HOOFDSTUK 5: SPELTHEORIE EN
MARKTWERKING
1 GEVANGENENDILEMMA
Twee criminelen plegen overval waarbij geschoten wordt en mensen gewond geraken
Er is voldoende bewijs dat de gebruikte wapens van hen zijn, maar niet dat zij de overval hebben gepleegd
Ze worden apart gevangen gehouden en ondervraagd
Mogelijke uitkomsten
o Beide ontkennen: elk 2 jaar gevangenis voor wapenbezit
o Beide bekennen: elk 8 jaar gevangenis voor gewapende overval
o De ene bekent, de andere niet
1 jaar cel voor de bekenner, 10 jaar voor de ontkenner
Figure 1 De resultatenmatrix van het gevangenendilemma
De resultatenmatrix toont:
o De spelers
o De strategieën
o Het resultaat (of pay-off)
Het resultaat van een keuze hangt af van de keuze van de andere: sociale interactie
Hier:
ongeacht wat gevangene 2 zal kiezen, gevangene 1 zal altijd bekennen
ongeacht wat gevangene 1 doet, zal gevangene 2 altijd bekennen
= DOMINANTE STRATEGIE
Ontkennen = gedomineerde strategie
1.1 DE BOUWSTENEN VAN SPELTHEORIE
Speltheorie: proberen voorspellen hoe spelers zich zullen gedragen
We veronderstellen dat:
o De spelers zich rationeel gedragen (eigenbelang nastreven)
Hier: zo kort mogelijke gevangenisstraf
o De spelers de spelregels kennen
Hier: ze kennen alle strategieën en de uitkomsten
o Het spel simultaan gespeeld wordt, ze weten dus niet wat de andere speler zal kiezen (<> sequentieel)
o Het spel eenmalig gespeeld wordt, one-shot (<> herhaald)
1
,1.2 HET EVENWICHT IN DOMINANTE STRATEGIEËN
(ontkennen; ontkennen) geeft een gunstige uitkomst, maar is geen stabiel resultaat
o Verleiding is groot om de afspraak te breken
Bekennen is voor beiden de dominante strategie, ontkennen een gedomineerde strategie
o Ongeacht wat speler 2 kiest, zal ‘bekennen’ steeds het beste resultaat geven voor speler 1 (idem voor keuze
speler 2)
Rationele keuze leidt ertoe dat beide gevangenen bekennen en 8 jaar cel krijgen
Evenwicht in dominante strategieën
Verwachte uitkomst is niet ideaal en is in dit geval niet-coöperatief
De coöperatieve uitkomst (= …) verwachten we niet: prikkel om de gemaakte afspraak te breken
Conflict tussen individuele rationaliteit en de sociaal wenselijke uitkomst
o Het nastreven van individueel eigenbelang leidt niet noodzakelijk tot de beste maatschappelijke uitkomst!
o Probleem van coördinatie
o Sociale instituties om tot de coöperatieve uitkomst te komen
Bv. streven naar minder CO2 uitstoot
- inspanning eigen land maar ook inspanning op heel veel andere mensen/landen
2 COÖRDINATIESPELEN
2.1 HET NASH-EVENWICHT
Nash-evenwicht: combinatie van strategieën waarbij geen enkele speler zijn strategie wenst te wijzigen, gegeven de
strategie van de andere spelers
Gevangenendilemma: (bekennen; bekennen) is een Nash-evenwicht
De combinatie van dominante strategieën is altijd een Nash-evenwicht
o Het omgekeerde geldt niet
o Soms meerdere Nash-evenwichten: verwachte uitkomst is onduidelijk (maar soms zijn bepaalde uitkomsten
meer aannemelijk)
2.2 THE BATTLE OF THE SEXES (BELANG VAN COÖRDINATIE)
Coördinatie is cruciaal (coördinatiespel):
o Beide gaan liever samen uit dan alleen
o Beste keuze hangt af van wat de andere kiest
Geen dominante strategie, wel twee Nash-evenwichten
o Overleg is hier noodzakelijk
o Én zal helpen om een ‘slechte uitkomst’ te ontlopen (<> gevangenendilemma)
2
, Simultaan of sequentieel spel leidt hier tot andere uitkomst
Figure 2 De resultatenmatrix voor 'the battle of the sexes'
Uitkomst van het volgend coördinatiespel is makkelijk te voorspellen
Ookal zijn er 2 Nash-evenwichten
Chauffeurs moeten beslissen om links of rechts te rijden
Resultatenmatrix volledig symmetrisch
Twee Nash-evenwichten
o Zonder afspraken is coördinatie niet evident – er moet en tussenkomst zijn
o Zeer gemakkelijk om afspraken te maken
Speltheorie werkt met eenvoudige, soms banale, voorbeelden
Abstracte spelstructuur komt op grote schaal terug in economieën
o Bv. ontwikkeling ‘standaarden’ om goederen met elkaar compatibel te maken
Indien > 1 Nash-evenwicht: welk Nash-evenwicht selecteren?
o Oorspronkelijke battle of the sexes: verdelingsprobleem
Machtsfactoren, sociale normen, … zullen de uitkomst bepalen
o Sociale mechanismen opzetten voor selecteren Nash-evenwicht?
3
, 3 SPELTHEORIE EN MARKTWERKING
4 BINDENDE AFSPRAKEN, SOCIALE NORMEN EN OVERHEIDSINTERVENTIE
Verwachte uitkomst is niet altijd de best mogelijke uitkomst
o Bv. gevangenendilemma
Coördinatie is bovendien niet altijd evident
o Bv. battle of the sexes
o Structuur van het spel & spelregels zullen mee de uitkomst bepalen
Kunnen goede afspraken dan coördinatieproblemen voorkomen?
o Soms wel: battle of the sexes
o Maar soms worden gemaakte afspraken niet altijd nageleefd: gevangenendilemma (de gemaakte afspraak
voldoet niet aan de kenmerken van een evenwicht)
Herhaalde spelen leiden tot andere uitkomsten
o Makkelijker om afspraken te maken
o Langetermijnvoordelen van coörperatie
Bv. gevangenendilemma als je dat 100x doet, gaan ze na een tijd eerder coöperatief handelen
Omdat je elkaar zo vaak ziet (dus ook toepasselijk bij bedrijven enz)
Vaste sociale interactie
o Vorming van sociale gedragsnormen
o Ouders, school, clubs, … dragen bij tot naleven van sociaal wenselijk gedrag
Vaak zullen sociale normen echter niet/moeilijk ontstaan of worden ze moeilijk afgedwongen
o Bv. als normconform gedrag niet leidt tot een Nash-evenwicht
o Hoe groter en anoniemer de groep, hoe moeilijker: beurtrol kuisen op kot <> sluikstorten
Als sociale normen niet spontaan ontstaan, of niet worden nageleefd, kan overheid optreden
o Economische agent met dwangmacht
o Kan strategieën opleggen of verbieden
o Kan de pay-offs veranderen
o Uitermate geschikt om coördinatieproblemen op te lossen
Informele sociale instituties (normen en afspraken) en formele politieke instituties (overheid) kunnen dus leiden tot
meer efficiënte sociale uitkomsten
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper gabriellederwael. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
