SAMENVATTING WETENSCHAPSFILOSOFIE EXPLORING HUMANS BOEK DEEL 1
Introductie: Scepticisme en Sciëntisme
- Wetenschap is overal
- Wetenschappelijke wetten geven zekerheid
- Is wetenschap echt in staat om natuurlijke processen te verklaren? Nieuwe ontdekkingen
leveren ook vragen op grenzen aan wetenschap
o Francis Bacon: Geest is een gebroken spiegel, geen perfecte afspiegeling van
de werkelijkheid. We weten niets en zullen ook nooit iets weten scepticisme
o Richard Lewontin: Wetenschap wordt beïnvloed door cultuur, er zijn meerdere
waarheden
o Paul Feyerabend: “Anything goes.”
Hoofdstuk 1: Out of the Cave
Rationalisme en empiricism in de oudheid
Wat is kennis? Vraag van Socrates (470-399 B.C.) Startte de wetenschapsfilosofie
Twee contrasterende benaderingen bij vragen over kennis: rationalisme en empiricisme
Rationalisme: Echte kennis over de realiteit komt voort uit het gebruiken van onze rede. Onze
capaciteit om te denken brengt ons op ideeën die we niet hebben wanneer we alleen onze
zintuiglijke capaciteit gebruiken Gebaseerd op het werk van Plato
Empiricisme: Zintuiglijke ervaring is de ultieme bron van kennis. Zintuigen zijn betrouwbare
indicatoren van wat de realiteit is Gebaseerd op Aristoteles
1.2 Plato’s rationalism
Plato (427-347 voor Christus) Leerling van Socrates, over wie hij een paar boeken schreef.
Socrates’ methode was de dialectische methode, of kruisverhoor Socrates beschreef dit als
intellectual midwifery. Vaak beweerde hij dat zijn niet-weten zijn enige zekerheid was en
stelde hij mensen vragen over de dingen die ze beweerden zeker te weten, om hun
vooronderstellingen te begrijpen en hun mening te laten heroverwegen.
- Werd ter dood veroordeeld omdat hij de God van Athene niet herkende gifbeker
Metafysica: Deel van de filosofie dat de pre- filosofische vragen te beantwoorden:
Why is there something rather than nothing? What is the world made of? Ook wel ontologie
genoemd
In het oude Griekenland grootste issue is het verschil tussen ‘zijn’ en ‘worden’
Twee tegengestelde visies
Heraclites van Ephese (600-540 v.C.): Verandering zit in het hart van het bestaan. We
kunnen alleen met zekerheid zeggen dat ‘nothing is, everything becomes.’ Pantha
Rei (everything flows)
‘You cannot step twice into the same river; for fresh waters are ever flowing in upon you.’
The water that filled the river yesterday, is now part of the sea.
Due to the ever-changing nature of appearances, most people are not able to attain
knowledge. Only the few people who are capable of grasping the hidden and
fundamental law, or Logos, behind appearances can be said to arrive at knowledge.
Parmenides van Elea: De zintuigen misleiden mensen, zodat ze denken dat dingen
altijd veranderen. Verandering is de essentie van realiteit, alles is, niets wordt. Echte
existentie is zonder verandering.
o Bijvoorbeeld: De muur lijkt nu wit te zijn, maar over een uurtje, wanneer de zon
onder gaat, wordt hij violet toch zit daaronder een onveranderlijke realiteit
1
, SAMENVATTING WETENSCHAPSFILOSOFIE EXPLORING HUMANS BOEK DEEL 1
o Debat tussen Parmenides en Heraclites is metafysisch (of ontologisch) over het
verschil tussen verschijningen en realiteit. Wat is echt en wat zijn verschijningen?
Wat is kennis?
Parmenides: ‘zijn’ is echt, ‘verandering’ is niet echt
Heraclites: ‘verandering’ is echt, ‘zijn’ is niet echt
o Plato: everything flows. Met de waargenomen wereld in constante stroom, zal
onze perceptie, en daarmee onze kennis, variëren van moment tot moment en
van persoon tot persoon. Kennis wordt relatief aan de waarnemer en zijn eigen
waarnemingen en overtuigingen.
Protagoras (490-420 v.C.): Hij was een Sophist. individuele dingen zijn voor mij zoals ze zich
aan mij voordoen voor jou hoe ze zich aan jou voordoen.
Plato’s Socrates: Kennis is geen perceptie, omdat (bijvoorbeeld) de wind voor mij koud kan
voelen en voor jou heet, maar de wind zelf is één van die twee. Voor kennis kunnen we geen
beroep doen op bewijsmateriaal, gezien deze eeuwige stroom.
Plato: Zijn is perfect, dus moet het onveranderbaar zijn. De echte wereld kan niet de wereld zijn
van verschijningen die steeds veranderen, maar moet een bovennatuurlijk rijk zijn dat alle
eeuwige en perfecte vormen (issues) van bijna alles bevat.
Voorbeeld: We weten wat een driehoek is, ook al hebben we nooit een echte gezien.
Driehoeken op papier of een krijtbord zijn ver van het perfecte.
