit niet zeggen dat er
sprake is van een psychische stoornis
De 7 aspecten van abnormaal gedrag zijn:
o Persoonlijk lijden
o (dis)func,onaliteit van het gedrag
o Irra,oneel en onbegrijpelijk gedrag
o Onvoorspelbaarheid en controleverlies
o Opvallend en onconven,oneel gedrag
o Gedrag dat een ongemakkelijk gevoel bij anderen teweegbrengt
o Het overtreden van morele normen
1.2.1 persoonlijk lijden
Persoonlijk lijden is geen voldoende voorwaarde om van psychopathologie te kunnen
spreken
o Gebeurtenissen kunnen tot periodes van korter of langer leed lijden
Een psychische stoornis gee@ niet al,jd persoonlijk lijden.
1.2.2 Disfunc&onaliteit van het gedrag
In hoeverre is iemand in staat beroepsma,g te func,oneren en bevredigende rela,es met
anderen te onderhouden?
Disfunc<onele gedragingen:
o belemmeren het individuele func,oneren en verhinderen dat iemand zijn doelen
bereikt
o kunnen ook het welbevinden en func,oneren van anderen verstoren
niet elk gedrag dat het func,oneren van anderen ontregelt is een symptoom van een
psychische stoornis
1.2.3 Irra&oneel en onbegrijpelijk gedrag
gedrag waarin geen logica of zin ontdekt kan worden
ook bij mensen in psychose
1.2.4 Onvoorspelbaarheid en controleverlies
mensen hebben de behoe@e om hun omgeving en leven te beheersen, kan enkel als het
gedrag van anderen enigszins voorspelbaar is
onvoorspelbare omgeving zorgt voor kwetsbaarheid en gevoel van bedreiging
o bedreiging vooral bij gevoel van controleverlies
o aGankelijk van de situa,e
2 types situa,es waarin gedrag als controleverlies of verlies van zelHeheersing zal worden
geïnterpreteerd
o Situa,es waarin de sociale regels die gewoonlijk het gedrag van een persoon sturen
plotseling niet meer werkzaam zijn
Het gedrag is ontremd en in strijd met het gangbare gedrag van de persoon
o Situa,es waarin de toeschouwer de oorzaak en aanleiding van het gedrag niet kent
en het ook niet op dat moment kan achterhalen
Onvoorspelbaarheid en controleverlies op zich zijn geen voldoende redenen om een
psychische stoornis te veronderstellen
1.2.5 Opvallend en onconven&oneel gedrag
Mensen kiezen vaak hun eigen poten,ële gedrag als maatstaf
Gedrag dat sterk afwijkt van het gangbare gedrag en sociaal onwenselijk is
9
, Ook aGankelijk van de omgeving
1.2.6 Gedrag dat een ongemakkelijk gevoel bij anderen teweegbrengt
Observer discomfort
o Wanneer iemand gedrag vertoont waarmee de ongeschreven regels in een bepaalde
cultuur worden overschreden en een gevoel van ongemak teweegbrengt
Onbehaaglijk gevoel zorgt ervoor dat anderen het gedrag als abnormaal
beschouwen
Restregels: impliciete regels
o Pas van bewust als iemand ze overschrijdt
1.2.7 Het overtreden van morele normen
Mensen vellen vaak een moreel oordeel over het gedrag van anderen op basis van hun
opvaJngen over hoe mensen zich moeten gedragen
Mensen hebben ook opvaJngen over hoe men idealiter in een moderne samenleving
func,oneert
1.2.8 Een defini&e van psychische stoornissen
Kernpunten van de defini<e:
o Syndroom
o Kenmerken: klinisch significante symptomen op het gebied van de cogni,eve
func,es, affec,eve func,es of cona,eve func,es van een persoon
o Ui,ng van disfunc,e in de psychologische, biologische of ontwikkelingsprocessen
o Significante lijdensdruk of beperkingen in het func,oneren
o Geen stoornis: Een reac,e op een veelvoorkomende stressor of verlies die te
verwachten valt en cultureel geaccepteerd wordt
1.3 Normaal en abnormaal: waar ligt de grens
Verschillende modellen
o Sta,s,sch model
o Medisch/ziektemodel
o Leer/onderwijsmodel
1.3.1 Het sta&s&sch model
Menselijke eigenschappen (zoals IQ, angst,…) zijn min of meer normaal verdeeld in de
algemene bevolking
o Abnormaal hee@ uitsluitend een sta,s,sche betekenis
Beperkingen
o Waar moet precies de grens tussen normaal en abnormaal getrokken worden?
Dimensionele benadering
Geen strakke grens, maar scores krijgen in betekenis in termen van zeer laag
tot zeer hoog
o Hoe ongewoon moet gedrag zijn om abnormaal te zijn?
Sommige vormen van psychopathologie zijn zeer uitzonderlijk, anderen
komen vaker voor
o Het model maakt geen onderscheid tussen sta,s,sche afwijkingen die gepaard gaan
met individueel lijden en afwijkingen waar dit niet voor geldt.
Veel gedragingen en eigenschappen zijn niet pathologisch
10
