Samenvatting H1 t/m H6 van het boek 'Hoofdstukken Grondrechten', de verplichte literatuur voor het vak Fundamentele rechten aan de UvA. De samenvatting omvat hoofdstuk 1 t/m hoofdstuk 6, wat het grootste gedeelte van de literatuur uit het boek betreft.
Ik heb zelf een 9 gehaald voor het tentame...
Week 1
Hoofdstuk 1. Inleiding
Grondrechten kunnen worden omschreven als fundamentele rechtsnormen die de
strekking hebben het individu van persoonlijke vrijheid en een menswaardig bestaan te
verzekeren en die de handelingsvrijheid van met name de overheid beperken.
In de eerste plaats gelden zij dus tussen de relatie van burger en overheid, invloed op
relaties tussen burgers onderling komt later nog aan de orde.
Klassiek grondrechten: de onthoudingsplicht van de overheid staat voorop, maar zij
brengen ook positieve verplichtingen voor de overheid met zich mee
Sociale grondrechten: een zorgplicht voor de overheid, maar zij kunnen ook de
handelingsvrijheid van de overheid inperken.
De rechtsstaat is gestoeld op een viertal pijlers.
1. Ingrijpen van de overheid mag slechts geschieden op grond van algemene regels
(tegen willekeur en standsrechten + de overheid is zelf ook aan het recht gebonden)
2. De scheiding der machten, een verdeling van de overheidsmacht over verschillende
organen
(de wetgevende en uitvoerende macht mogen niet samenvallen: anders zouden zij
zelf regels kunnen stellen o.g.v. waarvan zij kan ingrijpen. De bevoegdheid moet
terug zijn te voeren op de wet)
3. De mogelijkheid van rechtsbescherming door de onafhankelijke rechter.
(mocht de overheid inbreuk maken op de rechtsnormen, dan kan de rechter daarover
oordelen)
4. Het bestaan van grondrechten.
De eerste drie pijlers laten op zichzelf nog toe dat de wetgever de uitvoerende macht
strenge bevoegdheden toekent. De rechter kan in de uitoefening daarvan niet anders dan in
overeenstemming met de wet oordelen. De grondrechten zorgen voor een meer
inhoudelijke beperking van gedragsalternatieven van de overheid, waaraan ook de wetgever
is gebonden.
Mensenrechten en grondrechten als term worden veelal door elkaar gebruikt, in dit boek
gaan we uit van de term ‘grondrechten’ voor zowel internationaalrechtelijk als
nationaalrechtelijk vastgelegde fundamentele normen.
,Rechtsbronnen
Waar zijn deze grondrechten te vinden?
- Internationale verdragen
o IVBPR, IVESCR, EVRM, HvEU
- Jurisprudentie van internationaalrechtelijke organen
o EHRM, HvJEU
- De nationale grondwet
- De uitwerking van bepaalde grondrechten in nationale wetgeving
o Algemene Wet Gelijke Behandeling, Wet Openbare Manifestaties en Wet
Bescherming Persoonsgegevens
- Andere hulpbronnen
o Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
= een gezaghebbende tekst met doelstellingen
o Besluiten en oordelen van internationale organisaties
Comité voor de mensenrechten
o Oordelen van nationale semi-rechterlijke organen
College voor de Rechten van de Mens (AWGB gebaseerd)
Overzicht
Klassieke grondrechten/vrijheidsrechten
o IVBPR
o EVRM
o Grondwet
art. 1 t/m 18 lid 1, art. 23 lid 2, art. 114
Sociale grondrechten
o IVESCR,
o ESH
o Grondwet
art. 18 lid 2 t/m 22 en overige leden van art. 23
o Handvest voor de grondrechten van de EU: meer thematische indeling.
Art. 6 t/m 13 HvEU klassieke grondrechten
Art. 34 t/m 38 HvEU sociale grondrechten.
2
,De grondrechten nemen in het Nederlands recht een steeds belangrijkere positie in. Dat
heeft een aantal oorzaken:
1. De werkingssfeer van de grondrechten neemt toe
- In aantal
- maar ook in reikwijdte, bijvoorbeeld:
het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer (het recht op privacy). Er
zijn steeds meer gevallen waarin dit een rol speelt. Zo kan een ernstige verstoring
van de persoonlijke levenssfeer, bijvoorbeeld vliegtuiglawaai, onder
omstandigheden als een inbreuk van het recht op respect voor het privéleven
vormen.
2. Er bestaat een tendens om aan beperkingen steeds hogere eisen te stellen
- Verdergaande democratisering heeft geleidt tot het idee dat er voor beperkingen in
het politieke debat wel heel goede redenen moeten zijn.
- Hier tegenover staat dat bestrijding van terrorisme/georganiseerde misdaad zo’n
grote belangen kent dat beperkingen van de privacy al snel acceptabel lijken:
rechtstaat en veiligheidsstaat lijken zo tegenover elkaar te komen staan;
grotendeels wordt op grondrechtelijk terrein deze strijd uitgevochten
3. Aan grondrechten wordt ook steeds vaker een zekere werking in relatie tussen
burgers onderling toegekend.
- In het burgerlijk recht en strafrecht hebben rechten als persoonlijke vrijheid van
oudsher erkenning gekregen, juist ook tegenover derden.
- Nieuw is de grotere aandacht voor de grondrechtelijke dimensie daarvan: de
mogelijke horizontale werking van het grondrecht zelf in contractuele en andere
verhoudingen
4. Klassieke grondrechten worden niet meer louter als onthoudingsplicht van de
overheid gezien.
- Deze onthoudingsplichten kunnen namelijk gekoppeld zijn aan zogeheten positieve
verplichtingen. Soms is overheidsonthouding niet genoeg voor een effectieve
werking.
- Voor sociale grondrechten geldt dat zij van meet af aan een zorgplicht voor de
overheid opleggen, het zal duidelijk zij dat de belangen die deze grondrechten
beschermen bij een groot scala van activiteiten van de overheid van betekenis zijn.
Ofwel: een aanzienlijk deel van het publiekrecht zal zich moeten ontwikkelen binnen
grondrechtelijke kaders.
5. Het internationale stelsel van grondrechtsbescherming doet meer en meer haar
invloed gelden binnen de nationale rechtsorde.
- Veel grondrechtbepalingen uit (in het bijzonder) klassieke grondrechtverdragen zijn
een ieder verbindend en hebben daarom voorrang binnen de Nederlandse
rechtsorde (art. 94 Gw).
3
, - Ten aanzien van het EVRM is de Nederlandse rechter bovendien gebonden aan de
uitleg door het EHRM. Ook de uitleg van een bepaling van het IVBPR door het
Comité van de rechten van de mens, kan voor de Nederlandse rechter als richtsnoer
dienen.
- Daar dient nog aan toe te worden gevoegd dat de grondrechten ook binnen het EU-
recht een toenemend belang toekomt, de groeiende betekenis van het Handvest
voor de Grondrechten in de rechtspraak van het HvJEU (en Nederlandse rechter)
vormt daarvoor het bewijs.
Algemene leerstukken van grondrechten:
- De historie en achtergrond
- Wie zijn grondrechtdrager?
- De rechtsbescherming
- De wijze waarop de reikwijdte wordt afgebakend
- De beperkingsmogelijkheden
- De positieve verplichtingen
- De horizontale werking
- De botsing tussen grondrechten
- De eigen aard van de sociale grondrechten
- De rechtsvormende taak van de rechter op het gebied van grondrechten
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jrelouw. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