Allegorie van de Grot
Er zijn gevangenen die met hun handen en nekken zitten vastgebonden in een grot. Achter hen
is een groot vuur, beelden van dieren komen voorbij, die schaduwen vormen op de muur voor
hen. De gevangenen zijn nooit uit de grot geweest en hebben dus nooit iets anders gezien. Zij
zullen de schaduwen verwarren met echte objecten. Wanneer de eerste wordt vrijgelaten
moeten zijn ogen eerst aan het licht wennen buiten de gort, maar uiteindelijk zal hij de echte
waarheid zien.
Plato Mensen denken dat alles dat zij waarnemen met hun zintuigen de echte wereld moet
zijn. We moeten leren om verder te kijken dan deze verschijningen
De feiten die we waarnemen zijn erg divers en veranderen continu; met variërende
perspectieven of lichtinvallen bijvoorbeeld.
Echte kennis vereist het begrip van de eeuwige vormen
- Omdat de vormen behoren tot een bovennatuurlijke wereld, kunnen we ze niet
waarnemen met onze zintuigen, maar we kunnen kennis genereren over deze
transcendentale realiteit door onze rede te gebruiken Plato is een rationalist
Plato sluit zich ook aan bij het nativisme, de doctrine dat mensen aangeboren ideeën hebben
we hebben deze ideeën, dus hoeven we niet van onze zintuigen uit te gaan.
o Als we geboren worden bezitten we alle kennis, we moeten het alleen
herinneren kan door het gebruiken van de rede
o Hij zegt dat er niets is als nieuwe kennis. Leren is her-inneren. Als we goed
nadenken, kunnen we de Vormen die we zagen voordat we geboren werden,
herinneren (met de geboorte ging alles verloren)
(Fragment van de dialoog tussen Socrates, Meno en Meno’s slaaf.)
1.3 Aristoteles’ empiricism
Empiristen zeggen dat de echte bron van kennis de zintuiglijke ervaring is onze zintuigen
brengen ons in direct contact met de wereld, daarom moeten zij fundering van kennis zijn
Aristoteles
2
, SAMENVATTING WETENSCHAPSFILOSOFIE EXPLORING HUMANS BOEK DEEL 1
Aristoteles voerde zijn eigen empirische onderzoek uit, de langste was History of Animals
Theorieën moesten aansluiten bij ta phainomena, verschijningen (niet alleen observaties, maar
ook gemeenschappelijk geloof.
- Verwierp de visie van Plato dat er twee werelden waren (wereld van de Vormen en
wereld waarin we leven)
- Universum overtreft de wereld van ervaring niet, zoals Plato wel vond
o Er is niet zoiets als aangeboren kennis, omdat alle kennis voortkomt uit
zintuiglijke ervaring.
Thomas Aquinas (1225-1274): Noemde Aristoteles De Filosoof afgeleid van zijn
werk Peripatetic Axiom: “Niets is in het intellect als het niet eerst bij de zintuigen is geweest.
John Locke: Vergeleek een pasgeborene met een wit blaadje papier tabula rasa
Aristoteles was het hier mee eens
- Perceptie was voor Aristoteles de impressie van vormen door de zintuiglijke
capaciteiten in het waxtablet van de geest.
o We hebben kennis wanneer we in staat zijn om een oorzaak te vinden
syllogisme:
a) Alle mensen zijn sterfelijk
b) Socrates is een mens,
c) Dus Socrates is sterfelijk
Wanneer de basis (a en b) niet zeker is, is het nog steeds mogelijk om een syllogisme te
produceren, maar dit zal dan alleen een persoonlijke mening opleveren, en geen echte kennis.
De principes waarop wetenschappelijke kennis het meest rust volgens Aristoteles, zijn causaal,
onmiddellijk en waar.
- De universele principes waarop wetenschappelijke verklaringen rusten, kunnen niet zelf
worden bewezen door ze tot de conclusie te brengen van een ander syllogistisch
argument. Hoe kan hun waarheid worden gegarandeerd?
- We vertrouwen op zintuiglijke waarneming voor kennis, dus moet de wetenschap zich
ook richten op de empirische verschijnselen voor begeleiding. Om de
basisverklaringsprincipes vast te stellen, moeten we de richting omkeren. Van het
specifieke naar het algemene = Inductie
We kunnen niet overgaan tot de universele wet dat alle menselijke wezens sterfelijk zijn wanneer
ze bepaalde dode mensen zien. Er is altijd een kans dat er ergens iemand is die onsterfelijk is.
Aristoteles wegzetten als een empirist is een beetje controversieel, want…
1. Inductie zoals Aristoteles dat verstaat is niet alleen maar observationeel
2. Aristeles maakte een onderscheid tussen vier soorten oorzaken: (begrijpen hiervan
kan niet met alleen het gebruik van de zintuigen
1. The formal cause - vorm
2. The material cause - materiaal
3. The efficient cause – wie heeft het gemaakt
4. The final cause – waarom is het gemaakt?
- Voorbeeld Apollostandbeeld: Apollo-vorm is de formele oorzaak, het marmer geeft de
materiële oorzaak, de efficiënte oorzaak is de grootste bron van het al dan niet
veranderen; de beeldhouwer. De eindoorzaak is het doel van het standbeeld. Kennis
hebben van iets is kennis hebben van deze vier oorzaken.
3
